Fréttablaðið - 04.06.2004, Blaðsíða 35

Hagvöxtur og hagstjórn
SEÐLABANKINN hækkaði stýrivexti
sína um 0,25 prósent síðastliðinn
þriðjudag. Ástæðan fyrir vaxtahækkun-
inni er sú að bankinn spáir nú að verð-
bólguhraði stefni í 4 prósent miðað við
tólf mánaða hækkun vísitölu neyslu-
verðs. Miðað við markmið Seðlabank-
ans um 2,5 prósent verðbólgu eru þessi
viðbrögð mjög eðlileg. Eins má búast
við að bankinn haldi áfram að hækka
stýrivexti á næstunni.
EN HVERS VEGNA er verðbólgan á upp-
leið? Jú, ljóst er að mikil uppsveifla er í
þjóðarbúskapnum. Hagvöxtur í fyrra
mældist 4 prósent og Seðlabankinn
spáir 4-5 prósent hagvexti árin 2004-
2006. Þá spáir bankinn að verðbólga
verði að meðaltali 3-3,5 prósent þessi
sömu ár. Á meðan fer viðskiptahalli vax-
andi og verður 11-12 prósent af lands-
framleiðslu á árunum 2005-2006 sam-
kvæmt spá Seðlabankans, en það er
enn meiri viðskiptahalli en á metárinu
2000 þegar viðskiptahallinn fór í 10
prósent af landsframleiðslu.
ÞVÍ ER LJÓST að uppsveiflunni nú fylgir
mikið ójafnvægi sem leggur mikinn
þrýsting á hagstjórn. Hagstjórnaraðilarn-
ir tveir, Seðlabanki og ríkisstjórn, þurfa
því að leggja alla áherslu á að draga úr
þenslu og ójafnvægi til að koma í veg
fyrir að við fáum slæman skell þegar
uppsveiflunni lýkur. Hagvöxtur er jú að-
eins jákvæður fyrir þjóðarbúið svo fram-
arlega sem við erum betur sett eftir en
áður.
SEÐLABANKINN leggur lóð sitt á vogar-
skálarnar með því að beita sínu stjórn-
tæki sem eru stýrivextirnir. En þjóðin á
annað stjórntæki, það er ríkisfjármálin.
Þessu stjórntæki hefur lítið verið beitt
að undanförnu þó að horfur séu nokk-
uð jákvæðar. Seðlabankinn áætlar að
samneysla aukist um 0,5 prósent í ár,
sem gefur til kynna töluvert aðhald í
fjármálum hins opinbera. Til saman-
burðar jókst samneysla að meðaltali um
ríflega 4 prósent á ári í síðustu upp-
sveiflu. Hið opinbera, bæði ríki og sveit-
arfélög, þarf að leggja sitt af mörkum
við hagstjórn bæði í ár og á komandi
árum með því að draga úr umsvifum og
með því að draga úr þenslu.
EN HVERNIG rúmast skattalækkanir í
slíku efnahagsumhverfi? Skattalækkanir
einar og sér auka þenslu og virka því í
þveröfuga átt. Eina leiðin til að efna
kosningaloforð um skattalækkanir og
sinna ábyrgri hagstjórn á sama tíma er
því að draga mun meira úr útgjöldum
en sem nemur áhrifum skattalækkunar-
innar. Með því móti eru nettóáhrifin af
ríkisfjármálastefnunni þau að draga úr
þenslu, en eftir stendur spurningin um
hvar á að draga úr útgjöldum.
Höfundur, sem er hagfræðingur og starfar
við Háskólann í Reykjavík, mun framvegis
rita vikulega pistla um efnahagsmál fyrir
Fréttablaðið sem munu birtast á miðviku-
dögum.
Ábending til lögspekinga
Ari Viðar Jóhannesson skrifar:
Nú þegar forsetinn hefur vísað fjölmiðla-
lögum í þjóðaratkvæði er úr vöndu að
ráða fyrir lögspekúlanta Sjálfstæðisflokks-
ins. Ljóst má vera að staðhæfingar þeirra
um vanhæfi forsetans hafa verið hraktar
og mikilvægt að finna nýja fleti á málinu.
Ég vil því benda á að þjóðin getur vart tal-
ist hæf til að taka þátt í þessari atkvæða-
greiðslu þar sem hún er mjög háð fyrir-
tækjum Baugs. Verslanir Baugs njóta mik-
illa vinsælda og ljóst að þjóðin mun verða
vilhöll undir vilja fyrirtækisins. Einnig er
það svo að 26. grein stjórnarskrárinnar
mælir fyrir um að leggja skuli frumvarpið
„undir atkvæði allra kosningarbærra
manna í landinu“ án þess að taka fram í
hvaða landi skuli kjósa. Þess vegna er rétt-
ast að þjóðaratkvæðargreiðslan fari fram í
einhverju nágrannalandanna frekar en hér
á Íslandi. Og þó, Baugur er jú með starf-
semi í öllum nágrannalöndunum.Til að
vera viss er sennilega réttast að flytja hana
til Kína, enda ekki að efa að þar í landi
kunna menn að kjósa það sem yfirvöldin
ætlast til.
Eigingirni
Gunnar Dal skrifar:
Hér á árum áður voru uppi magnaðar
deilur um það hvort maðurinn væri í eðli
sínu eigingjarn eða sýndi óeigingirni,
samúð, góðleika, gjafmildi og væri fús til
samstarfs. Þessar deilur eru út í hött. Mað-
urinn ber umhyggju fyrir velferð samfé-
lagsins vegna þess að hans eigin velferð
er undir því komin að samfélagið veiti
honum það sem hann þarfnast og vill. Ég
hef enga trú á því að maður sem er ekki
góður við sjálfan sig sé góður við aðra.
Þvert á móti. Ég hef trú á því að sá maður
sem sé góður við sjálfan sig sé góður við
aðra. Þess vegna er það engin mótsögn
að eigingjarnir einstaklingar geti myndað
samfélag sem byggist á samstarfi og
trausti. Þegar sagt er að maðurinn sé ekki
illur þá er það ekki gert af rómantískri ósk-
hyggju. Við segjum að maðurinn sé ekki
illur einfaldlega vegna þess að það er satt.
Það er hluti af heilbrigði hverrar mann-
eskju að gera sjálfri sér og öðrum gott. Ég
er ekki að boða neina staðleysu eða utóp-
íu. Við vitum öll að skilningur okkar á
mannlegu samfélagi er þokukenndur og
það er engin fullkomnun á næsta leiti.
Eigi að síður vona ég að umhyggja fyrir
velferð hins einstaka manns og samfé-
lagsins í heild verði áfram stjarna til að
stýra eftir.
Gula spjaldið
Auðunn Bragi Sveinsson
rithöfundur yrkir:
Forsetinn á fremsta valdið,
fengið beint frá þjóðinni.
Gaf hann þingi gula spjaldið;
gott hjá honum Ólafi!
Við hvetjum lesendur til að senda okkur
línu og segja skoðun sína á fréttum
blaðsins, viðhorfum sem birtast í blaðinu
eða leggja orð í belg um málefni líðandi
stundar. Bréf skulu vera stutt og gagnorð,
50–200 orð að lengd. Ritstjórn áskilur
sér rétt til að stytta aðsent efni.
Vinsamlega sendið efnið í tölvupósti á
netfangið greinar@frettabladid.is.
23FÖSTUDAGUR 4. júní 2004
BRÉF TIL BLAÐSINS
ÞJÓÐARBÚSKAPURINN
KATRÍN ÓLAFSDÓTTIR
HAGFRÆÐINGUR