Fréttablaðið - 26.06.2004, Blaðsíða 12

Fyrir viku síðan tilkynntiPétur Kristján Hafstein,hæstaréttardómari og
fyrrum forsetaframbjóðandi, að
hann hygðist láta af störfum og
segja af sér embætti hæstarétt-
ardómara þann fyrsta október
næstkomandi. Fram hefur kom-
ið að Pétur ætlar að hefja nám
við Háskóla Íslands í haust
og nema sagnfræði. Hann
segir ákvörðunina haldast
í hendur við áform hans
og eiginkonunnar um
að flytja á næstu árum
austur á Rangárvelli
þar sem þau eiga
jörðina Stokklæk.
„Við vorum lánsöm
að finna þessa
jörð. Þar er gott
að vera með
hesta,“ sagði
Pétur í viðtali
við Fréttablað-
ið. Hann sinnti
ungur hesta-
mennsku en er
sagður hafa
látið af henni
að mestu þegar
hann tók sæti í
H æ s t a r é t t i .
Pétur endur-
nýjaði svo
kynnin við
hestana eftir
forsetakosning-
arnar sem hann
tapaði árið 1996
og hefur sinnt
h e s t a m e n n s k u
síðan. Þeir sem til
Péturs þekkja
segja hann alla tíð
hafa verið áhuga-
mann um sagnfræði
og jafnvel séð eftir því
að hafa ekki farið þá
leið í háskólanámi að
loknu stúdentsprófi, frek-
ar en að nema lögfræði.
Pétur er aðeins 55 ára gam-
all og kom mörgum á óvart að
hann skyldi vilja fara úr því að
vera hæstaréttardómari yfir í
að vera sléttur og felldur há-
skólanemi og hestamaður.
Margir dást að ákvörðun hans
og segja virðingarvert að láta
ekki frama á einu sviði mann-
lífsins aftra sér í að rækta sjálf-
an sig og fjölskylduna. Pétur er
vel menntaður, útskrifaður lög-
fræðingur frá Háskóla Íslands
árið 1976 og með framhaldspróf
í þjóðarrétti frá Cambridge-há-
skóla í Bretlandi. Þykir það til
marks um lítillæti Péturs og
virðingu fyrir menntun að hann
skuli geta hugsað sér að setjast
á skólabekk með fólki úr öllum
áttum, mörgu hverju nýskriðnu
úr framhaldsskólum landsins.
Segja má að með þessu komi
Pétur nú þjóð sinni á óvart í ann-
að sinn.
Fyrra skiptið var þegar hann,
tiltölulega óþekktur, bauð sig í
apríl 1996 fram til embættis for-
seta Íslands. Ólafur Ragnar
Grímsson bar sem kunnugt er
sigur úr býtum, en undir lokin
stóð baráttan helst milli þeirra
Péturs. Þeir tókust m.a. á um
grundvallaratriði á stöðu for-
setaembættisins, svo sem um
málskotsréttinn, sem Pétur taldi
ganga gegn þingræðisreglunni
sem íslensk stjórnskipan byggð-
ist á. Ólafur Ragnar hélt því
hins vegar fram að í málskots-
réttinum fælist að fullveldis-
rétturinn væri hjá þjóðinni.
Pétur Kr. hefur ekki verið
umdeildur, en þó spunnust um
hann nokkrar deilur árið 1997
þegar hann hafði tekið aftur
sæti dómara í Hæstarétti.
Hreinn Loftsson, þá lögmaður
Vífilfells, krafðist endurupp-
töku máls Gjaldheimtunnar
í Reykjavík gegn Vífilfelli
vegna meints vanhæfis
Péturs. Vísaði Hreinn
til þess að Vífilfell
hafði neitað stuðn-
ingsmönnum Péturs
um fjárstuðning
vegna forseta-
framboðsins. Mál-
inu og fjórum
öðrum sambæri-
legum var vísað
frá í Hæstarétti,
en þau vöktu þó
töluverða at-
hygli og voru
umdeild. Með-
al annars hafði
Jyllandsposten
eftir Evu
Smith, pró-
fessor í refsi-
rétti, að nokk-
ur misbrestur
hefði þarna
orðið á dóma-
f r a m k v æ m d .
