Fréttablaðið - 09.07.2004, Blaðsíða 16

Við dúklaust borð
Gestir sem leið áttu um matsal Alþingis-
hússins í byrjun vikunnar, þegar Davíð
Oddsson var í Bandaríkjunum, veittu því
athygli að eftirmaður hans í stól forsætis-
ráðherra, Halldór Ásgrímsson, sat þar sall-
arólegur og drakk kaffi með þekktum
þingmönnum stjórnarandstöðunnar. Fór
vel á með þeim. Borðið var ekki dúklagt.
Telja sérfræðingar að
þetta sé fyrirboði um
breyttan stíl stjórnar-
liða þegar hinn ör-
lagaríki 15. septem-
ber er liðinn hjá. Þá
verði jafnvel
ekkert dúk-
að borð í
matsaln-
um.
Tapast stoðtækin?
Ein hliðin á hinni svokölluðu útrás ís-
lenskra fyrirtækja, sem sjaldan er talað
um, er að þau verða áhugaverður fjárfest-
ingarkostur fyrir útlendinga. Í Viðskipta-
blaðinu á miðvikudaginn er fjallað um
stoðtækjafyrirtækið Össur í þessu sam-
bandi. Nefnt er að erlendir fjárfestar séu
orðnir stærstu hluthafar fyrirtækisins. „Ef
fer sem horfir gætu erlendir aðilar myn-
dað meirihluta í félaginu innan tíðar,“
segir Viðskiptablaðið. Hætt er við að þá
skili litlir peningar sér heim til Íslands.
Kurteisi á fundum
Fréttablaðið skýrir frá því í gær að skrif-
stofustjóri Reykjavíkurborgar hafi sent
borgarfulltrúum minnisblað þar sem
hann áréttar að þeir megi ekki vitna op-
inberlega í ummæli sem fallið hafa á
fundum borgarráðs og nefnda borgar-
innar - ef viðkomandi ummæli hafa ekki
verið færð í fundargerð. Þetta virðist svo
sem sjálfsögð kurteisisregla þegar um
lokaða fundi er að ræða. En tímasetning
minnisblaðsins vekur spurningar. Ekki er
langt síðan fjölmiðlar greindu frá því að
hörð orðaskipti hafi orðið á milli
Alfreðs Þorsteinssonar for-
manns borgarráðs og
Ólafs F.Magnússonar
borgarfulltrúa á fundi í
borgarráði. Hafi Alfreð
kveðið mjög fast að orði
og talað niður til Ólafs.
Vonandi á ekki að hafa
kurteisisreglur að yfir-
varpi til að geta verið
ókurteis.
Tilraun Björns Bjarnasonar með að
kanna hvort þjóðin tæki efti því
hvort hann breytti „brellu- pistli“ á
heimasíðu sinni hefur óneitanlega
vakið nokkra athygli. Björn segir
þessa tilraun ekkert tengjast því að
sú leið í fjölmiðlamálinu sem hann
kallaði í háði „brellu“ í pistlinum
reyndist síðan verða sú leið sem
ríkisstjórnin, og þar með hann sjálf-
ur kaus að fara. Þvert á móti var
Björn, að eigin sögn, aðeins að
kanna hvort almenningur væri að
fylgjast með síðunni, og þakkaði
blaðakonu Fréttablaðsins fyrir að
hafa tekið þátt í þessari tilraun: Úr
því hún hafði tekið eftir breyting-
unum væri niðurstaða tilraunarinn-
ar greinilega sú að fólk væri að
fylgjast með. Frétt um þessa vand-
ræðalegu skýringu, hafða eftir
Birni sjálfum, mátti lesa í Frétta-
blaðinu fyrr í vikunni. Óhætt er að
mæla með því við Björn að nota
aðrar aðferðir við lesendakannanir
í framtíðinni!
