Fréttablaðið - 17.06.2004, Blaðsíða 16

Svart er hvítt
Fyrirtækið XD-ráðgjöf, sem sinnir al-
mannatengslum og sjónleikjagerð, er að
víkka út þjónustu sína. Fyrirtæki þetta,
sem rekið er af lögfræðingunum Jóni
Steinari Gunnlaugssyni og Kjartani Gunn-
arssyni, býður nú ekki aðeins upp á al-
menna textagerð og ræðuþjálfun (sér-
grein: ræskingar) ásamt ásýndarfegrun
með litgreiningu. Framvegis verður boðið
upp á svokallaða dómatúlkun. Er notast
við sérstök últrablá gleraugu sem doktor
Hannes Hólmsteinn Gissurarson þróaði
við frægar rannsóknir sínar á
ritverkum Halldórs Laxness.
Með þessari nýju tækni
má sýna fram á að
niðurstöður dóm-
stóla felist alls ekki í
dómsorðum heldur í
vangaveltum dómara sem finna má á víð
og dreif í forsendum dóma hverju sinni.
Dómsorðið sekt getur því allt eins merkt
sýkn saka og öfugt ef dómurinn er lesinn
í heild á réttan hátt.
„Fullnaðarsigur“
Helsti viðskiptavinur XD-ráðgjafar (og
raunar hinn eini) er Davíð Oddsson for-
sætisráðherra. Svo heppilega vildi til að
um leið og farið var að bjóða upp á hina
nýju þjónustu féll dómur í meiðyrðamáli
sem Jón Ólafsson höfðaði gegn honum.
Dómsorðin voru þau að ummæli forsætis-
ráðherra um nefndan Jón skyldu niður
falla sem dauð og ómerk. Fjölmiðlar
sem aldrei sýna forsætisráðherranum
tilhlýðilega virðingu slógu þessu upp
eins og um væri að ræða eitthvert
meiriháttar áfall fyrir hann. En XD-
ráðgjöf bendir á að þessu sé alveg öfugt
farið. Með því að lesa dóminn í heild og
sleppa dómsorðunum sést að um er að
ræða „fullnaðarsigur forsætisráðherra“
eins og almannatengillinn Kjartan Gunn-
arsson komst að orði í fréttum Stöðvar tvö
í fyrrakvöld. Hinn tengillinn, Jón Steinar, er
svo hreinskilinn að hann birtir grein í
Morgunblaðinu í gær undir fyrirsögninni
„Að tapa en segjast vinna“. Aðeins einn
smávægilegur galli er á málinu. Þjóðin
virðist ekki trúa XD-ráðgjöf. Vonandi
stendur það til bóta
svo fyrirtækið þurfi
ekki að skipta um
þjóð. Því það má
bóka að ekki
skiptir það um
kúnna.
Engan son hefur Ísland eignazt
og elskað heitar en Jón Sigurðs-
son. Þess vegna höldum við
þjóðhátíð á þessum degi. Hátíð-
isdagar henta vel til þess að
grafa liðna tíð úr gleymsku.
„Það var hörmulegt að vita
hvernig farið var með Jón Sig-
urðsson,“ segir Tryggvi Gunn-
arsson bankastjóri í sjálfsævi-
sögu sinni (Endurminningar,
1918). „Honum var hælt á hvert
reipi, en ekkert gert til þess að
láta honum líða vel, eða sjá fyr-
ir að hann gæti lifað áhyggju-
litlu lífi“. Tryggvi lét sér annt
um minningu Jóns og hélt henni
á loft umfram flesta aðra menn.
Hann beitti sér fyrir því, að
landið keypti bækur og handrit
Jóns og ýmsa innanhússmuni
að Jóni látnum til að „bjarga
landinu frá þeirri skömm að
Jón Sigurðsson dæi gjaldþrota
og því tjóni að bækur hans og
handrit lentu hjá útlendingum“.
