Fréttablaðið - 27.06.2004, Blaðsíða 10

Björn bróðir
Á þingi Sambands ungra framsóknarmanna
í gær var samþykkt sérstakt samkomulag
milli tveggja fylkinga innan sambandsins
sem kveður á um helmingaskipti á kjörtíma-
bili stjórnarinnar. Núverandi formaður,
Haukur Logi Karlsson, hefur gagnrýnt forystu
flokksins mjög harkalega að undanförnu,
einkum í tengslum við fjölmiðlamálið.
Samkvæmt samkomulaginu
mun Haukur Logi víkja úr
formannsstóli þegar kjör-
tímabil stjórnarinnar er
hálfnað og í hans stað kem-
ur Jakob Hrafnsson. Sá síð-
arnefndi er bróðir Björns
Inga Hrafnssonar, aðstoð-
armanns Halldórs Ás-
grímssonar, formanns
Framsóknarflokksins og verðandi forsætis-
ráðherra. Heimildir herma að hátt settir
menn í flokknum hafi beitt sér mjög fyrir því
að Haukur viki sem formaður en viljað um
leið forðast átök innan ungliðahreyfingar-
innar. Flestum þykir ljóst að ungliðahreyfing
Framsóknarflokksins verður flokksforystunni
ekki eins óþægur ljár í þúfu eftir að bróðir
aðstoðarmanns flokksformannsins er kom-
inn þar í forystu. Jakob hefur klifið hratt upp
metorðastiga flokksins en þó ekki eins hratt
og Björn bróðir, því sá síðarnefndi var
orðinn hægri hönd formannsins ör-
fáum mánuðum eftir að hann gekk
í Framsóknarflokkinn.
Þórólfur betri en Ingibjörg
Þórólfur Árnason hefur nú gegnt starfi
borgarstjóra í um það bil eitt og hálft
ár. Eins og gengur eru skiptar skoðanir um
störf hans og eðlilega eru þau iðulega borin
saman við störf Ingibjargar Sólrúnar Gísld-
óttur sem var borgarstjóri frá 1994 til ársloka
2002.
Á einu sviði er árangur Þórólfs óumdeilan-
lega betri en það er í laxveiðinni. Hefð er fyr-
ir því að laxveiði í Elliðaánum hefjist á því að
borgarstjóri veiði fyrsta laxinn. Ingibjörg Sól-
rún þótti með eindæmum mikil fiskifæla og
gekk illa mestallan sinn feril. Gárungarnir
höfðu þá á orði að laxarnir í ánni vissu
greinilega hver hefði völdin í borginni því
iðulega fékk framsóknarmaðurinn Alfreð
Þorsteinsson fyrsta laxinn. Þórólfur er
hins vegar mun fisknari en Ingibjörg og
þegar Elliðaáin var opnuð á dögunum
fékk hann fyrsta laxinn, 4ra punda
hrygnu.
Æviráðning opinberra embættis-
manna var afnumin fyrir
nokkrum árum. Það var skynsam-
leg ákvörðun. Ekki er hollt,
hvorki fyrir viðkomandi embætt-
ismann né þjóðfélagið, að sami
maður ríki yfir stofnun um langt
árabil. Völd og áhrif til langs tíma
sljóvga jafnan - og spilla jafnvel -
sama hve grandvarir menn eru og
gætnir í upphafi. Auðvitað eru frá
þessu margar undantekningar en
á þeim er ekki rétt að byggja regl-
una.
