Fréttablaðið - 07.06.2004, Blaðsíða 12

12 7. júní 2004 MÁNUDAGUR
Steingrímur Hermannsson hitti Ronald Reagan 1986:
Geðugur og
ljúfur maður
MINNING „Ég hafði nokkur kynni af
Ronald Reagan í sambandi við leið-
togafund þeirra Gorbatsjovs í
Höfða árið1986. Mér fannst Reagan
vera ákaflega geðugur maður og
ljúfur. Hann var lágmæltur og það
var enginn ofsi í fari hans. Ég get
ekki sagt annað en að ég hafi kunn-
að vel við hann,“ segir Steingrímur
Hermannsson, fyrrverandi forsæt-
isráðherra, um Ronald Reagan.
„Sem stjórnmálamaður skildi
Reagan eftir djúp spor í bandarísku
efnahags- og þjóðlífi. Hann inn-
leiddi nýkapítalismann og veitti
stórfyrirtækjum aukið svigrúm og
frelsi, hvort sem það var nú til góðs
eða ills. Hann jók á kalda stríðið
með geimvarnaáætlun sinni en um
leið rétti hann fram sáttahönd til
Sovétríkjanna og átti stóran þátt í
að kalda stríðinu lauk. Það var sagt
að á leiðtogafundinum hér heima
hefði hann komist nálægt að því að
samþykkja mjög róttækar tillögur
Gorbatsjovs en ráðgjafar hans
hefðu lagst gegn því. Það lá í loftinu
að Reagan væri fúsari til sátta og
samninga en margir í kringum
hann.“
Þegar Steingrímur er spurður
hvaða dóm hann haldi að Reagan fái
í sögubókunum segir hann: „Ég held
að hjá Bandaríkjamönnum fari það
eftir því hvar þeir standa í pólitík.
Repúblikanar líta á hann sem einn
af stærstu og mestu forsetum
Bandaríkjanna, en ég held að hann
sé ekki jafn mikils metinn hjá
Demókrötum.“ ■
Hann var demókratinn semleiddi repúblikana til valda í
Bandaríkjunum. Maðurinn sem
lagði upp í mestu hernaðaruppbygg-
ingu sem ráðist hafði verið í á frið-
artímum og skrifaði undir tíma-
mótasamning um afvopnun við
Sovétríkin, sem hann kallaði eitt
sinn „illa heimsveldið“.
Ronald Reagan var í upphafi
demókrati en hélt þó ræður til
stuðnings frambjóðendum
repúblikana í öllum forsetakosning-
um frá 1952 til 1964. Það var ræða
hans til stuðnings Barry Goldwater
1964, tveimur árum eftir að Reagan
skipti úr Demókrataflokknum yfir í
Repúblikanaflokkinn, sem markaði
að vissu leyti upphafið að stjórn-
málaferli hans. „Við verjum frelsið
hér eða það er horfið,“ sagði Reagan
í ræðu þar sem hann lagði út af
meginþema stjórnmálaferils síns
alla tíð eftir þetta, lægri skatta og
minni ríkisafskipti.
Bara leikari?
Eftir ræðuna var Reagan feng-
inn til að bjóða sig fram gegn ríkis-
stjóranum Pat Brown í Kaliforníu.
Brown þótti ekki mikil ógn af Reag-
an og átti ekki von á að tapa fyrir
einhverjum sem væri „bara leik-
ari“. Brown varð þar með fyrsti
maðurinn til að vanmeta Reagan í
pólitík en fráleitt sá síðasti.
Tveimur árum eftir að Reagan
varð ríkisstjóri gaf hann kost á sér í
forkosningum repúblikana, en var
seint á ferð og gat ekki stöðvað för
Richard Nixon að forsetastólnum.
Átta árum síðar, árið 1976, bauð
hann sig fram gegn sitjandi forseta,
Gerald Ford, en tapaði í forkosning-
unum. Ford tapaði hins vegar for-
setakosningunum sjálfum fyrir
demókratanum Jimmy Carter og
það kom í hlut Reagans að endur-
heimta forsetaembættið árið 1980.
Það fór ekki á milli mála í inn-
setningarræðu Reagans hver yrðu
aðalbaráttumál hans. „Stjórnvöld
eru ekki lausnin á vandanum. Þau
eru vandinn,“ sagði hann og boðaði
skattalækkanir og minna reglu-
gerðafargan. Hitt aðalmálið var
baráttan við Sovétríkin. Áður en tvö
ár voru liðin hafði Reagan hafið
mestu hernaðaruppbyggingu á frið-
artímum í sögunni og lýst yfir að
hann ætlaði að koma upp eldflauga-
varnakerfi til að verja Bandaríkin
fyrir kjarnorkuárás.
