Fréttablaðið - 07.06.2004, Blaðsíða 14

Hver er hæfur?
Björn Bjarnason gerir á heimasíðu sinni
mál úr hugsanlegu vanhæfi forseta Íslands
vegna synjunar forseta á fjölmiðlalögun-
um. Björn segir: „Hvað
sem þessum skoð-
unum líður eða
því viðhorfi, að
Ólafur Ragnar
sé vanhæfur til
að taka þessa
ákvörðun vegna
pe r sónu-
legra tengsla hans við stjórnendur Norður-
ljósa og starfa dóttur hans hjá Baugi, er
ljóst, að sú skylda hvílir á okkur ráðherrum
að framfylgja ákvæðum stjórnarskrárinnar
og efna eins fljótt og kostur er til þjóðarat-
kvæðagreiðslu.“ Björn er ekki einn um að
hafa áhuga á hæfi eða vanhæfi ráða-
manna til að taka veigamiklar ákvarðanir
sem snerta þá beint, eða þeirra allra
nánustu. Til dæmis er Björn hluthafi í
fjölmiðli en hefur ekki séð ástæðu til að
víkja þegar ákvarðanir eru teknar um
fjölmiðla eða geta tengsla sinna þegar
hann tjáir sig um fjölmiðla. Kannski er
pistilinn upphaf breytinga þar á.
Hallelúja
hjá Framsókn
Framsóknarmenn eru í
skýjunum með mið-
stjórnarfundinn þar sem þeir engin póli-
tísk átök virðast hafa orðið og varla
komið fyrirspurn úr sal. Allir, nema
kannski Kristinn H. Gunnarsson, eru
sagðir hafa nánast verið með tárin í aug-
unum vegna gleði með forystuna. Svo
virðist sem tilgangurinn með
tvö hundruð manna fundi
hafi verið sá að engin
gagnrýni eða efasemdir
kæmu fram. Og svo varð.
Heimildir herma að ekki
hafi verið rætt um fjöl-
miðlafrumvarp, skattalækk-
anir og Írak. Sem sagt full-
kominn sigur Hall-
dórs og þeirra
félaga hans
sem stýra
flokknum.
Eftir hundrað ár mun fólk skoða
brosandi myndir frá þeim dögum
sem við lifum og reyna að ímynda
sér hvers vegna í ósköpunum fólk
var með þessar skringilegu hár-
greiðslur og í svona undarlegum
fötum; það mun vaka fram á morg-
un yfir æsilegum sögulegum
skáldsögum um þá viðskiptalegu
Sturlungaöld sem ríkti í byrjun 21.
aldarinnar á Íslandi; það mun
klóra sér í hausnum yfir myndlist-
inni, dilla sér við músíkina og
hlæja að bíómyndunum; það mun
kíma yfir því hversu spaugilegt
fólk við vorum.
Eftir hundrað ár mun fólk horfa
til okkar daga og sumt mun hrífa
það en annað hneyksla það. Eitt af
því sem flóknar greinar verða
skrifaðar um verður sú ráðgáta
hvers vegna jeppaeign jókst hér
stórkostlega fyrir og um aldamót-
in 2000 samfara þéttbýlismyndun
og borgarmenningu, vegabótum
og hlýindum. Með öðrum orðum:
hvers vegna fólk miðaði sam-
göngutæki sitt í borginni fyrst og
fremst við að geta komist yfir
óbrúaðar ár.
Vissulega er til fólk sem ferðast
mikið um óbyggðir landsins en er
það virkilega svona margt? Hví
eru hér svo margir jeppar? Er allt
þetta fólk virkilega alltaf á fjöll-
um? Hvers vegna kjósa svo marg-
ir að verja stórum hluta tekna
sinna í að greiða fyrir og reka svo
óþægilegan farkost?