Hæstaréttardómarar eru sér á
báti. Ekki hefur verið rætt um að
afnema æviráðningu þeirra í
embætti. Þeir geta þó farið
nokkrum árum fyrr en aðrir emb-
ættismenn á full eftirlaun. En
ekki mun neitt dæmi þess að
hæstaréttardómari hafi horfið úr
embætti án þess að hafa annað
hvort verið búinn að tryggja sér
full eftirlaun eða annað sambæri-
legt starf. Kemur svo sem engum
á óvart. Ætli við hugsum ekki
flest þannig sjálf? Í ljósi þessa
vekur tilkynning Péturs Kr. Haf-
stein í síðustu viku meiri athygli
en ella. Hann er aðeins 55 ára
gamall en ákveður nú að biðjast
lausnar frá embætti hæstaréttar-
dómara til að geta sinnt hugðar-
efnum sínum, hestamennsku og
háskólanámi í sagnfræði. Vænt-
anlega er traustur efnahagur for-
senda fyrir ákvörðun af þessu
tagi, því ekki fær dómarinn nema
brot af þeim launum sem hann
fengi ef hann hætti við vanaleg
aldursmörk. En efnahagur manna
er ekki aðalatriðið þegar svona
ákvarðanir eru teknar. Margir vel
stæðir menn kjósa að halda í opin-
ber embætti sín von úr viti, ekki
launanna vegna heldur vegna
valda og áhrifa, virðingar og sam-
félagsstöðu. Í því ljósi er ákvörð-
un Péturs Kr. Hafstein svo lofs-
verð að manni kemur ekki í hug
nema eitt orð, nútímalegt eins og
ákvörðunin, flott. Ekki minnkar
álitið á dómaranum við þær frétt-
ir að hann, langskólagenginn og
lærður lögspekingur, hafi ákveðið
að setjast á skólabekk með ungu
fólki, sem er að byrja háskóla-
nám, til að nema sögu. Pétur hefði
hæglega getað haslað sér völl í
sagnfræði án þess að leggja stund
á greinina í háskólanum, eins og
mörg fordæmi eru fyrir. Leiðin
sem hann valdi er til marks
um óvanalegt lítillæti. Um
leið og hún stækkar hann –
og það gerir hún sannar-
lega – eflir hún álit há-
skóladeildarinnar, ekki
síst í augum þess unga
fólks sem þar er að hefja
nám. Í hugann kemur
indverskt spakmæli
sem segir: „Aldinviðir
hneigja sig niður þegar
þeir bera gnótt ávaxta,
ský fara því lægra sem þau eru
vatnsríkari, og öðlingar þjóðar
eru því lítillátari sem þeir eru
fleiri mannkostum búnir.“
Manni verður af þessu tilefni
ósjálfrátt hugsað til annarra
manna sem standa á vegamótum.
Alþingismenn og ráðherrar eru
ekki æviráðnir (- til allrar ham-
ingju!). Fæstir geta ráðið því al-
gjörlega einir hve lengi þeir eru á
vettvangi. Stunda taka kjósendur
af þeim ráðin – og skeyta þá engu
um hve lengi þeir hafa verið við
völd og stundum ekki heldur
hvort þeir hafa staðið sig vel eða
illa. Höfundur þessarar greinar
fæddist sama árið og Gylfi Þ.
Gíslason varð menntamálaráð-
herra vinstri stjórnarinnar fyrstu
1956 og var í gagnfræðaskóla
þegar hann missti embættið í
kjölfar kosningaósigurs viðreisn-
arstjórnarinnar árið 1971. Í aug-
um unglings í Reykjavík var Gylfi
jafn ómissandi partur af tilver-
unni og Esjan. Mér hefur alltaf
þótt það Gylfa til mikils álitsauka
hvernig hann haslaði sér völl að
nýju sem háskólaprófessor,
fræðimaður og rithöfundur eftir
meira en tuttugu ára stjórnmála-
vafstur.
„Kirkjugarðarnir eru fullir af
ómissandi fólki“, segja kaldlyndir
menn. Og víst er að engir menn –
segjum þó fáir í varúðarskyni –
eru alveg ómissandi. Sumir skila
að vísu meira og betra dagsverki
en aðrir eins og gengur. En þeirra
tími kemur líka.
Gamlir vinir og baráttufélagar
Davíðs Oddssonar forsætisráð-
herra hafa um skeið verið hugsi
yfir þeim tímamótum sem fram
undan eru í haust eftir feril sem
óhætt mun að segja að sé, að
minnsta kosti á köflum, ótrúlega
glæsilegur. Sumir geta ekki sætt
sig við tilhugsunina um lands-
stjórnina án hans í forsæti. Þeir
róa að því öllum árum að hann
finni leið til að halda áfram
stjórnmálaþátttöku og helst for-
ystu líka. Við höfum mörg til-
hneigingu til þess að hafa samúð
með þessu viðhorfi, þótt ósam-
mála séum ýmsu sem forsætis-
ráðherra hefur aðhafst að undan-
förnu; treystum því einhvern veg-
inn ekki almennilega að festan og
stöðugleikinn, sem hann hefur
staðið fyrir, haldi áfram.
