Fréttablaðið - 30.06.2004, Blaðsíða 19

Ýmislegt kynlegt ber á fjörur
Internetsins um þessar mundir.
Upplýsingaþjóðfélagið opnar
ýmsar gáttir sem áður voru lokað-
ar heima á Íslandi. Við getum fyl-
gst með heimsviðburðum í beinni
línu. Við getum kíkt yfir öxlina á
valdhöfum okkar. Við höfum tæki-
færi að skoða felustaði þeirra.
Fréttabréfið Washfile er gefið
út af usinfo.state.gov (sem ég geri
ráð fyrir að hérlendis hafi einu
sinni var kölluð Upplýsingaþjón-
usta Bandaríkjanna). Þar eru
fréttir frá Hvíta húsinu, t.d. frá
15. apríl: „Bin Laden, Palestínu-
menn, SÞ / Írak, Ísland“. Við erum
þarna í góðum félagsskap, ekki
amalegt. „Bush fagnar stuðningi
leiðtoga Íslands í styrjöld gegn
hryðjuverkum [...] Forsetinn
þakkaði forsætisráðherra Íslands
Davíð Oddssyni fyrir sterkan
stuðning í Írak og fyrir sterkan
stuðning í styrjöldinni gegn
hryðjuverkum,“ sagði blaða-
fulltrúinn um símtal forsetans 15.
apríl við forsætisráðherrann sem
var staddur hjá Sameinuðu þjóð-
unum í New York. „Báðir leiðtog-
arnir lýstu yfir vilja sínum og
skuldbindingu að styðja írösku
þjóðina í baráttu hennar að kom-
ast frá harðstjórn til frelsis.“
Þessi fréttatilkynning er svo sem
ekki splunkuný af nálinni. En það
er gott að hafa hana í huga þegar
við veltum fyrir okkur ábyrgð
okkar Íslendinga og stöðu í sam-
félagi þjóðanna árið 2004.
Nýlegra fréttabréf, dagsett 3.
júní, færir okkur fréttir sem við
höfum svo sem fengið að heyra
um hér heima á Fróni. „Liðssveit-
ir undir forystu Nató taka við
hernaðarsvæði Kabúl-flugvallar.
ISAF tók við stjórn 1. júní; tyrk-
neskar þyrlur bætast við liðsafl-
ann [...] Með þessu lýkur yfirtöku
hernaðarhluta flugvallarins frá
þýska flughernum til ISAF stjórn-
að af NATO. Ísland er forystu-
þjóðin sem útvegar starfslið og
tæki fyrir stjórn flugvallarins [...]
Aðstoðaryfirstjórnandi ISAF
Wolfgang Korte undirhershöfð-
ingi yfirfærði stjórn alþjóðaflug-
vallarins í Kabúl frá Kuhn ofursta
frá Þýskalandi til Halli Sigurdson,
ofursta frá Íslandi...“ Að sjálf-
sögðu voru íslenski utanríkis-
ráðherrann, Halldór Ásgrímsson
og þýski aðstoðarvarnarmála-
ráðherrann Klaus-Guenther
Biederbick viðstaddir. Í sömu
frétt er einnig sagt frá auknum
styrk frá Tyrklandi. 3 Blackhawk
þyrlur ásamt 56 manns. En þátt-
takan í Afganistan er fyrsta verk-
efni Tyrkja utan síns heimalands.
Svo mörg voru þessi orð.
En því er ég að eyða bleki á
þessar fréttir? Hvað er það sem
þykir tíðindum sæta? Er ekki búið
að fjalla um þetta í blöðunum? Er
þetta ekki draumur okkar ráða-
manna með dómsmálaráðherra í
fararbroddi að verða fullgildur
þátttakandi í hernaðarsamfélagi
þjóðanna? Jú, það er allt satt og
rétt. En þessar fréttir ættu að fá
okkur til að nema staðar og hugsa
málin. Velta vöngum. Það var ein-
mitt það sem ég gerði. Ég fletti
upp í netinu; villtist inn í utanrík-
isráðuneytið og fann þar fréttatil-
kynningu um þessi tíðindi í
Afganistan (utanrikisraduneyti.is
/frettaefni /frettati lkynning-
ar/nr/2268). Þar kom í ljós að Ís-
land hefði tekið við stjórn alþjóða-
flugvallarins í Kabúl. Og Halldór
Ásgrímsson utanríkisráðherra
var þar viðstaddur. Þetta er
stærsta verkefni „íslensku friðar-
gæslunnar“. Ísland mun gegna
hlutverki „Focal Point“ í fjölþjóð-
aliði NATO með 17 af 300 stöðu-
gildum, yfirmaður flugvallarins,
flugvallarstjórinn er enginn Halli
Sigurdson ofursti heldur okkar
ágæti Hallgrímur Sigurðsson sem
hefur starfað á Pristinaflugvelli í
Kosovo við góðan orðstír.
