Fréttablaðið - 29.06.2004, Blaðsíða 10
Djúpstæðar lögfræðilegar ogstjórnskipulegar deilur stóðu
um það hvort breyta þurfi stjórnar-
skránni svo setja megi ákvæði um
þátttöku eða atkvæðavægi í þjóðar-
atkvæðagreiðslu,“ sagði Karl Axels-
son, hæstaréttarlögmaður og for-
maður starfshóps ríkisstjórnarinn-
ar um tilhögun þjóðaratkvæða-
greiðslu, á blaðamannafundi í gær
þar sem skýrsla nefndarinnar var
kynnt. „Þetta verður pólitísk
ákvörðun, ekki lögfræðileg,“ sagði
Karl og benti á að það yrði „senni-
lega mögulegt“ að setja í lög tak-
markandi ákvæði um þjóðarat-
kvæðagreiðslu.
Starfshópurinn leggst gegn því
að skilyrði verði sett um aukinn
meirihluta en er hlynnt því að setja
ákvæði um þátttöku. „Rík efnisleg
rök eru fyrir því að í þjóðarat-
kvæðagreiðslu af þessum toga séu
sett einhver lágmörk um þátttöku.
Hins vegar er það álitaefni hvort
það sé hægt,“ segir Karl. Hann
bendir á að samkvæmt 26. grein
stjórnarskrárinnar, sem kveður á
um málskotsrétt forseta, séu engin
ákvæði um lágmarksþátttöku eða
afl atkvæða. Því hafi lagasérfræð-
ingar, sem starfshópurinn leitaði til,
deilt um hvort breyta þurfi stjórn-
arskránni ef svo eigi að gera.
Starfshópurinn telur þó sennilegt að
heimilt sé að „setja almenn lög nú
um hófleg skilyrði um fyrirkomulag
atkvæðagreiðslunnar“, sem ekki
feli í sér neins konar hindranir á
beitingu atkvæðisréttar.
Að sögn Karls þykir starfshópn-
um rétt að setja almenn lög um
þjóðaratkvæðagreiðslu. Ekki verði
sett sértæk lög sem gildi einungis
um þessa tilteknu þjóðaratkvæða-
greiðslu, heldur lög sem gilda muni
um allar þjóðaratkvæðagreiðslur
héðan í frá.
Í starfshópnum sátu, auk Karls
Axelssonar, Jón Sveinsson, hæsta-
réttarlögmaður, sem einnig var á
blaðamannafundinum, og hæsta-
réttarlögmennirnir Andri Árnason
og Kristinn Hallgrímsson sem voru
staddir erlendis. Með hópnum starf-
aði Kristján Andri Stefánsson deild-
arstjóri í forsætisráðuneytinu.
Þrjár leiðir hugsanlegar
Starfshópurinn skoðaði þrjá
hugsanlega möguleika á skilyrð-
um sem setja mætti varðandi
þjóðaratkvæðagreiðslu. Í fyrsta
lagi skilyrði um aukinn meirihluta
svo lögin verði felld úr gildi, í
öðru lagi skilyrði um lágmarks-
þátttöku og í þriðja lagi að tiltekið
hlutfall atkvæðisbærra manna
þyrfti til að fella lögin.
Starfshópurinn telur það ekki
koma til álita að setja í lög skilyrði
um aukinn meirihluta, svo sem að
tvo þriðju greiddra atkvæða þurfi
til að fella lögin úr gildi. Þó svo að
þetta fyrirkomulag eigi sér ákveðin
fordæmi þykir það ekki eiga nægi-
lega trausta stoð í yngri stjórnskip-
unarframkvæmd Íslendinga. Enn-
fremur telur starfshópurinn þetta
mest íþyngjandi þeirra kosta sem
fyrir hendi eru.
Starfshópurinn telur að til álita
komi að taka upp „hóflega og mál-
efnalega kröfu“ um lágmarksþátt-
töku. Þar megi vísa til 53. greinar
stjórnarskrárinnar sem segir að Al-
þingi sé ekki ályktunarbært nema
meira en helmingur þingmanna sé á
fundi og taki þátt í atkvæðagreiðslu.
Með beinni þátttöku almennings í
löggjafarvaldinu sé því málefnalegt
að gera ekki minni kröfur um þátt-
töku en á Alþingi. Að minnsta kosti
helmingur atkvæðisbærra manna
þurfi því að taka þátt í atkvæða-
greiðslunni eigi hún að teljast gild.
10 29. júní 2004 ÞRIÐJUDAGUR
Össur Skarphéðinsson:
Skýrsla styður vilja
stjórnarandstöðu
ÞJÓÐARATKVÆÐI Meginniðurstaða
skýrslunnar styður þá eindregnu
skoðun stjórnarandstöðunnar að
stjórnarskráin heimili ekki að sett
verði lög um þjóðaratkvæða-
greiðslu með girðingum eða þrösk-
uldum,“ segir Össur Skarphéðins-
son, formaður Samfylkingarinnar.