Jeppar eru dýrir og eyða meira
bensíni en aðrir bílar. Sá fjáraust-
ur er að vísu einkamál þess sem
kýs að verja þannig fjármunum
sínum en ekki hitt: að jeppar eru
leiðinlegir í umferðinni og stund-
um beinlínis hættulegir. Oft er hið
mesta bras að mæta þeim á götu
og algengt er meðal ökumanna
jeppa að þeir eigi við vanþroskaða
rýmistilfinningu að stríða, þeir
kunna oft ekki að víkja og átta sig
ekki á því hvar á veginum þeir
eru. Það virðist skapa sumum öku-
mönnum falskt öryggi að sitja í
svo háum sessi, þeir sjá ekki nægi-
lega vel í kringum sig heldur ana
áfram í sínum rammgerða dreka.
Það segir sig sjálft að jeppar henta
afar illa í borgarumferð þar sem
oft og einatt þarf að fara fram með
lipurð og lagni í þröngum og litlum
götum þar sem stundum skaga bíl-
ar út úr stæðum sínum og fólk
skýst út úr skuggum óvænt fram á
götu. Annað sem plagar ökumenn
jeppa umfram annað fólk er að
þeir virðast eiga það sammerkt að
vera sérlega ósýnt um að leggja
bílum sínum í eitt stæði - eða
kannski þeir hirði ekki um það. Að
jafnaði virðast ökumenn jeppa
ekki fólk sem á auðvelt með að búa
í borg þar sem samskipti þurfa að
einkennast af lipurð og sveigjan-
leika og umfram allt tillitssemi:
jepparnir eru þunglamalegir í
borgarumhverfinu og jafnvel eins
og út úr kú; þeir eru búralegir og
framsóknarlegir; þeir hafa
drungalega áru.
Jeppaeign Íslendinga er til
vitnis um þá þráhyggju sem ríkir
hér á landi að fólk þurfi umfram
allt að hafa mikið útsýni og að hafa
rúmt um sig. Umfram annað fólk í
heiminum - nema ef væru hjól-
hýsabúar í Bandaríkjunum - líta
Íslendingar nefnilega á bíla sem
híbýli fremur en samgöngutæki og
upplifa því litla, snögga og snotra
bíla eins og kjallaraholur, eitthvað
fyrir börn og fátæklinga, jaðarfyr-
irbæri fyrir jaðarfólk, svipað og
litið var á strætisvagna til skamms
tíma.
Fólk þiggur sjálfsmynd sína frá
bílum og jeppaeigendur virðast líta
á það sem dyggð að vera plássfrek-
ur. Bílaeign fólks miðast við það
umhverfi sem það telur sitt eigin-
lega umhverfi. Ég er yaris; ég er
land-rover. Hin almenna jeppaeign
vitnar um að stór hluti borgarbúa
lítur ekki á borgina sem sitt heima-
svæði heldur fremur stað þar sem
það vistast til bráðabirgða.
Óbyggðirnar kalla í sífellu.
Fólk miðar bílaeign sína ekki við
að eiga auðvelt með að fara í
vinnu og snattast og skjótast með
börnin á sem skilvirkastan og
ódýrastan hátt - heldur við að geta
hlýtt kalli óbyggðanna, við að
komast yfir eitthvert öræfafljót.
Gildir þá einu þótt einungis sé lagt
í slíkt ferðalag einu sinni á ári og
hægastur vandi væri að leigja
jeppa til þess arna. Óbyggðirnar
kalla. Mikilvægust virðist vera sú
frelsiskennd að eiga þess kost að
geta skellt sér á Sprengisand fyr-
irvaralaust...
Það er svipað því og að spranga
um í kafarabúningi alla daga árs-
ins, ef það myndi nú detta í mann
að skella sér í einhverja höfnina.
Eða ganga alltaf um með hlífðar-
gleraugu ef ske kynni að maður
þyrfti að fara að logsjóða.
Hví eru hér svo margir jeppar?
Þeir vitna um auðsæld - að við-
komandi geti „leyft sér“ að eiga
dýran, óþægilegan, ósparneytinn
og ópraktískan bíl.