Þar er ég kominn að kjarna
minna hugsana. Í íslensku frétta-
tilkynningunni frá 1. júní fer lítið
fyrir hermennsku. Þar koma eng-
ir aðstoðaryfirstjórnendur, að-
stoðarhershöfðingjar, ofurstar
eða aðrir herstjórnendur við sögu.
Meira að segja aðstoðarvarnar-
málaráðherra Þjóðverja kemur
þar hvergi við sögu. Okkar sýn á
þátttöku okkar á ekki að mengast
af neinu hernaðarbrölti. Það á að
læða okkur inn í hernaðarsam-
starfið í rólegheitum án þess að
við vitum af því. Halldóri
Ásgrímssyni virðist ætla að
takast það sem Björn Bjarnason
dreymir um. Að stofna íslenskan
her án vitundar okkar. Þetta er
allt gert án þess að við vöknum af
þyrnirósarsvefni vanans.
Utanríkisráðuneytið sendir
ekki út fréttatilkynningar um
mannfall í liði ISAF í Afganistan
sem er töluvert. Um það og marg-
an annan fróðleik um baráttu
þessara sveita við að verja Kabúl
getum við lesið á netinu
(afnorth.nato.int/ISAF/).
Í seinustu fréttum 7. júní er
sagt frá minningarathöfn um
norskan hermann, Tommy Roedn-
ingsby, 29 ára, sem lést í eld-
flaugaárás 23. maí en sú athöfn
fór fram á alþjóðaflugvellinum í
Kabúl.
Fréttatilkynningar sem ég hef
vitnað í eru lesnar af fólki út um
allan heim. Bæði af fagfólki og
áhugamönnum, líka af þeim sem
vilja vinna Bandaríkjamönnum og
þeirra bandamönnum tjón.
Hvernig eru þær túlkaðar af
lesendunum? Er okkur svo mikið í
mun að vera með í stjörnuliði
Bush, Rumsfelds og félaga? Í
þessu stjörnuliði þar sem foringj-
arnir hafa sett upp áætlun um al-
gjör heimsyfirráð eins stórveldis
sem má nota öll meðul til að halda
völdum sínum (sjá leiðara Morg-
unblaðsins 10. júní). Er nauðsyn-
legt að votta heimsveldinu „sterk-
an stuðning“ og setja okkur undir
sama hatt og þeir eins og gert er í
fréttatilkynningum. Þurfum við
að koma okkur upp herliði sem
við lögðum áherslu á í árdaga
NATO að við myndum aldrei gera.
Sem var sérstaða okkar sem smá-
þjóðar. Kannski er hér komið efni
í nýja þjóðatkvæðagreiðslu? ■
30. júní 2004 MIÐVIKUDAGUR18
Halli ofursti tekur við völdum
Atvinnuleysi á Suðurnesjum hefur
fjórfaldast á tveim árum og er nú
eitt það mesta á landinu. Á um níu
mánaða tímabili hafa um 150
manns misst vinnuna á Keflavíkur-
flugvelli og ekkert lát virðist á upp-
sögnum þar.
Stjórnarflokkarnir hafa leikið
atvinnulíf á Suðurnesjum afar
grátt. Ríkisstjórnin hefði fyrir
löngu átt að grípa til aðgerða til að
búa í haginn og renna stoðum und-
ir atvinnulíf sem gæti komið í stað-
inn fyrir þau störf sem óhjákvæmi-
lega töpuðust í tengslum við sam-
drátt á vegum Varnarliðsins sem
hefur verið fyrirsjáanlegur í mörg
ár.
Hlálegt var að heyra Suður-
nesjaþingmanninn Hjálmar Árna-
son, formann þingflokks Fram-
sóknarflokksins, lýsa því í fréttum
RÚV fyrir nokkru að bandarísk
stjórnvöld væru með fólk á Suður-
nesjum í gíslingu. Hið rétta er að
það eru ríkisstjórnarflokkarnir
sem halda fólki í gíslingu með að-
gerðaleysi sínu og sinnuleysi við að
veita fólki þær upplýsingar um
framtíð þess sem það á kröfu á.
Mál varðandi veru hersins á
Keflavíkurflugvelli, þar með talin
atvinnumál, komu margoft til um-
ræðu á Alþingi á liðnum vetri. Hall-
dór Ásgrímsson, utanríkisráðherra
og formaður Framsóknar sem ber
ábyrgð á ástandinu, var til and-
svara. Við í stjórnarandstöðunni
spurðum hann hvað eftir annað
hver hin raunverulega staða væri í
þessum málum, og hvað íslensk
stjórnvöld hygðust gera til að
mæta þeim vanda sem kæmi upp í
tengslum við samdráttinn. Halldór
gaf vægast sagt loðin svör. Hjálm-
ar Árnason tók einu sinni til máls í
þessum umræðum og talaði í tvær
mínútur. Framsókn er ráðþrota í
þessu máli og reynir nú að koma
sök vegna eigin vanhæfi yfir á
Bandaríkjamenn.