„Þó svo að nefndin lýsi þeirri
skoðun sinni að það væri hugsan-
lega æskilegt að setja lög með væg-
um skilyrðum, eins og hún nefnir
það sjálf, þrítekur hún það fram í
skýrslunni að á því leiki ríkur
stjórnskipulegur vafi að það sé
unnt,“ segir Össur. Hann segir að
um það efni vísi nefndin einkum til
26. greinar stjórnarskrárinnar.
„Það er svo athugavert að nefnd
ríkisstjórnarinnar vísar því alfarið
á bug að það samrýmist stjórnar-
skránni að setja lög um 75% þátt-
töku eða aukinn meirihluta. Ég und-
irstrika að þar sem að nefndin telur
að það leiki djúpur lögfræðilegur
vafi á því að það sé heimilt að setja
girðingalög án þess að brjóta stjórn-
arskránna þá ber okkur að láta
stjórnarskrána njóta vafans. Þess
vegna finnst mér að niðurstöður
nefndarinnar gefi fullt tilefni til að
stjórnarandstaðan og ríkisstjórnin
kanni hvort ekki sé nú kominn upp
flötur á því að sameinast um lög
sem einmitt byggja á þessari niður-
stöðu nefndarinnar og geri ekki ráð
fyrir neinu öðru en einföldum
meirihluta þeirra sem taka þátt.“ ■
Djúpstæðar deilur
stóðu um skilyrðin
Starfshópur ríkisstjórnarinnar um tilhögun þjóðaratkvæðagreiðslu skilaði áliti sínu í gær. Djúpstæðar
deilur stóðu um hvort hægt væri að setja takmarkanir um þátttöku eða atkvæðavægi. Lagst er gegn
því að setja skilyrði um aukinn meirihluta. Vænlegast þykir að setja ákvæði um lágmarkshlutfall.
Björn Bjarnason:
Auðvelt að
rökstyðja
44% skilyrðið
ÞJÓÐARATKVÆÐI Björn Bjarnason
dómsmálaráðherra telur að færa
megi rök fyrir því að setja skil-
yrði um að 44% atkvæðisbærra
manna verði að greiða atkvæði
gegn fjölmiðlalögunum eigi þau
að falla úr gildi.
„Lögfræðinganefndin bendir á
þau skilyrði, sem hún telur unnt
að setja innan marka stjórnar-
skrárinnar. Ég ætla ekki að segja
hvaða skilyrði verða sett en auð-
velt er að rökstyðja að í það
minnsta 44% kosningabærra
manna verði að synja lagafrum-
varpi með vísan til þess, að um
88% tóku þátt í alþingiskosning-
um,“ segir Björn.
„Lögfræðingarnir benda á, að
hvergi sé að finna sambærilega
leið og hér er unnt að fara til þjóð-
aratkvæðagreiðslu um lög frá
þjóðþingi, hér er það einn maður,
sem hefur synjunarvald, almenna
reglan í öðrum löndum er, að ann-
að hvort ákveði þing að leita álits
þjóðarinnar eða tilgreindur fjöldi
kjósenda. 26. gr. stjórnarskrárinn-
ar er illa úr garði gerð og flestir
fræðimenn hafa talið, að henni
yrði ekki beitt á þann veg, sem nú
hefur verið gert. Allt rökstyður
þetta þá kröfu að mínu mati, að
sett séu ströng skilyrði um al-
menna þátttöku við framkvæmd
ákvæðisins,“ segir Björn. ■
– hefur þú séð DV í dag?
Strákahópar nauðga jafnt
drengjum sem stúlkum
SIGRÍÐUR D. AUÐUNSDÓTTIR
BLAÐAMAÐUR
FRÉTTASKÝRING
NIÐURSTÖÐUR STARFS-
HÓPS UM ÞJÓÐAR-
ATVÆÐAGREIÐSLU
FR
ÉT
TA
B
LA
Ð
IÐ
/G
VA
FRÁ KJÖRSTAÐ
Starfshópurinn telur að atkvæðagreiðslan nú geti farið fram þremur vikum eftir að Alþingi hefur samþykkt lög um þjóðaratkvæðagreiðslu. Gerir starfshópurinn ráð fyrir því að það taki
Alþingi um tvær vikur að afgreiða lögin og að atkvæðagreiðslan geti því farið fram fyrsta eða annan laugardag í ágúst, líkt og forsætisráðherra hefur þegar skýrt frá í fjölmiðlum.
ÖSSUR SKARPHÉÐINSSON:
„Meginniðurstaða skýrslunnar
styður þá eindregnu skoðun
stjórnarandstöðunnar að stjórnar-
skráin heimili ekki að sett verði
lög um þjóðaratkvæðagreiðslu.“
BJÖRN BJARNASON:
Dómsmálaráðhera segir auðvelt að rökstyð-
ja að í það minnsta 44% kosningabærra
manna verði að synja fjölmiðlalögunum.
KOMINN MEÐ VÖLDIN
Ghazi al-Yawar, forseti Íraks, heldur á
skjölum sem staðfesta að valdaafsal hafi
farið fram í landinu. Írösk bráðabirgða-
stjórn tók við völdum í landinu úr höndum
hernámsliðsins í gær, tveimur dögum fyrr
en áætlað var.