Málið kom líka
til kasta Mann-
réttindadómstóls
Evrópu, en fékkst
ekki tekið upp þar.
Hvorki dómsmála-
ráðherra né sam-
dómurum Péturs í
Hæstarétti kom í hug
að skugga gæti borið á
dóma hans. Spurning er
hvort persóna Péturs
skipti þarna máli því hann
er talinn bæði réttsýnn og
sanngjarn. Hann er til dæmis
sagður hafa notið mikillar virð-
ingar fyrir störf sín sem sýslu-
maður á Ísafirði á níunda ára-
tugnum fyrir að koma jafnt
fram við alla, háa sem lága.
Faðir Péturs var Jóhann
Henning Hafstein, bankastjóri,
alþingismaður og ráðherra, en
hann var einnig um tíma fram-
kvæmdastjóri Sjálfstæðis-
flokksins. Móðir Péturs, Ragn-
heiður, var hins vegar af Thors-
ætt, en afi hennar í móðurætt
var Hannes Hafstein, fyrsti ráð-
herra þjóðarinnar. Pétur og
Ingibjörg kona hans eiga saman
þrjá syni, fædda 1979, 1982 og
1987. ■
26. júní 2004 LAUGARDAGUR12
Háskólanemi
og hestamaður
Borgarstjórn samþykkti á síðasta
fundi sínum fyrir sumarfrí gagn-
gerar endurbætur á þjónustu
Reykjavíkurborgar. Undirbúning-
ur málsins hefur staðið í hálft ann-
að ár og byggist stefnumörkunin á
niðurstöðum alþjóðlegra kann-
anna, innlendum og erlendum
rannsóknum auk ítarlegrar um-
ræðu og samráðs starfsfólks,
nefnda og ráða Reykjavíkurborg-
ar.
Endurskipulagning þjónustunn-
ar tengist einu stærsta verkefni
sem öll stjórnvöld standa frammi
fyrir: að bæta þjónustu við íbúa og
atvinnulíf án þess að auka kostnað.
Sinna vaxandi kröfum um máls-
hraða, stuðning og þjónustu án
þess að hækka skatta. Lykillinn að
því er að nýta kosti nýrrar tækni
við upplýsingamiðlun og málsmeð-
ferð, læra af umbótaverkefnum í
opinberri þjónustu, hvar sem fyr-
irmyndarverkefni er að finna, og
síðast en ekki síst að forðast
kreddur og hjólför gamla tímans.
Umbæturnar í borginni sem
sýnilegar verða íbúum á næsta ári
byggja á þremur stoðum: stofnun
þjónustumiðstöðva í hverfum,
símavers með öflugri upplýsinga-
og leiðbeiningaþjónustu og raf-
væðingu umsóknarferla á vefnum.
Í þjónustukönnun sem unnin var
fyrir Reykjavíkurborg síðastliðið
haust kemur fram að níu af hverj-
um tíu Reykvíkingum styðja hvert
þessara þriggja stefnumiða.
Með stofnun fimm þjónustu-
miðstöðva á að opna Reykvíking-
um aðgang að þjónustu borgarinn-
ar eins nærri þeirra heimavelli og
kostur er. Ekki á lengur að þurfa
að rekast á milli staða og stofnana
heldur á að vera hægt að nálgast
allt á einum stað. Og helst í einni
heimsókn. Á þjónustumiðstöð ættu
íbúar þannig að geta leitað með öll
erindi, fengið upplýsingar og leið-
beiningar auk þess að sækja þjón-
ustu og ráðgjöf sem lýtur að dag-
legu lífi.
Með þessari endurskipulagningu
vilja borgaryfirvöld einnig verða
betri samstarfsaðili lögreglu og ým-
issa þjónustustofnana ríkisins sem
ættu raunar einnig að geta veitt
þjónustu sína í gegnum hverfamið-
stöðvar borgarinnar. Reynslan af
tilraunaverkefnum í þeim efnum,
eins og Miðgarður í Grafarvogi er
dæmi um, hafa ótvírætt sannað
gildi sitt. Hvergi er viðbragðstími
styttri. Hvergi finnst íbúum þeir ör-
uggari.