En tímans rás stöðvar enginn.
Hollt er sálinni að bægja hugsun-
um af þessu tagi frá sér. Þeir sem
studdu Davíð Oddsson til valda og
áhrifa á níunda og tíunda áratugn-
um gerðu það ekki í greiðaskyni
við persónuna heldur vegna
þeirra hugmynda sem Davíð vildi
berjast fyrir og vegna þess að
hann var álitinn hæfastur manna
til að bera þær fram til sigurs.
Sem og gerðist smám saman á tí-
unda áratugnum.
Menn eru stöðugt með vanga-
veltur um það hvort Davíð Odds-
son verði nú dómsmálaráðherra í
haust eða láti skipa sig seðla-
bankastjóra, sendiherra eða í ein-
hverja aðra háa stöðu. Ég held að
ekkert af þessu gerist. Ég held að
forsætisráðherra, sem þjóðinni er
farið að þykja drambsamasti mað-
ur landsins, muni sýna á sér önd-
verðu hliðina þegar stundin loks
rennur upp. Ég er ekki að spá því
að hann setjist á skólabekk með
Pétri Kr. Hafstein – þótt það væri
óneitanlega skemmtilegt. Aftur á
móti treysti ég því að hin sterka
söguvitund og söguskynjun, sem
alla tíð hefur verið ríkur þáttur í
fari forsætisráðherra, leiði til
þess að hann yfirgefi völlinn
hvorki sneypulega né með
brauki og bramli, enda
væri hvort tveggja
ósæmandi, heldur á
sinn sérstaka hátt og
gangi síðan í endur-
nýjun lífdaga. Með
óvanalegt atgervi í
veganesti er aldrei
að vita nema
seinni hlutinn geti
jafnvel tekið hin-
um fyrri fram. ■
N æstu daga mun baráttan um forsetakosninganar halda áfram.Nú verður barist um túlkun á niðurstöðum þeirra. ÓlafurRagnar Grímsson mun halda því fram að hann hafi ekki aðeins
sigrað í kosningunum heldur einnig lagt forystu Sjálfstæðisflokksins
og Morgunblaðið, sem er ekki lengur hægt að kalla annað en málgagn
forystu flokksins. Morgunblaðið og harðasti kjarninn í kringum
forystu Sjálfstæðisflokksins munu telja sig hafa laskað Ólaf Ragnar
svo með auðum atkvæðum að hann hafi á einhvern hátt takmarkaðra
umboð frá kjósendum en forsetar hingað til. Næstu daga mun verða
deilt um þessar mismunandi túlkanir. Niðurstöður kosninga eru sjaldn-
ast mjög skýrar og það á einnig við um þessar. Baráttan um túlkun
þeirra getur því fært báðum nokkurn sigur – eða í það minnsta varnar-
sigur. En það er ljóst að hvorugur tapaði.
Það er nokkuð afrek að fá frá fimmtungi að fjórðungi þeirra sem
mæta á kjörstað til að skila auðu. Það eru sterk mótmæli. Það er hins
vegar erfitt að meta styrk þeirra sökum þess hversu öflugir aðilar stóðu
að þeim og beittu sér í kosningabaráttunni. Það voru álíka margir sem
skiluðu auðu í forsetakosningunum og skrifuðu undir hvatningu til
Ólafs Ragnars að staðfesta ekki fjölmiðlalögin. Svipaður fjöldi hefur
áður hvatt forseta til að staðfesta ekki lög um virkjanir og samninginn
um Evrópska efnahagssvæðið. Mun fleiri skrifuðu þó undir stuðning við
varnarsamninginn í herferð Varins lands fyrir þrjátíu árum. Auðu seðl-
arnir nú skipa sér samt sem áður í flokk með sterkustu mótmælum sög-
unnar. Sjálfstæðisflokkurinn hefur hins vegar verið gríðarsterkt afl í ís-
lenskum stjórnmálum marga undanfarna áratugi og það er óvanalegt að
hann beiti sér í mótmælaaðgerðum. Það er því ef til vill hægt að ætla
honum meiri árangur í slíkum aðgerðum en til dæmis Vinstri-
hreyfingunni – grænu framboði. Styrkur Sjálfstæðisflokksins og það afl
sem Morgunblaðið lagði í kosningabaráttuna gerir það að verkum að
þótt veikari öfl gætu vel við unað er fjöldi auðra seðla ekki sigur fyrir
flokkinn eða blaðið. En þeir eru nægjanlega margir til að forða tapi.