Sumir jeppar líta út eins og
dökkir bryndrekar og gefa frá sér
skilaboð um að viðkomandi eig-
andi sé voldugur og illsnertanleg-
ur. Og svo framvegis: jeppi er
veldissproti. Óneitanlega væri
æskilegt að karlmenn fyndu sér ný
og hagkvæmari tákn til að votta
völd, ríkidæmi og áhrif: til dæmis
einhverjar ofboðslega dýrar og
flóknar hárkollur, yfirgengilega
hálsklúta - eða kannski mjög
skrautleg, dýr og rammgerð pung-
bindi? ■
R íkur stuðningur mikils meirihluta þjóðarinnar við þátúlkun stjórnarskrárinnar að forseti Íslands hafi vald tilað synja lögum staðfestingar og skjóta þeim þar með til
þjóðaratkvæðagreiðslu hefur komið fram í öllum forsetakosn-
ingum og margsinnis í skoðanakönnunum. Það þarf því ekki að
koma neinum á óvart, þrátt fyrir deilur um ákvörðun Ólafs
Ragnars Grímssonar um að staðfesta ekki fjölmiðlalögin og
harðari gagnrýni á störf forsetans en við höfum áður orðið vitni
að, að könnun Fréttablaðsins nú staðfestir enn og aftur þessa
afstöðu meirihluta þjóðarinnar. Mikill meirihluti Íslendinga vill
að forsetinn hafi þetta vald – stærri meirihluti en var sammála
ákvörðun Ólafs Ragnars um að beita þessu valdi gagnvart fjöl-
miðlalögunum.
Það er vandséð hvert þeir ætla að sækja afstöðu sinni fylgi
sem vilja afnema þetta ákvæði stjórnarskrárinnar. En úr því að
ríkisstjórnin hefur þegar hafið vinnu að breytingum á stjórnar-
skránni með það að augnamiði að gera forsetann valdalausan
hljóta ráðherrarnir að sjá fyrir sér hvernig hægt er að vinna
þeirri afstöðu stuðnings meðal þjóðarinnar þrátt fyrir langvar-
andi og traust fylgi meðal þjóðarinnar við óbreytt vald forset-
ans. Ekki er hægt að gera ráð fyrir að ráðherrarnir ætli sér að
breyta stjórnarskránni gegn vilja mikils meirihluta þjóðarinn-
ar sem þeir þjóna.
En hvernig stendur á því að mikill meirihluti þjóðarinnar vill
að forsetinn geti gripið fram fyrir hendur ríkisstjórnar og Al-
þingis og skotið einstökum málum til þjóðaratkvæðagreiðslu?
Eru þá flestir Íslendinga á móti þingræði, eins og gagnrýnend-
ur forsetans hafa viljað láta í veðri vaka? Nei, Íslendingar held
ég að styðji flestir þingræði – að ríkisstjórn þurfi að geta varið
sig vantrausti Alþingis. Íslendingar sætta sig líka við fulltrúa-
lýðræði og eiga bæði fulltrúa á Alþingi og Bessastöðum. Þing-
menn hafa verið valdir með listakosningu marga undanfarna
áratugi og almenningur hefur sætt sig við það þótt reglulega
komi upp óskir um að kjósendur geti valið með skilvirkari hætti
milli einstaklinga. Kjósendur hafa hins vegar algjörlega hafnað
áhrifum listanna á forsetakosningar. Listakosningar til þings
hafa styrkt vald stjórnmálaflokkanna og það hefur orðið æði
mikið vegna óvenjumikilla umsvifa ríkisins í íslensku sam-
félagi. Stjórnmálaflokkarnir hafa orðið öflugar valdamiðstöðv-
ar og valdið innan þeirra hefur haft tilhneigingu til að safnast á
fárra hendur. Þessu hafa fylgt hrossakaup, sérhagsmunagæsla
og misnotkun ríkisvaldsins í þágu flokkanna eða skjólstæðinga
þeirra – og þetta hefur ekki farið fram hjá almenningi. Þess
vegna vill mikill meirihluti hans að forseti Íslands hafi vald til
að grípa fram fyrir hendur ríkisstjórnar og Alþingis og skjóta
einstökum málum undir dóm þjóðarinnar allrar. Þetta er upp-
lýst, lýðræðisleg og um flest mjög skynsöm afstaða.