En það er ekki einungis Björn
Bjarnason sem er með óvenjulega
tilraunastarfsemi í pólitískri um-
ræðu þessa dagana. Öll stefna fjöl-
miðla- eða þjóðaratkvæðagreiðslu-
málsins er uppfull af nýjungum og
áður óþekktum skilningi á eðli póli-
tískra fyrirbæra. Ekki nóg með að
búið sé að setja forsetann í mikla
klípu, heldur stefnir í gríðarmikil
átök á þingi og sjaldan hefur maður
heyrt eins mikinn kurr í alþýðu
manna vegna nokkurrar stjórnarat-
hafnar. Vissulega hrista flestir höf-
uðið og tala um sandkassaleik, en
þegar betur er að gáð má greina al-
menna reiði út í landsfeðurna, reiði
af því tagi sem er óvenjulegt að
finna fyrir hjá hinum almenna ís-
lenska kjósenda. Stjórnarflokkarnir
eru því komnir inn á hættulegt póli-
tískt jarðprengjusvæði - svæði sem
líka getur reynst stjórnarandstöð-
unni skeinuhætt haldi hún ekki rétt
á spöðunum.
Tvenn pólitísk nýmæli er vert
vert að nefna sérstaklega, þó vissu-
lega séu þau mýmörg í umræðu
dagsins. Annars vegar er það sú
frumlega tenging að leggja alþing-
iskosningar að jöfnu við þjóðarat-
kvæðagreiðslu og hins vegar að
gera ekki greinarmun á lagafrum-
varpi og stefnuyfirlýsingu eða
þingsályktunartillögu.Meginrök
stjórnarinnar fyrir því að um nýtt
fjölmiðlafrumvarp sé að ræða fel-
ast í því að gildistími laganna er
færður rétt aftur fyrir næstu al-
þingiskosningar. Kosið verði um
vorið 2007 og ef vel gengur að
mynda nýja stjórn, þá getur nýtt al-
þingi breytt lögunum áður en þau
taka gildi í lok sumars. Þetta er sagt
verða til þess að kjósendur geti tjáð
sig um fjölmiðlafrumvarpið og
þjóðaratkvæðagreiðslan því óþörf.
Hér er algerlega horft framhjá því
að eðlismunur er á þjóðaratkvæða-
greiðslu um eitt mál og því að kjósa
stjórnmálaflokka eða almennar
stjórnmálastefnur og tiltekna
stjórnmálamenn til valda á fulltrúa-
þinginu. Það er í raun verið að setja
mjög háa þröskulda fyrir þá sem
eru á móti fjölmiðlalögunum - þeir
þurfa að láta fjölmiðlafrumvarpið
eitt vega á móti öllum hugsanlegum
öðrum atriðum sem annars réðu því
hvernig þeir greiddu atkvæði. Ung-
ur framsóknarmaður, sem er með
miklar efasemdir um lögin og hefði
fellt frumvarpið í þjóðaratkvæða-
greiðslu, þarf því að velja á milli af-
stöðu sinnar í þessu eina máli ann-
ars vegar og svo hins vegar allri
lífssýn sinni, flokkshollustu, sam-
vinnuhugmyndafræði og öðrum
góðum málum flokksins. Þröskuld-
arnir sem menn voru að tala um að
setja í þjóðaratkvæðagreiðslu „
jafnvel þeir hæstu „ eru barnaleik-
ur miðað við þetta. Hafi fyrirhuguð
tilraunastarfsemi stjórnarinnar
með að setja þröskulda í þjóðarat-
kvæðagreiðslu skapað réttaróvissu
og hugsanlega málsókn, eins og
bæði Geir Haarde og Halldór
Ásgrímsson hafa sagt, þá er
réttaróvissan síst minni með þeirri
leið sem þeir nú velja.
Önnur meginrök í tilraunastarfi
stjórnarinnar felast í því að samráð
muni haft við stjórnarandstöðu eft-
ir að lögin verði sett. Lögin eigi í
raun ekki að vera annað en stefnu-
mörkun til framtíðar um að þessi
mál verði tekin til skoðunar og um
þau settar reglur. Í umræðunni hef-
ur það komið glöggt fram hjá for-
ingjum stjórnarinnar að með þess-
ari „útréttu sáttahönd“ sé ríkis-
stjórnin tilbúin til að endurskoða
lögin, breyta þeim og láta þau ná til
fleiri þátta, ef samstaða næðist um
slíkt. Allir hafa þeir ráðherrar sem
á annað borð hafa tjáð sig um málið
þó talað um að lögin séu „rammi inn
í framtíðina“. Svo vill til að til eru
nokkrar gerðir þingmála og laga-
frumvörp eru einungis ein þessara
tegunda. Önnur tegund er þingsá-
lyktun þar sem Alþingi lýsir stefnu
sinni í tilteknum málum. Þannig eru
ýmsar áætlanir stjórnvalda og
rammar inn í framtíðina, s.s.