Síðast en ekki síst getur endur-
skipulagning þjónustu í hverfum
eflt samstarf við fjölskyldur og
frjáls félagasamtök. Þetta er gríðar-
lega mikilvægt því sá félagsauður
sem í samtökum íbúa felst hefur
sýnt sig að hafa meiri áhrif á árang-
ur velferðarþjónustu en flest annað.
Skipulag þjónustunnar verður því
að styðja við hverfin. Í því er fram-
tíðin falin. Nýja Reykjavík á að
tryggja greiðan aðgang að upplýs-
ingum og íbúalýðræði, netlausnum
og nærþjónustu. ■
Þessa dagana dynur yfir okkur
Suðunesjamenn enn ein bylgja
uppsagna starfsmanna hjá varn-
arliðinu. Reikna má með að u.þ.b.
20 starfsmenn fái uppsagnarbréf
fyrir næstu mánaðamót og lætur
nærri að um 150 manns hafi þá
misst vinnu sína frá því að þessi
hrina hófst í nóvember sl. Þá eru
ónefndir þeir sem misst hafa
vinnu sína vegna samdráttar hjá
verktökum sem unnið hafa fyrir
varnarliðið. Málið er grafalvar-
legt, ekki síst fyrir þá sem fyrir
þessu verða og fjölskyldur þeirra.
Jafnframt er sú nagandi óvissa
sem starfsmenn búa við, ólíðandi
og óverjandi til lengri tíma. Legið
hefur fyrir um langa hríð sá vilji
bandarískra stjórnvalda að dregið
verði úr starfsemi varnarliðsins
hér á landi eða hún jafnvel slegin
af. Bandarísk stjórnvöld meta það
svo að fjármunum sé betur varið
annars staðar, á svæðum þar sem
ófriður er fyrir hendi eða á svæð-
um þar sem bandarísk stjórnvöld
hafa verið að efna til ófriðar.
Embættismenn í Pentagon sjá
ofsjónum yfir þeim upphæðum
sem eytt er í varnarstöðina á
Keflavíkurflugvelli, enda ekki
verið að eyða neinum smápening-
um í starfsemi varnarliðsins hér á
landi – hún kostar jafnmikið og
jafnvel meira en reksturinn á öll-
um norska hernum. Íslenskir
ráðamenn hafa ýmislegt gert til
þess að halda í varnarliðið, m.a.
stutt innrás í Írak og afsalað sér
möguleikum á aðkomu að endur-
skipulagningu hersins hér á landi,
með því að samþykkja að yfir-
stjórn starfsemi varnarliðsins hér
á landi sé suður í Evrópu en ekki í
tvíhliða samningi Íslendinga og
Bandaríkjamanna. Afleiðingin er
að ráðamenn hér eru nánast
áhorfendur að því sem er að ger-
ast, án þess að fá rönd við reist.
Halldór Ásgrímsson, utanríkis-
ráðherra og verðandi forsætisráð-
herra, hefur talað um áframhald
hagræðingar á Keflavíkurflug-
velli sem þýðir það eitt, að áfram
mega starfsmenn varnarliðsins
búa við þá óvissu sem af þessu
hlýst. En mér þykir eðlileg að
spyrja, hversu langt er hægt að
ganga í hagræðingu án þess að til
niðurskurðar á starfsemi varnar-
liðsins komi og þá vörnum lands-
ins. Þegar búið er að segja upp
rúmlega 15% starfsmanna, ásamt
þeim sem eiga eftir að missa vinn-
una þegar nýtt fjárhagsár rennur
í garð, má þá ekki reikna með að
þetta sé farið að hafa áhrif á starf-
semi varnarliðsins. Og hvenær
eigum við Íslendingar að segja
hingað og ekki lengra?
