Fréttablaðið - 03.07.2004, Blaðsíða 11

Eðlilegra væri að
taka upp þá reglu
að ákveðinn fjöldi lands-
manna gæti krafist þess að
þjóðaratkvæði réði úrslitum
um lagafrumvörp.
,,
Núna, þegar við höfum séð og
heyrt þær niðurstöður sem álits-
gjafar hafa komist að, vekur
nokkra furðu að enginn sé búinn
að koma auga á þessa: Í kosning-
unum árið 1996 var Ólafi Ragnari
Grímssyni spáð allt að 70 pró-
senta fylgi. Niðurstaðan varð rétt
um 35 prósent þeirra sem máttu
kjósa. Núna var honum spáð allt
að 90 prósentum. Niðurstaðan
varð 42,5 prósent þeirra sem
máttu kjósa.
Þegar tillit er tekið til þess, að
við Íslendingar stöndum nokkuð
vel með forseta okkar, verður að
viðurkenna að þetta er frekar
lélegur fengur eftir átta ár. Ég
held að óhætt sé að segja, að Ólaf-
ur Ragnar hafi í báðum tilfellum
verið kosinn af sínu fasta vinstra
fylgi og ekkert fengið þar fram-
yfir, nema lítils háttar aukningu
sem sitjandi forseti. Við erum
57,5 prósent sem kusum hann
ekki. Höfundur er eftirlaunaþegi.
Þjóðaratkvæði í stjórnarskrá
Nýlega hefur sannast að það er
eðlilegt að þjóðin fái að taka end-
anlega ákvörðun í mikilvægum
málum. Þrátt fyrir það hefur fjöl-
miðlamálið sýnt greinilega að
núverandi málskotsréttur er
ófullnægjandi.
Í fyrsta lagi er óásættanlegt að
stjórnvöld geti tekið ýmsar
ákvarðanir án þess að þjóðin hafi
nokkra möguleika á að hafa hönd í
bagga. Það á við um þær ákvarð-
anir sem hefðu afdrifaríkar af-
leiðingar. Í því sambandi má
hugsa til stofnunar hers, sem
óhjákvæmilega mundi kosta
landsmenn miklar fúlgur, eða inn-
göngu í ESB sem hefði gríðarleg
áhrif á stjórn landsins (en um það
yrði ekki þjóðaratkvæðagreiðsla
þó að breyta þyrfti stjórnar-
skránni ef Ísland gengi í ESB).
Einnig virðist óásættanlegt að
valdamenn taki mjög óeðlilegar
ákvarðanir án þess að þjóðin fái
nokkuð um það sagt. Hér verður
manni strax hugsað til fjölmiðla-
laganna, svo ekki sé talað um það
ef stjórnvöld ætluðu að brjóta upp
fyrirtæki sem þeim væri illa við
(“markaðsráðandi fyrirtæki á
matvörumarkaði“ eins og Halldór
Ásgrímsson kallar það, í Við-
skiptablaðinu 7. maí 2004).
Þá hefur þetta mál sýnt að óá-
sættanlegt er að komið sé undir
einum manni, forsetanum, hvort
þjóðin er spurð álits varðandi slík
mál. Þegar hann er kosinn vita
kjósendur einfaldlega ekki hvort
hann hefur bein í nefinu, eða þá
hvaða skoðanir hann kann að hafa
varðandi það hvaða mál eru þess
eðlis að þjóðin ætti að fá að taka
um þau endanlega ákvörðun.
Eðlilegra væri að taka upp þá
reglu að ákveðinn fjöldi lands-
manna gæti krafist þess að þjóð-
aratkvæði réði úrslitum um laga-
frumvörp. Þá mætti hugsa sér að
þau skilyrði sem þyrfti að upp-
fylla til að frumvörpum væri
skotið til þjóðarinnar væru
þannig að aðeins fá mál fengju þá
afgreiðslu; þau sem fólki þættu
mikilvægust. Til dæmis mætti
krefjast undirskriftar 20% kosn-
ingabærra manna, eða eitthvað
slíkt. Þá þyrfti einhver viðmið um
þátttöku í atkvæðagreiðslunni,
eins og að helmingur atkvæðis-
bærra manna tæki þátt í henni, til
að koma í veg fyrir að hávær
minnihluti ráði úrslitum.