Gripunum – þar á meðal var
húsbúnaður úr skrifstofu Jóns,
borð, legubekkur, skrifborð
með öllum ritfærum, ýmsar
myndir og rúm hans að auki –
var fyrst komið fyrir í forn-
gripasafninu á Alþingishúsloft-
inu, og þar lágu þeir umhirðu-
litlir fram til 1916, þegar þeim
var loksins komið fyrir til sýn-
is. Gripirnir voru síðan hafðir í
sérstakri stofu á Þjóðminja-
safninu frá stofnun þess 1952,
en þeirri stofu var lokað fyrir
mörgum árum og munum Jóns
og Ingibjargar komið fyrir í
geymslu. Vonandi verður þeim
búinn staður innan tíðar í end-
urbyggðu Þjóðminjasafni.
Aðrir einkavinir Jóns sýndu
honum einnig ýmsan sóma;
þetta voru þau ár, þegar orðið
„einkavinur“ var ekki
skammaryrði. Þegar Jón varð
sextugur, var hann á Íslandi við
þinghald, og fer engum sögum
af afmælisdegi hans 17. júní
1871. En eftir að hann kom aft-
ur heim til Kaupmannahafnar
þá um haustið, héldu vinir hans
honum veglegt samsæti þar.
Þetta var um miðjan nóvember
1871. Þar voru flutt kvæði fyrir
minni Íslands eftir séra Matthí-
as Jochumsson og fyrir minni
Jóns eftir Steingrím Thor-
steinsson, sem var á staðnum
og flutti kvæði sitt sjálfur
(„Heil sit þú, hetjan góð“). Þess-
ir karlar kunnu að halda veizl-
ur.
Vinir Jóns höfðu löngu áður
haft samband við Brynjólf
Bergslien, norskan mynd-
höggvara, og beðið hann að
gera brjóstmynd af Jóni til að
færa honum í afmælisveizl-
unni, og var hugmyndin sú, að
marmaragerð myndarinnar
(dagsett 1872) yrði færð Al-
þingi að gjöf að Jóni látnum;
það varð. Bergslien bjó þá í
Kaupmannahöfn og vann að
líkneskinu af Karli Jóhanni
konungi, en það var fyrsta verk
sinnar tegundar í Noregi, af-
hjúpað 1875 framan við kon-
ungshöllina í Osló og stendur
þar enn. Það var því enginn
aukvisi, sem vinir Jóns fengu
til að gera brjóstmyndina.
Séra Matthías bjó hjá
Bergslien part úr vetri og
fylgdist með brjóstmyndinni af
Jóni verða til. Um þetta segir
Matthías í sjálfsævisögu sinni
(Sögukaflar af sjálfum mér,
1922): „Einu sinni, er yfirsvipur
Jóns var langt kominn hjá
þeim, sem meitlaði, stóð ég og
horfði á og þóttist ekki sjá hinn
rétta svip hins ágæta landa
vors. Kærði ég það fyrir
Bergslien. „Komdu á morgun
eða hinn daginn“, svaraði
meistarinn. Ég kom, og þá var
sálin komin! Finnst mér og síð-
an, að hið djúpúðga og stór-
mannlega höfuð Jóns forseta
eftir Bergslien vera furðu-
smíði, sem flestum verður
minnisstætt, þótt lítið skynji
listaverk“.
Tryggvi Gunnarsson hafði
eftir andlát Jóns 1879 samband
við Bergslien og falaðist eftir
líkneski af Jóni í fullri líkams-
stærð og hugðist afla fjár með
samskotum, svo að hægt væri
að reisa styttu á torgi í Reykja-
vík. Bergslien féllst á þessa til-
högun, kvaðst sammála
Tryggva og sendi honum teikn-
ingar. Þeim samdist um verð:
minnisvarðinn – gifsmynd
ásamt bronsafsteypu á lágum
stöpli – myndi kosta 9.500 kr.