byggðaáætlun og samgönguáætlun
í formi þingsályktunar. Eins og til-
gangi fjölmiðlafrumvarpsins er lýst
hefði í raun verið miklu eðlilegra að
þessi stefna meirihluta alþingis og
rammi inn í framtíðina væri ein-
faldlega settur í þingsályktun, eins
konar fjölmiðlaáætlun. Þá hefðu
menn líka losnað við ýmis vanda-
mál, s.s. að stilla forsetanum upp
við vegg, að efna til ómælds póli-
tísks ófriðar, og að setja lög með
það að yfirlýstu markmiði að
breyta þeim áður en þau taka gildi.
Þó stjórnskipan landsins sé óheppi-
legur vettvangur tilraunastarfsemi
er brýnt að læra af niðurstöðunum.
Líkt og Björn Bjarnason komst,
með tilraun, að því að fylgst er með
heimasíðu hans, þá leiða niðurstöð-
ur tilrauna í ljós að hin nýja „sátta-
leið“ ríkisstjórnarinnar er ekki að
ganga upp. ■
Þ ar sem ríkisstjórninni hefur tekist að snúa árás sinni áNorðurljós upp í stríð gegn forsetanum, stjórnarskránni,kosningaréttinum og stjórnarandstöðunni hafa flestir
líklega gleymt upphafi þessa leiðangurs; fjölmiðlalögunum. Af
fyrirganginum mætti ætla að þetta væru tímabær lög og þörf –
en svo er ekki. Þau eru ekki tímabærari en svo að ríkisstjórnin
telur ekki þörf á að þau taki gildi fyrr en eftir þrjú ár. Og það
er engin þörf fyrir þessi lög – nema menn telji þörf á að brjóta
niður fyrirtækið Norðurljós og koma miðlum þess, starfsfólki
og eigendum í vanda. Þessi lög taka á fæstu af því sem þau eru
sögð ná yfir af stjórnarliðum. Þótt lögin séu að nafninu til al-
menn og fjalli um eignarhald á fjölmiðlum þá eru þau í raun
sértæk og er aðeins ætlað að skaða eitt fyrirtæki.
Stjórnarliðar halda því fram að lögin dragi úr áhrifum eig-
enda á fjölmiðla. Lögin taka ekki á því. Stjórnarliðar segja lög-
in takmarka aðgang markaðsráðandi fyrirtækja að fjölmiðlum.
Það á við um fjölmiðla sem þurfa útvarpsleyfi en lögin banna til
dæmis ekki Byko/Kaupás/Flugleiða-samsteypunni að kaupa
Moggann, Fréttablaðið og DV. Stjórnarliðar segja lögin hindra
of mikla samþjöppun á fjölmiðlamarkaði en þau hindra aðeins
tengsl milli dagblaða og ljósvakamiðla. Lögin hindra ekki að
dagblöðin komist á eina hendi eða að eigendur Skjás eins kaupi
Stöð 2 og fái síðan Ríkisútvarpið afhent.
Í skýrslu fjölmiðlanefndarinnar var velta fjölmiðlafyrir-
tækja borin saman og stjórnarliðar létu mikið með að velta
Norðurljósa væri tvöföld á við Ríkisútvarpið og Árvakur. Þetta
voru helstu rökin fyrir því að stjórnvöld þyrftu strax að bregð-
ast við aukinni samþjöppun. Síðan hafa Norðurljós selt Skífuna
og minnkað veltu sína þar með um helming. Úr því að nefndin
skilgreindi plötuútgáfu og -sölu, bíórekstur og ritfangasölu sem
fjölmiðlun þá sitjum við nú uppi með fjögur tiltölulega jafn stór
fyrirtæki með sterka stöðu á fjölmiðlamarkaði: Norðurljós, Ár-
vakur, Ríkisútvarpið og Skífuna. Það eru ekki margir geirar í ís-
lensku viðskiptalífi sem státa af slíkum jöfnuði og dreifingu. Á
flestum mörkuðum eru ýmist tveir eða þrír stórir aðilar.