Hvað forysta flokksins hins vegar ætlaði sér með þessum leiðangri
sínum er enn óskýrt. Það mátti öllum vera ljóst að þótt flokknum tækist
að skaða stöðu forsetans myndi yfirlýst andstaða flokks og blaðs færa
Ólafi Ragnari persónulegan sigur.
Ólafur Ragnar situr vissulega uppi með mun verri kosningu en
Vigdís Finnbogadóttir fékk árið 1988. Þetta eru einu forsetakosning-
arnar þar sem sitjandi forseti hefur fengið mótframboð og því einu
kosningarnar sem eðlilegt er að bera þessar saman við. Mótframbjóð-
endur Ólafs Ragnars voru tveir og fengu aðeins meira en tvöfalt fylgi
eina mótframbjóðanda Vigdísar. Mismunurinn liggur í auðum seðlum.
Árið 1988 voru þeir rúm 2 prósent en nú bætast við meira en 20 prósent
til viðbótar. Þrátt fyrir að kannanir hafi sýnt að Ólafi Ragnari hafi
gengið vel að afla sér fylgis þrátt fyrir pólitíska fortíð sína gerir
enginn ráð fyrir að hann verði nokkru sinni jafningi Vigdísar að
vinsældum. Hann hefði því mátt búast við fleiri auðum seðlum en
Vigdís fékk þótt ekki hefði komið til andstaða Sjálfstæðisflokksins og
Morgunblaðsins. Og þegar þessar kosningar eru bornar saman er -
munurinn ekki mikill í ljósi þess hversu öfluga andstæðinga Ólafur
Ragnar var að glíma við.
Við getum spurt okkur hvort við hefðum talið það sigur eða tap fyrir
Ólaf Ragnar Grímsson fyrir nokkrum misserum síðan að fá þrisvar
sinnum meira fylgi en sá kostur sem forysta Sjálfstæðisflokksins og
Morgunblaðið börðust fyrir. Þótt það séu ekki góð tíðindi fyrir forseta
að hátt í fimmtungur kjósenda skili auðu í mótmælaskyni eru niður-
stöður þessara kosninga hins vegar nokkur sigur fyrir Ólaf Ragnar.
Baldur Ágústsson má síðan vera stoltur af því að fá um þriðjungs
fylgi á við Pétur Thorsteinsson 1980 og helminginn af fylgi Alberts
Guðmundssonar i sömu kosningum. ■
27. júní 2004 SUNNUDAGUR
MÍN SKOÐUN
GUNNAR SMÁRI EGILSSON
Eftir úrslit kosninganna munu margir segjast
hafa unnið kosningabaráttuna en það var aðeins
einn sem vann kosningarnar.
Sigur fyrir
Ólaf Ragnar
Af auðmýkt og endurnýjun lífdaga
FRÁ DEGI TIL DAGS
degitildags@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: Frétt ehf. RITSTJÓRI: Gunnar Smári Egilsson FRÉTTASTJÓRI: Sigurjón M. Egilsson RITSTJÓRNARFULLTRÚAR: Steinunn Stefánsdóttir og Jón Kaldal
AUGLÝSINGASTJÓRI: Þórmundur Bergsson RITSTJÓRN, AUGLÝSINGAR OG DREIFING: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 515 75 06
NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is SETNING OG UMBROT: Frétt ehf. PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja ehf. Fréttablaðinu er dreift
ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn greiðslu
sendingarkostnaðar, 1.100 krónur á mánuði. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
SUNNUDAGSBRÉF
GUÐMUNDUR MAGNÚSSON
Indverskt spakmæli
segir: „Aldinviðir
hneigja sig niður þegar þeir
bera gnótt ávaxta, ský fara
því lægra sem þau eru
vatnsríkari, og öðlingar
þjóðar eru því lítillátari sem
þeir eru fleiri mannkostum
búnir.
,,