Fréttablaðið - 05.07.2004, Blaðsíða 16
Sáttasemjarinn mikli?
Það var létt á Davíð Oddssyni í viðtali
við Elínu Hirst á Ríkissjónvarpinu í gær,
enda augljóst að hann ætlaði að koma
fram sem höfðinginn mikli á friðarstól.
Þetta er pólitískur leikur sem hann hef-
ur oft tekið áður, eins og til dæmis í
bolludagsmálinu. Fyrst segir hann eitt-
hvað sem kemur stórum hluta samfé-
lagsins í uppnám. Síðan eftir nægjan-
legan tíma mætir hann í viðtal hjá Rík-
issjónvarpinu, pollrólegur, skilur ekkert
út á hvað uppnámið gekk, en er nú
samt búinn að finna lausn á þessu öllu
sem hann segir að allir skynsamir
menn ættu að samþykkja. Þar sem
hann hefur eflaust talið að sín fyrsta til-
laga væri nokkuð sem allir skynsamir
menn ættu að samþykkja er kannski
spurning hvort skilgreining hans á skyn-
sömum mönnum sé eitthvað að breyt-
ast?
Hin endalausa spurning
Hin endalausa spurning, sem hangið
hefur í loftinu í allt sumar en sjaldan
hefur verið rúm til að spyrja, er hvað
taki við hjá Davíð eftir 15. september.
Ekki fyrir svo löngu síðan töldu margir
spekúlantar að 15. september yrði
hreinlega frestað. Nú telja sumir að
Davíð beri þess öll merki nú að hann sé
ekki bara að hætta í stóli forsætisráð-
herra, heldur sé hann að fara að kúpla
sig úr pólitíkinni. Ef eitthvað er að
merkja varnaðarorð Styrmis Gunnars-
sonar í Morgunblaðinu um að vargöld-
in sé bara rétt að byrja ætti að taka slíka
spádóma með mikilli varúð. Morgun-
blaðið segir að nú eigi eftir að taka á
valdi auðhringjanna í landinu. Davíð
hefur gengið á milli manna og varað þá
við hversu miklir glæpamenn sumir
stjórnendur þessara
auðhringja eru.
Því er harla
ólíklegt að
Davíð treysti
öðrum en
sjálfum sér
til að takast á
við Golíat.
Næsti snúningur
verður kannski
að koma Davíð í
viðskipta- og iðnað-
arráðuneytið.
Einskær tilhugsunin um að
einn maður hafi eitt atkvæði til
ráðstöfunar virðist vera óhugn-
anleg fyrir ráðamenn þessa
lands, og skjóta þeim slíkan
skelk í bringu að þeir leita allra
leiða til að koma í veg fyrir
slíka óhæfu. Það er ekki að
undra. Óskertur kosningaréttur
myndi jaðra við byltingu. Hinar
skringilegu skýringar Sjálf-
stæðismanna á úrslitum for-
setakosninganna – þar sem einn
maður hefur einmitt eitt at-
kvæði – benda til þess að þar á
bæ sé mönnum það gersamlega
ofviða að horfast í augu við út-
komuna úr slíkum kosningum.
Svo róttækt lýðræði hefur
aldrei tíðkast hér á landi heldur
hefur vægi atkvæðisins farið
eftir búsetu – því hversu göfug-
um stað maður býr á og hversu
brýnt það er talið af stjórnvöld-
um að maður búi þar áfram – og
hafa báðir stjórnarflokkarnir
löngum hagnast á þessu andlýð-
ræðislega fyrirkomulagi, eink-
um Framsókn eins og kunnugt
er, sem væri sennilega varla til
sem flokkur ef ekki væri þetta
misvægi atkvæða.
Í rauninni hefur kosninga-
kerfið um árabil verið svo flók-
ið hér á landi að maður hefur
eiginlega ekki hugmynd um
hvað maður er að kjósa. Kjósi
ég Vinstri græna í Reykjavík –
er ég þá í rauninni að kjósa Jón
Bjarnason? Eða kannski Einar
K. Guðfinnsson? Og kjósi ég
sjálfstæðismenn í Suðurkjör-
dæmi – verður þá atkvæði mitt
til þess að samfylkingarmaður
frá Siglufirði sleppur inn á
þing? Þetta veit maður aldrei.
Kosningar á Íslandi eru svo
ógagnsæjar að í rauninni má
það teljast undravert hversu
duglegir Íslendingar hafa verið
að mæta á kjörstað og kjósa og
ímynda sér að þar með hafi þeir
eitthvað að segja um stjórn
landsins. Íslenskir stjórnmála-
menn eru enda þeir einu í heim-
inum sem bjóða kjósendum sín-
um upp á hugtakið „að ganga
óbundnir til kosninga“, þetta er
séríslensk hugsun sem hvergi
finnst orðuð í nokkru öðru
tungumáli, og sýnir líka sérís-
lenska virðingu stjórnmála-
manna fyrir kjósendum; þeir
eru með þessum orðum að
segja okkur það að okkur komi
það ekkert við sem gerist eftir
kosningar, okkur komi það ekk-
ert við hvað séum að kjósa um,
þeir séu „óbundnir“; þess
vegna hefur aldrei verið hægt
að kjósa um ríkisstjórn hér á
landi.