Margir vilja meina að þessi
mikla hernaðaruppbygging hafi
orðið til þess að Sovétríkin hrundu,
þau hafi einfaldlega ekki haft fjár-
hagslegt svigrúm til að halda í við
Bandaríkin. Hvað sem öðru líður
hófu Reagan og Mikhaíl Gorbatsjov,
nýr leiðtogi Sovétríkjanna, viðræð-
ur um afvopnun árið 1985 og undir-
rituðu samning um takmörkun
kjarnorkuvopna þremur árum síðar.
Slapp ekki við hneyksli
Önnur mál reyndust honum erf-
iðari. Upp komst að ríkisstjórn hans
hafði brotið lög með því að selja
Írönum vopn í skiptum fyrir lausn
bandarískra gísla. Málaferli hófust í
kjölfarið en forsetinn sjálfur var
ekki ákærður.
Árangur Reagans í efnahagsmál-
um hefur verið umdeildur. Frjáls-
hyggjumenn hafa fagnað því að
hann lækkaði skatta og dró úr
reglugerðum. Gagnrýnendur hans
segja hins vegar að miðað við hver-
su mikla áherslu hann lagði á að
draga úr ríkisafskiptum hafi það
mistekist. Ríkisútgjöld hafi aðeins
lækkað um eitt prósent af lands-
framleiðslu frá upphafi stjórnarfer-
ils Reagans til loka hans. Ríkis-
starfsmönnum, öðrum en hermönn-
um, fjölgað úr 2,8 milljónum í þrjár
milljónir og fjárlagahallinn tvöfald-
aðist.
Eftir stendur þó að hann samein-
aði repúblikana og færði þá lengra
til hægri en áður. Frjálslyndir
menn, sem áður áttu í fullu tré við
frjálshyggjumenn og íhaldsmenn,
hafa eftir stjórnartíð hans átt í fá
hús að venda innan Repúblikana-
flokksins. ■
■ REAGAN MINNST
 

kr. 1999.-
BUXUR
SAKNAÐ AF FRJÁLSU FÓLKI
„Hans verður saknað, ekki að-
eins af þeim sem þekktu hann
og ekki aðeins af þjóðinni sem
hann þjónaði stoltur og dáði
mjög, heldur af öllum þeim
milljónum manna sem búa við
frelsi í dag vegna stefnunnar
sem hann fylgdi,“ sagði Margar-
et Thatcher, fyrrum forsætis-
ráðherra Bretlands.
SVARAÐI EKKI TIL SAKA „Ég lýsi
mikilli eftirsjá minni yfir því að
Reagan skuli hafa andast án
þess að vera dreginn fyrir dóm-
stóla vegna þess ljóta glæps
sem hann framdi gegn líbískum
börnum,“ sagði Moammar
Gaddafi Líbíuleiðtogi og vísaði
til loftárásanna á Trípólí 1986,
sem voru svar Bandaríkjanna
við stuðningi Líbíustjórnar við
hryðjuverk.
BATT ENDA Á KOMMÚNISMA
„Þegar hann sá óréttlæti vildi
hann vinna bug á því. Hann sá
kommúnisma og batt enda á
hann,“ sagði Lech Walesa, fyrr-
um leiðtogi Samstöðu og síðar
forseti Póllands.
REAGAN OG GORBATSJOV Á ÍSLANDI
Leiðtogafundurinn í Höfða var í fyrstu talinn hafa skilað litlu en vægi hans hefur síðar
verið talið meira.
ENDURKJÖRINU
FAGNAÐ
Ronald Reagan vann
glæstan sigur þegar
hann náði endurkjöri
með nær 60 prósent-
um atkvæða 1984.
Hann hafði betur en
mótframbjóðandi
hans, Walter
Mondale, í 49 af 50
ríkjum Bandaríkjanna.
BRYNJÓLFUR ÞÓR GUÐMUNDSSON
BLAÐAMAÐUR
UPPRIFJUN
FERILL RONALDS REAGAN,
FYRRUM FORSETA BANDA-
RÍKJANNA
Leikarinn sem
menn vanmátu
Með Ronald Reagan er horfinn á braut einhver áhrifamesti stjórnmála-
maður 20. aldar, maður sem átti hvað mestan þátt í að ljúka kalda stríðinu.
Nancy Reagan:
Sálufélagi forsetans
„Ég vildi bara að það væri einhver leið
til að hlífa Nancy við þessari þolraun,“
sagði Ronald Reagan í bréfi þegar
hann tilkynnti að hann hefði greinst
með Alzheimer-sjúkdóminn. Nancy,
kona Reagans, var við hlið hans í
rúma hálfa öld, félagi hans, aðstoðar-
maður og nánasti ráðgjafi.
Í forsetatíð Reagans héldu margir því
fram að Nancy hefði á stundum
meira um ákvarðanirnar að segja en
forsetinn sjálfur. „Í átta ár svaf ég hjá
forsetanum og ef það veitir mann
ekki sérstakan aðgang veit ég ekki
hvað gerir það. Svo já, ég gaf Ronnie
mín bestu ráð hvenær sem hann leit-
aði eftir því og stundum þegar hann
gerði það ekki,“ sagði Nancy í
sjálfsævisögu sinni.