Til viðmiðunar voru dyraverði
Alþingis þá greiddar 900 kr. á
ári og söngkennaranum í Lærða
skólanum 600 kr. Nú var stofn-
uð nefnd, þar sem Tryggvi átti
sæti. Nefndin ákvað, gegn vilja
Tryggva, að reisa ekki styttu af
Jóni á torgi, heldur láta legstein
duga fyrst um sinn. Hið eina,
sem frá Bergslien kom, var því
lítill skjöldur á legstein Jóns í
kirkjugarðinum í Reykjavík og
kostaði 778 kr. Maður nokkur
tók afsteypu af skildinum á
stríðsárunum í leyfisleysi og
seldi síðan í stórum stíl.
Það var svo ekki fyrr en
1910, að Einar Jónsson, mynd-
höggvari í Kaupmannahöfn,
var fenginn til að gera líkneski
af Jóni Sigurðssyni. Hann kom
hingað heim og vann verkið í
vesturenda Alþingishússins og
hafði brjóstmynd Bergsliens
fyrir sér og trúlega einnig olíu-
myndina í neðri deild. Líkneski
Einars var síðan afhjúpað fyrir
framan stjórnarráðið á aldaraf-
mæli Jóns 1911. Það var síðan
flutt á Austurvöll 1931, þar sem
það hefur staðið síðan, en fram
að því stóð þar sjálfsmynd
Bertels Thorvaldsen. ■
Þ ótt Íslendingar geti verið stoltir af sextugu lýðveldi sínugeta þeir ekki síður horft bjartsýnum augum til fram-tíðar. Í raun erum við lukkunnar pamfílar. Við tilheyrum
fámennri þjóð sem býr að miklum náttúruauðlindum. Þrátt fyrir
mikla annmarka á samfélagsgerðinni náði þessi auðlegð að hífa
okkur úr hálfgerðu hallæri í ein bestu lífskjör í veröldinni. Án
fiskimiðanna og fallvatnanna hefði samfélagið fallið saman und-
an vitlausum stjórnarháttum og skekkju í atvinnu- og viðskipta-
lífi. Þegar við fórum að laga undirstöður samfélagsins að því
sem tíðkaðist í skárri samfélögum í nágrenni við okkur voru lífs-
kjör okkar þegar orðin nokkuð góð. Nú þegar rofið hefur verið
milli viðskipta og stjórnmála, samfélagið opnað og eðlilegir við-
skiptahættir teknir upp eigum við eftir að uppskera enn frekar
– ekkert síður en þjóðir Austur-Evrópu. Eins og þær eigum við
lífskjarabyltinguna sem Vesturlandabúar nutu á síðustu öld að
mestu leyti inni. Ef við smíðum samfélag að bestu fyrirmyndum
og setjum það ofan á auðlegð okkar getur hér orðið meiri velferð
og ríkidæmi en á öðrum byggðum bólum. Og ef veðrið heldur
áfram að batna verður líka notalegra að búa hér.
Ef okkur tekst að horfa björtum augum til framtíðar verða
deilur dagsins ekki svo alvarlegar. Við getum jafnvel séð í þeim
tækifæri. Er nokkuð að því þótt hart sé deilt um helstu stoðir
ríkisvaldsins, nú þegar lýðveldið er orðið sextugt? Er ekki sjálf-
sagt að endurskoða stöðu forsetaembættisins gagnvart ríkis-
stjórn og Alþingi? Og skoða með hvaða hætti má auka virkt lýð-
ræði nú þegar þjóðin er menntaðri og upplýstari en nokkru sinni
fyrr? Draga deilur um skipan hæstaréttardómara og sjálfstæði
Alþingis gagnvart ríkisstjórn ekki fram þörfina á að styrkja þrí-
skiptingu ríkisvaldsins? Það tekur langan tíma að byggja upp og
móta góða stjórnsýslu og sanngjarnt og réttlátt ríkisvald. Það
getur varla nokkur skammast í okkur að hafa ekki dregið það
fullskapað upp úr hatti fyrir sextíu árum.