Sú hugmynd að kosningar
séu til þess að leiða í ljós vilja
almennings er ráðamönnum ný-
stárleg og ískyggileg. Þegar
þetta er skrifað á sunnudags-
morgni liggur ekki fyrir til
hvaða ráða ríkisstjórnin hyggst
grípa í því skyni að takmarka
kosningarétt fólks en hitt virð-
ist nokkuð ljóst að ekki stendur
til að fara að stjórnarskránni
um það hvernig standa á að
þjóðaratkvæðagreiðslunni um
fjölmiðlalögin heldur setja
menn sem fyrr allt sitt traust á
það fólk sem kýs ekki.
Að skila auðu, að sitja heima,
að taka ekki þátt – eins og góð-
ur maður segir stundum: það er
vissulega sjónarmið. Það er
líka afstaða – sem ber að virða.
Sá/sú sem skilar auðu eða mæt-
ir ekki á kjörstað er þar með að
segja: ég vil ekki velja á milli
þeirra kosta sem bjóðast, ég vil
ekki taka þátt í þessari kosn-
ingu. Til þess hefur fólk allan
rétt. En það er vitaskuld frá-
leitt að sú afstaða skuli fá vægi
í kosningum: að sú/sá sem segir
„ég vil ekki taka þátt í kosning-
unum“ hafi áhrif á niðurstöðu
kosninganna, og jafnvel meiri
áhrif en sá/sú sem þó mætir og
ráðstafar atkvæði sínu. Þar
með er verið að ræna þann sem
skilar auðu eða situr heima
rétti sínum til þess að taka ekki
þátt, það er verið að neyða við-
komandi upp á svið. Hlutleysi
er breytt í þátttöku. Auðum
seðli er breytt í raunverulegt
atkvæði. Viðkomandi er
þröngvað til að segja já eða nei,
og þar með annað en viðkom-
andi hafði ætlað að segja.
Þetta hefði maður ætlað að
væri augljóst og að meira að
segja lögfræðingar Flokksins
skildu þetta. ■
D avíð Oddsson forsætisráðherra boðaði í gær að lendingformanna ríkisstjórnarflokkanna í tilraunum til að ná sátt-um um fyrirkomulag þjóðaratkvæðagreiðslu væri óvenju
snjöll. Það er rétt hjá Davíð að niðurstaðan var óvenjuleg – en hún
getur seint talist snjöll.
Það er vissulega fagnaðarefni að ríkisstjórnin ætli sjálf að fella
fjölmiðlalögin úr gildi – það er ef slíkt stenst yfirhöfuð stjórnar-
skrá eftir að forseti Íslands hefur skotið þessum sömu lögum und-
ir dóm þjóðarinnar. En ég efast um að nokkur myndi amast við því
ef ríkisstjórnin tæki tillit til andstöðu alls þorra almennings gagn-
vart þessum lögum og vel rökstuddri gagnrýni fjölda aðila um að
lögin stæðust ekki ákvæði stjórnarskrár um tjáningarfrelsi, eign-
arrétt og atvinnufrelsi; stæðust ekki alþjóðlegar skuldbindingar Ís-
lendinga og næðu ekki tilgangi sínum um aukna fjölbreytni og auk-
ið fjölræði í íslenskum fjölmiðlum heldur stuðluðu þvert á móti að
fábreytni og fákeppni. Það var flestum ljóst – meira að segja flest-
um stjórnarliða – að þetta voru vond lög. Og það er varla hægt að
skamma þá ríkisstjórn lengi sem afnemur vond og óvinsæl lög sem
hafa vafasaman tilgang og öfuga verkun á við yfirlýst markmið. Og
þótt afnám þeirra standist hugsanlega ekki stjórnarskrá þá má það
sama segja um lögin – þau standast ekki stjórnarskrá.
En hvað á ríkisstjórnin við með því að setja strax samskonar lög
um leið og þessi eru afnumin? Efnislegar breytingar eru sáralitlar.
Í eldri lögunum mátti markaðsráðandi fyrirtæki í einhverri grein
eiga 5 prósenta hlut í fyrirtæki með útvarpsleyfi. Í nýja frumvarp-
inu er þetta mark 10 prósent. Eldri lögin áttu að taka gildi 2006 en
þau nýju 2007. Í eldri lögunum var gert ráð fyrir að útgefin út-
varpsleyfi fengju að renna út en í nýju lögunum hefur útvarpsrétt-
arnefnd heimild til að afturkalla leyfi árið 2007. Ef eitthvað er, þá
verða nýju lögin hæpnari. Hverju eiga þessi nýju lög að breyta?
Mun forseti Íslands ekki neita að staðfesta þau eins og hin fyrri?