Betra hefði verið að ríkisstjórn-
in hefði eytt einhverjum af þeim
milljörðum sem hafa farið í utan-
ríkisþjónustu undir stjórn Halldórs
Ásgrímssonar í að hlúa að upp-
byggingu atvinnulífs á Suðurnesj-
um. Utanríkisþjónustan tútnar út.
Árið 1996 voru útgjöld utanríkis-
ráðuneytisins um tveir milljarðar.
Á síðasta ári var þessi upphæð 5,5
milljarðar. Peningum hefur verið
sólundað í sendiráð víða um heim,
brölt tengt hernaði í Kosovo og
Afganistan, vafasama umsókn að
öryggisráði Sameinuðu þjóðanna
og fleira. Fjármunum þjóðarinnar
er sólundað til að reyna að gera veg
utanríkisráðherrans sem mestan á
meðan hann er í embætti. Þessum
peningum hefði verið betur varið
til að hlúa að því sem skiptir máli
hér heima á Íslandi. Að fólk hafi
vinnu.
En hvað er til ráða til að vinna
bug á atvinnuleysisdraugnum? Við
eigum fyrst og fremst að horfa til
gjaldeyrisskapandi grunnatvinnu-
greina þar sem þegar er fyrir hendi
mikil þekking, mannauður og net-
verk fyrirtækja og tækjabúnaðar á
svæðinu. Hér á ég fyrst og fremst
við ferðamál og sjávarútveg.
- Leggja ber áherslu á lagningu
nýrra vega til og frá Suðurnesjum.
Hinn nýi Suðurstrandarvegur á
milli Grindavíkur og Þorláks-
hafnar er hér forgangsatriði. Þessi
vegur sem beintengir tvö mikilvæg
atvinnusvæði á landsbyggðinni
liggur um mjög fallegt svæði.
Hann yrði lyftistöng bæði fyrir
ferðaþjónustu og annað atvinnulíf.
- Það verður að slaka á hinni
lamandi kló kvótakerfisins. Það á
strax að afnema kvótasetningar á
ýsu, ufsa, keilu, löngu, skötusel og
kolmunna. Ef nýjustu ástands-
skýrslu Hafrannsóknarstofnunar
er flett þá sést að ekkert mælir
með því að þessir stofnar séu í
kvóta. Þeir eru ekki í neinni hættu,
heldur örum vexti samfara miklum
hlýindum í sjónum umhverfis land-
ið. Afnám kvótasetningar í þessum
tegundum yrði mikil vítamín-
sprauta fyrir atvinnulíf á Suður-
nesjum og reyndar víðar í Suður-
kjördæmi. Suðurnes gætu þá notið
nálægðar sinnar við auðug fiskimið
og alþjóðaflugvöll til að flytja út
ferskan fisk sem hæstu verð fást
fyrir.
- Á síðustu dögum þinghalds í
vor, samþykkti Alþingi að fela rík-
isstjórninni að kanna kosti og hag-
kvæmni þess að byggt yrði veglegt
sædýrasafn hér á landi. Sandgerði
yrði góður staður. Þar eru nú stund-
aðar rannsóknir á sjávarlífverum
sem lifa umhverfis Ísland. Sand-
gerði er falleg fiskihöfn þar sem
áreiðanlega yrði mikið líf og fjör ef
slakað yrði á kvótakerfinu. Þar eru
fiskvinnslufyrirtæki og fiskmark-
aður. Þetta mætti allt tengja saman
og gera Sandgerði að frábærum og
einum allsherjarsýningarglugga
fyrir hið ríka lífríki í hafinu um-
hverfis Ísland, íslenskan sjávar-
útveg og menningu tengda honum.
Sædýrasafnið í Sandgerði yrði
lyftistöng fyrir ferðamál á Suður-
nesjum, auk þess sem það gæti
styrkt svæðið sem miðstöð fyrir
rannsóknir í sjávarlíffræði hér á
landi.
Greinarhöfundur er 9. þing-
maður Suðurkjördæmis, þing-
flokksformaður og varaformaður
Frjálslynda flokksins.
Atvinnumál á
Suðurnesjum
Meðalútgjöld á
mann þar sem börn
eru í heimili eru mun minni
en þar sem eingöngu full-
orðnir eru í heimili, sem
bendir til þess að börn séu
ódýrari í rekstri en full-
orðnir.