Ráðamenn hér á landi hafa
löngum tekið stirt í hugmyndir
um þjóðaratkvæði. Sagt hefur
verið að fólk sé búið að kjósa í
þingkosningum og að það nægi:
Þjóðin eigi ekkert að ákveða ann-
að. Í raun er ástæðan sú að þeim
finnst það óþægilegt að ráða ekki
öllu; þægilegra að ákveða einir í
„reykfylltum bakherbergum“ ...
eða við sérdúkað borð. Hins vegar
er það lýðræðislegra að þjóðin
geti tekið þátt í einstökum ákvörð-
unum, og þótt lýðræðið geti verið
óþægilegt fyrir suma, þá er það
gott og réttlátt fyrir fjöldann. ■
11LAUGARDAGUR 3. júlí 2004
DR. JÓHANN M. HAUKSSON
UMRÆÐAN
STJÓRNARSKRÁIN
HELGI ORMSSON
SKRIFAR UM FORSETAKOSNINGARNAR
BESSASTAÐIR
Greinarhöfundur segir úrslit forsetakosn-
inganna lélegan feng fyrir sitjandi forseta
eftir átta ár í embætti.
SIGRÚN Á. REYNISDÓTTIR
FORMAÐUR SAMTAKA GEGN FÁTÆKT
UMRÆÐAN
SKULDIR
Fátækir
skuldarar
Þann 30. júní síðastliðinn segir
Rúnar Guðjónsson sýslumaður
í Reykjavík í viðtali við Frétta-
blaðið að skuldarar mæti ekki
til fyrirtöku mála og bendir á
þrjár leiðir í þessum efnum. Í
fyrsta lagi að gera lagabreyt-
ingu þannig að gera megi fjár-
nám að skuldara fjarstöddum,
önnur leiðin er sú að leita að-
stoðar lögreglu og sú þriðja að
fara oftar í fjárnám út í bæ.
Það eru ýmsar ástæður fyrir
því að fólk lendir í svona
hremmingum, ein af ástæðun-
um er sú að fátækt hefur auk-
ist gífurlega undanfarin ár.
Þeir sem lenda í fátækragildr-
um eiga ekki auðvelt með að
losna úr þeim. Oft getur þetta
fólk ekki staðið við sínar skuld-
bindingar og þegar krafan er
svo send til lögfræðings er
kostnaðurinn orðinn svo mikill
að skuldarinn ræður ekki við
neitt. Þegar svona er komið
brotna sumir undan álaginu,
verða jafnvel þunglyndir og
treysta sér ekki til að mæta hjá
sýslumanni.
Ég veit um dæmi þar sem
innheimtulögfræðingar hafa
gengið hart að fólki sem er
bæði andlega og líkamlega
veikt og hótað því lögreglu.
Það er oft talað um að lögregl-
an sé fáliðuð svo varla hefur
hún mikinn mannskap til að
sinna svona hlutum. Sýslumað-
ur segir líka að ekki takist
alltaf að hafa uppi á skuldurun-
um. Eflaust eru ýmsar ástæður
fyrir því en sumt fátækt fólk
er á hrakhólum með húsnæði
og á hvergi heima. Þriðja leiðin
sem sýslumaður talar um er að
gera fjárnám út í bæ. Hvaða
áhrif getur það haft á sálarlíf
fólks og barna þeirra sem ekki
á fyrir mat eða reikningum og
fær slíkar heimsóknir?
Stjórnvöld þurfa að finna
leiðir og hjálpa þessu fólki úr
gildru fátæktar, því hertar að-
gerðir leysa ekki vanda þessa
fólks. Oftast er það vilji þessa
fólks að borga skuldir sínar en
það verður að hafa nóg til þess
að geta það. ■
Ég veit um dæmi þar
sem innheimtu-
lögfræðingar hafa gengið
hart að fólki sem er bæði
andlega og líkamlega veikt
og hótað því lögreglu.
,,
Úrslit kosninganna