Án tillits til efnisatriða fjölmiðlalaganna var ef til vill löngu
kominn tími til að forseti Íslands beitti þessu stjórnarskrár-
ákvæði. Með því að nota það aldrei höfðu forsetar lýðveldisins
dregið úr fælingarmætti þess. Þetta vald forsetans ætti að
brýna fyrir ríkisstjórn og Alþingi að afla málum sínum stuðn-
ings meðal almennings – umbjóðenda sinna. ■
7. júní 2004 MÁNUDAGUR
MÍN SKOÐUN
GUNNAR SMÁRI EGILSSON
Mikill meirihluti þjóðarinnar vill að forsetinn hafi vald
til að skjóta einstökum málum í þjóðaratkvæðagreiðslu.
Þjóðin vill að for-
setinn hafi valdið
Hví eru hér
svo margir jeppar?
ORÐRÉTT
Iðrun?
„Blaðamannastéttin er miklu betur
menntuð en hún var og kann betur
til verka, en þrátt fyrir það fara
vinnubrögð að sumu leyti versn-
andi í fjölmiðlum. Varnaðarorð
Einars Benediktssonar um að að-
gát skuli höfð í nærveru sálar eru
að engu höfð í fjölmiðlum á Íslandi
í dag. Virðing fyrir staðreyndum er
að hverfa. Bullið í sumum ljós-
vakamiðlanna er yfirgengilegt.“
Reykjavíkurbréf Morgunblaðsins, 6. júní.
Fullur lotningar
„Verst var Reykjavíkurbréfið,
skrifað af ritstjóranum - þeim
hinum sama og breyttist á
miðjum aldri í sósíalista.
Pútínsinnanum mikla. Hann
er allt í einu þeirrar skoðunar
að stjórnmálaumræður á Ís-
landi séu orðnar óvægnari en
á þriðja og fjórða áratug ald-
arinnar. Maður segir bara -
ha?“
Egill Helgason, strik.is/frettir/politik, 6. júní.
Mar og Venus
„Kona myndi aldrei segja neitt
við vinkonu sína sem gefið gæti
í skyn að henni þætti hún hafa
fitnað. Það yrði vináttunni
banabiti eða a.m.k. slíkt áfall
að björgun jafnaðist á við það
að ná Guðrúnu Gísladóttur af
hafsbotni. Þó eru konur víst
konum verstar og þeim mun
duglegri við að baktala hver
aðra.“
Helgi Snær, Tímarit Morgunblaðsins, 6. júní.
FRÁ DEGI TIL DAGS
Í DAG
BÍLAR OG FÓLK
GUÐMUNDUR
ANDRI
THORSSON
Jeppar vitna um
auðsæld - að viðkomandi
geti „leyft sér“ að eiga dýr-
an, óþægilegan, ósparneyt-
inn og ópraktískan bíl. Sum-
ir jeppar líta út eins og
dökkir bryndrekar og gefa
frá sér skilaboð um að við-
komandi eigandi sé voldug-
ur og illsnertanlegur.
,,
ÚTGÁFUFÉLAG: Frétt ehf. RITSTJÓRI: Gunnar Smári Egilsson FRÉTTASTJÓRI: Sigurjón M. Egilsson RITSTJÓRNARFULLTRÚAR: Steinunn Stefánsdóttir og Jón Kaldal
AUGLÝSINGASTJÓRI: Þórmundur Bergsson RITSTJÓRN, AUGLÝSINGAR OG DREIFING: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 515 75 00 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 515 75 06
NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is SETNING OG UMBROT: Frétt ehf. PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja ehf. Fréttablaðinu er dreift
ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn greiðslu
sendingarkostnaðar, 1.100 krónur á mánuði. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
degitildags@frettabladid.is