,,
ÞJÓÐARBÚSKAPURINN
KATRÍN ÓLAFSDÓTTIR
HAGFRÆÐINGUR
Í NÝRRI RANNSÓKN á útgjöldum heim-
ilanna sem Hagstofan gaf út í síðustu
viku má finna ýmsar áhugaverðar upp-
lýsingar. Hagstofan gerir slíkar kannanir
reglulega til að nota sem grunn við út-
reikning vísitölu neysluverðs. Eins og
fram hefur komið í fréttum þá kemur í
ljós að útgjöld heimilanna til neyslu hafa
aukist um ríflega 50% frá 1995 á meðan
vísitala neysluverðs hefur hækkað um
tæplega 30%.
En rýnum aðeins betur ofan í könn-
unina. Ef við reiknum útgjöld heimil-
anna á hvern mánuð sést að útgjöld
heimilanna eru að meðaltali 290 þús-
und krónur en voru 190 þúsund á árinu
1995. Þessar tölur segja ekki mikið, svo
við skulum skoða þær nánar eftir fjöl-
skyldugerð. Það er enginn nýr sann-
leikur að það sé hagkvæmara að vera
tveir í heimili en einn og þetta kemur
skýrt fram í könnuninni. Þar sést að
neysluútgjöld einhleypra nema 161
þúsundi á mánuði samanborið við 146
þúsund á mann þar sem tveir fullorðnir
eru í heimili. Það er sem sagt 10%
dýrara að búa einn.
Til fróðleiks skulum við bera þessar
tölur saman við meðalatvinnutekjur.
Þær mældust um 210 þúsund á árinu
2002 og 106 þúsund á árinu 1995. Ein-
hleypur einstaklingur með meðalat-
vinnutekjur eyddi því 75% af tekjum
sínum í neyslu á árinu 2002. Hagur
þessa einstaklings hefur batnað frá ár-
inu 1995 þegar samsvarandi einstak-
lingur eyddi 94% af tekjum sínum í
neyslu. Það er líka athyglisvert að á
meðan meðalatvinnutekjur eru 210
þúsund þá eru útgjöld meðalheimilis
290 þúsund. Það bendir til þess að ann-
aðhvort séu fleiri en ein fyrirvinna á
meðalheimilinu eða skuldir meðal-
heimilisins aukist í hverjum mánuði.
Nema hvort tveggja sé.
Meðalútgjöld á mann þar sem börn
eru í heimili eru mun minni en þar sem
eingöngu fullorðnir eru í heimili, sem
bendir til þess að börn séu ódýrari í rek-
stri en fullorðnir. Með smá talnaleikfimi
má reikna út að meðalneysluútgjöld
vegna barna séu um 47 þúsund krónur
á mánuði. Þarna gef ég mér að neyslu-
útgjöld á hvern fullorðinn á heimili þar
sem börn eru sé sambærilegur við það
þar sem einungis fullorðnir eru í heimili,
samanber tölurnar hér að ofan.
Ef við höldum áfram að leika okkur með
þessar tölur, þá kostar neysla meðal-
barnsins 560 þúsund á ári. Ef við mið-
um við 5% vexti, þá má búast við að út-
gjöld vegna barns sem fæðist á árinu
2002 verði orðin samtals 18 og hálf
milljón króna á tvítugsafmæli barnsins.
Hvað kosta börnin?
Betra hefði verið að
ríkisstjórnin hefði
eytt einhverjum af þeim
milljörðum sem hafa farið í
utanríkisþjónustu undir
stjórn Halldórs Ásgríms-
sonar, í að hlúa að upp-
byggingu atvinnulífs á
Suðurnesjum. Utanríkis-
þjónustan tútnar út.
MAGNÚS ÞÓR HAFSTEINSSON
ALÞINGISMAÐUR
UMRÆÐAN
ATVINNUMÁL
,,
Okkar sýn á þátt-
töku okkar á ekki að
mengast af neinu hernaðar-
brölti. Það á að læða okkur
inn í hernaðarsamstarfið í
rólegheitum án þess að við
vitum af því. Halldóri Ás-
grímssyni virðist ætla að
takast það sem Björn
Bjarnason dreymir um. Að
stofna íslenskan her án
vitundar okkar.
ERLING ÓLAFSSON
SAGNFRÆÐINGUR
UMRÆÐAN
UTANRÍKISMÁL
,,
HERMENN Á ÆFINGU
Greinarhöfundur bendir á mun sem er á íslenskum og erlendum fréttatilkynningum
varðandi aðkomu landsins að stjórn alþjóðaflugvallarins í Kabúl og telur að verið sé
að læða þjóðinni bakdyramegin inn í hernaðarsamstarf.