Atvinnuleysi hefur verið mikið
hér á Suðurnesjum undanfarin
misseri, en sem betur fer hefur
það ekki aukist, þrátt fyrir þessa
miklu fækkun starfa hjá varnar-
liðinu. Sveitarfélög hafa gripið til
aðgerða með því að ráðast í kostn-
aðarsöm verkefni sem dregið
hafa úr atvinnuleysi. Má nefna
uppbyggingu Hafnargötu í
Reykjanesbæ sem dæmi um slíkt
verkefni. Einnig hafa þau, ásamt
ýmsum fyrirtækjum í samvinnu
við atvinnuleysistryggingarsjóð,
hrint af stað ýmsum átaksverk-
efnum sem einnig hafa slegið á at-
vinnuleysi. Sem betur fer er ýmis-
legt fleira í farvatninu, s.s. fjölg-
un starfa í Flugstöð Leifs Eiríks-
sonar á næstu misserum, virkjun
á Reykjanesi og einnig og vonandi
stálpípuverksmiðja í Helguvík. Þá
hefur bæjarstjórn Reykjanesbæj-
ar lýst yfir þeim vilja sínum að
Tækniháskólanum verði fundinn
staður í Reykjanesbæ sem hefði
örugglega jafngóð áhrif á okkar
samfélag og Háskólinn á Akur-
eyri hefur haft á Eyjafjarðar-
svæðið. Það mætti því með góðu
móti halda því fram að atvinnu-
horfur hér á Suðurnesjum væru
ekki alslæmar ef ekki hefði komið
til þessa samdráttar hjá varnar-
liðinu.
Þegar staðan í heimsmálunum
er orðin slík að forsetar Banda-
ríkjanna og Rússlands fá sér í glas
saman, er ljóst að Bandaríkja-
menn hafa enga hagsmuni af því
að reka herstöð á Íslandi. Einnig
eru þeir varnarhagsmunir sem
við Íslendingar höfum af herstöð-
inni mjög óljósir. Það má spyrja
að því hvort vera okkar í NATO
nægi ekki, því að árás á eitt nató-
ríki jafngildir árás á öll hin. Við
hljótum því, í ljósi þeirra breyt-
inga sem eru að verða á starfsemi
varnarliðsins hér á landi, að hor-
fast í augu við þetta og fara að
spyrja annarra spurninga.
Erum við kannski komin að
þeim tímapunkti að við eigum að
fara að velta því fyrir okkur
hvernig hægt sé að semja um
brottför hersins í áföngum og leg-
gja þá áherslu á að haldið sé utan
um þá starfsmenn varnarliðsins
sem þurfa endumenntunar við, til
þess að komast aftur inn á al-
mennan vinnumarkað og að eldri
starfsmönnum varnarliðsins sem
unnið hafa þar í áratugi, verði
gert kleift að ljúka störfum með
reisn. Eiga Davíð Oddsson forsæt-
isráðherra og Halldór Ásgríms-
son utanríkisráðherra að fara með
slíkar vangaveltur í farteskinu á
natófundinn sem hefst í Tyrklandi
næstu viku?
Greinarhöfundur er formaður
Verslunarmannafélags Suður-
nesja og bæjarfulltrúi í Reykja-
nesbæ.
Að vera eða vera ekki
GUÐBRANDUR EINARSSON
UMRÆÐAN
VARNARLIÐIÐ
Embættismenn í
Pentagon sjá ofsjón-
um yfir þeim upphæðum
sem eytt er í varnarstöðina
á Keflavíkurflugvelli, enda
ekki verið að eyða neinum
smápeningum í starfsemi
varnarliðsins hér á landi –
hún kostar jafnmikið og
jafnvel meira en reksturinn
á öllum norska hernum.
,,
DAGUR B.
EGGERTSSON
SKOÐUN DAGSINS
ÞJÓNUSTA BORGARINNAR
Eitt stærsta verkefni
sem öll stjórnvöld
standa frammi fyrir er að
bæta þjónustu við íbúa og
atvinnulíf án þess að auka
kostnað. Sinna vaxandi kröf-
um um málshraða, stuðning
og þjónustu án þess að
hækka skatta.
,,
Umbætur í opinberri þjónustu
MAÐUR VIKUNNAR
PÉTUR KR. HAFSTEIN
hæstaréttardómari