Ef okkur tekst að horfa björtum augum til framtíðar munum
við hafa í huga hvernig við viljum að ríkisvaldið verði og láta
það stjórna gerðum okkar. Ef við horfum til framtíðar verðum
við ekki upptekin af því hvernig það var og munum enn síður
reyna að viðhalda óbreyttu stjórnkerfi. Það er voðalega fátt sem
er svo gott að ekki megi laga það eitthvað – allra síst tiltölulega
vanþroska stjórnkerfi og ríkisvald okkar Íslendinga.
Ef við Íslendingar eigum í erfiðleikum í dag vegna ósættis og
deilna eru það léttvægar þrautir. Í raun eru okkur allir vegir
færir. Ef okkur tekst að horfa björtum augum til framtíðar
munu deiluefnin leysast upp og verða að spennandi verkefnum.
Er hægt að hugsa sér miklu skemmtilegra verkefni en að halda
áfram að byggja hér upp opið, lýðræðislegt, auðugt og réttlátt
samfélag? Við höfum allt sem þarf til – nema helst bjartsýnna
hugarfar. ■
17. júní 2004 FIMMTUDAGUR
MÍN SKOÐUN
GUNNAR SMÁRI EGILSSON
Íslendingar geta búið við meiri auðlegð og velferð
en nokkur önnur þjóð.
Horfum björtum
augum til framtíðar
Jón Sigurðsson forseti
ORÐRÉTT
Er ekki lýðræði?
Er ekki lýðræði á Íslandi? Geng-
ur fólk hér ekki til kosninga á
fjögurra ára fresti? Hefur þjóðin
ekki komið sér saman um að
löggjafarþing setji þau lög sem
þurfa þykir og að þau skuli
studd af meirihluta atkvæða á
þingi? Var það ekki nákvæmlega
það sem gerðist á Alþingi Ís-
lendinga nú í maí?
Ragnhildur Kolka meinatæknir.
Morgunblaðið 16. júní.
Ha?
Hugmyndir Ástþórs Magnússonar
um það hlutverk sem forseti Ís-
lands gæti tekið að sér á alþjóða-
vettvangi eru alls ekki galnar.
Illugi Jökulsson ritstjóri.
DV 16. júní.
Velvilji úr óvæntri átt
Koma þarf í veg fyrir að forseti
Íslands þurfi að sjá eftir ákvörð-
un sinni og skirrist af þeim sök-
um hugsanlega við að taka slíka
ákvörðun í framtíðinni.
Forystugrein Viðskiptablaðsins.
Viðskiptablaðið 16. júní.
Nokkuð til í því
Hugmyndir mínar um forseta-
embættið eru ekki fyrstu bylt-
ingarkenndu nýjungarnar sem
ég kynni í íslensku þjóðfélagi.
Ástþór Magnússon forsetaframbjóð-
andi.
Morgunblaðið 16. júní.
FRÁ DEGI TIL DAGS
Ef við Íslendingar eigum í erfiðleikum í dag vegna
ósættis og deilna eru það léttvægar þrautir. Í raun
eru okkur allir vegir færir.
,,
Í DAG
SAUTJÁNDI JÚNÍ
ÞORVALDUR
GYLFASON
Engan son hefur
Ísland eignazt og
elskað heitar en Jón Sig-
urðsson. Þess vegna höldum
við þjóðhátíð á þessum
degi. Hátíðisdagar henta vel
til þess að grafa liðna tíð úr
gleymsku.
,,
ÚTGÁFUFÉLAG: Frétt ehf. RITSTJÓRI: Gunnar Smári Egilsson FRÉTTASTJÓRI: Sigurjón M. Egilsson RITSTJÓRNARFULLTRÚAR: Steinunn Stefánsdóttir og Jón Kaldal
AUGLÝSINGASTJÓRI: Þórmundur Bergsson RITSTJÓRN, AUGLÝSINGAR OG DREIFING: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 50 06
NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is SETNING OG UMBROT: Frétt ehf. PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja ehf. Fréttablaðinu er dreift
ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn greiðslu
sendingarkostnaðar, 1.100 krónur á mánuði. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
degitildags@frettabladid.is