Og mun ríkisstjórnin þá ekki setjast aftur að því verki sem hún
gafst upp á: Að ná samkomulagi um fyrirkomulag þjóðaratkvæða-
greiðslu? Reikna ráðherrarnir með að vinna sér inn tíma með þessu
til að ná samkomulagi um hindranir á atkvæðarétt almennings í
þessum kosningum?
Það er í raun ómögulegt að lesa skýra hugsun úr þessari óvenju-
legu lendingu formannanna tveggja. Hvað eiga þeir til dæmis við
með samráði við stjórnarandstöðu og þverpólitíska niðurstöðu? Ef
þeir meintu eitthvað með slíku; væru þeir þá búnir að ákveða öll
efnisatriði laga sem sett verða í sumar en eiga ekki að taka gildi
fyrr en eftir þrjú ár? Ætla þeir að setja lögin fyrst og leita samráðs
á eftir?
Nei, það er erfitt að skilja hvað þeim Halldóri og Davíð fannst
snjallt við þessa óvenjulegu lendingu. Það verður ekki betur séð en
að þeir séu að fífla bæði forsetann og stjórnarandstöðuna með
þessari niðurstöðu – en fyrst og síðast eru þeir að fífla íslensku
þjóðina. Þótt vera kunni að þeim félögum finnist það snjallt efast
ég um að fylgjendum stjórnarflokkanna sé skemmt. ■
5. júlí 2004 MÁNUDAGUR
MÍN SKOÐUN
GUNNAR SMÁRI EGILSSON
Ríkisstjórnin gafst upp á að ná samkomulagi um
fyrirkomulag þjóðaratkvæðagreiðlsu.
Óvenjuleg lending
– en ekki snjöll
Hinn ískyggilegi
kosningaréttur
ORÐRÉTT
Ekki segja upp áskriftinni
Að óbreyttu er Morgunblaðið
nánnast eini einkarekni fjölmið-
illinn, sem ekki er í eigu þessara
samsteypna, sem hlýtur að vera
mikið umhugsunarefni fyrir al-
menning á Íslandi.
Reykjavíkurbréf
Morgunblaðsins 4. júlí
Styður framtíðarlög
Afstaða Morgunblaðsins til fjöl-
miðlalaganna og væntanlegrar
löggjafar um stóru viðskiptasam-
steypurnar byggist á því sjónar-
miði, að það séu almannahags-
munir að koma í veg fyrir að
nokkrir aðilar eignist Ísland. Telja
verður víst að það sé einnig af-
staða yfirgnæfandi meirihluta ís-
lenzku þjóðarinnar.
Reykjavíkurbréf
Morgunblaðsins 4. júlí.
Kindakúltúr
Það er ein gella sem er að vinna
fyrir okkur úti sem kom í heim-
sókn til landsins í fyrra. Hún er
með æði fyrir kindum svo við
erum að spá í að færa henni
einn sviðahaus að gjöf sem tákn
fyrir íslenskan kúltúr.
Kristinn Júníusson tónlistarmaður
í Fréttablaðinu 4. júlí.
Lífið hjá rokkurum
Á sunnudaginn mun ég taka upp
myndband. Platan mín kemur svo
út á mánudaginn, svakalegt líf og
fjör, jarðarber, konur og kampavín.
Tónlistarmaðurinn Love Guru
í Fréttablaðinu 4. júlí.
Hefði haft Ozzy
Ég svosem skil þetta ekki. Ég
hef ekki horft á þáttinn síðan ég
hætti með hann. En mér fannst
synd að sjá hann vera kominn
fyrir neðan Osbournes í vinsæld-
um. Ég fékk aldrei neinn botn í
af hverju mér var sagt upp.
Þorsteinn J. um Viltu vinna
milljón í Fréttablaðinu 4. júlí.
FRÁ DEGI TIL DAGS
Það er rétt hjá Davíð að niðurstaðan var óvenjuleg
– en hún getur seint talist snjöll.
,, Í DAGKOSNINGARÉTTUR
GUÐMUNDUR
ANDRI
THORSSON
Í rauninni hefur
kosningakerfið um
árabil verið svo flókið hér á
landi að maður hefur eigin-
lega ekki hugmynd um hvað
maður er að kjósa.
,,
Frábært tækifæri til
að gera góð kaup
30%
afsláttur
af völdum vörum
sumarútsala
degitildags@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: Frétt ehf. RITSTJÓRI: Gunnar Smári Egilsson FRÉTTASTJÓRI: Sigurjón M. Egilsson RITSTJÓRNARFULLTRÚAR: Steinunn Stefánsdóttir og Jón Kaldal
AUGLÝSINGASTJÓRI: Þórmundur Bergsson RITSTJÓRN, AUGLÝSINGAR OG DREIFING: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006
NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is SETNING OG UMBROT: Frétt ehf. PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja ehf. Fréttablaðinu er dreift
ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn greiðslu
sendingarkostnaðar, 1.100 krónur á mánuði. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871