Skýrsla fjölmiðlanefndarinnar var gölluð en ekki alvond. Það
var auðséð á skýrslunni að nefndarmenn vildu fremur gera hlut
Norðurljósa sem stærstan og sem minnst úr sterkri stöðu
Morgunblaðsins og Ríkisútvarpsins. Eftir sem áður lögðu
nefndarmenn til mildar aðgerðir og sem minnst íþyngjandi.
Ríkisstjórnin tók ekki tillit til þessara ráða – ekki fremur en til-
lagna nefndar hinna vísu manna um tilhögun þjóðaratkvæða-
greiðslu – heldur sauð saman lög sem var ætlað að hluta sund-
ur Norðurljós og skaða starfsemi þeirra sem mest. Ríkisstjórn-
in hlustaði heldur ekki á sérfræðinga sem gáfu álit sitt á frum-
varpinu og ekki á hagsmunaaðila eða forystumenn stéttarfé-
laga og Samtaka atvinnulífs. Allt frá byrjun hefur ríkisstjórnin
fetað sína leið gegn ráðleggingum allra – jafnt nefnda sem hún
hefur sjálf skipað sem óháðra sérfræðinga og álitsgjafa. Þetta
á bæði við um efnisatriði frumvarpsins og þá leið sem ríkis-
stjórnin hefur fundið því gegnum Alþingi, framhjá synjun for-
seta og þjóðaratkvæðagreiðslu og aftur inn á þing. Andstaðan
við þessar tilfæringar hefur vaxið því lengra sem stjórnin hef-
ur haldið út í vegleysurnar – vitleysurnar og lögleysurnar. Með
hverri aðgerð sinni hefur ríkisstjórnin magnað andstöðuna svo
nú logar samfélagið í ófriði. Og til hvers? Til að valda eigendum
og starfsfólki Norðurljósa skaða – eftir þrjú ár! ■
9. júlí 2004 FÖSTUDAGUR
MÍN SKOÐUN
GUNNAR SMÁRI EGILSSON
Tilefni fjölmiðlalaganna ekki í samræmi við herkostn-
að ríkisstjórnarinnar.
Ferð án fyrirheits
Pólitísk tilraunastarfsemi
ORÐRÉTT
Einkennilegt
Af hverju er myndatökumaður-
inn einmitt staddur heima hjá
þjóninum þegar hann fær hið
óvænta símtal?
Inga María Leifsdóttir blaðamaður
um raunveruleikasjónvarpsþætti.
Morgunblaðið 8. júlí.
Hamingjustjórnmál
Hamingjuhagfræðin er vissulega
pólitískt mál. Búast má við því
að ríkisstjórnarflokkum sé refs-
að ef þeir standa sig ekki í því
að lyfta undir hamingjuna, þeir
verði þá kosnir frá völdum.
Árni Bergmann skrifar um hamingju
og stjórnmál.
DV 8. júlí.
Segjum tveir
Eitt er það sem mér finnst mikil-
vægast í heiminum, en það er að
vera kátur. Bjartsýni og já-
kvæðni eru meðal helstu dyggða
mannsins að mínu mati.
Svavar Knútur Kristinsson blaðamað-
ur um mikilvægi kátínunnar.
Morgunblaðið 8. júlí.
Bulla og svindlari
Því nú ertu ekki bara fyrsta fót-
boltabullan í íslenskri pólitík.
Nú ertu líka orðinn fyrsti kenni-
tölusvindlarinn í íslenskri póli-
tík.
Illugi Jökulsson um Davíð Oddsson
forsætisráðherra.
DV 8. júlí.
FRÁ DEGI TIL DAGS
Í DAG
PÓLITÍSK HUGTÖK OG
RÍKISSTJÓRN
BIRGIR
GUÐMUNDSSON
Hafi fyrirhuguð til-
raunastarfsemi stjórnarinnar
með að setja þröskulda í
þjóðaratkvæðagreiðslu
skapað réttaróvissu og
hugsanlega málsókn, eins
og bæði Geir Haarde og
Halldór Ásgrímsson hafa
sagt, þá er réttaróvissan síst
minni með þeirri leið sem
þeir nú velja.
,,
degitildags@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: Frétt ehf. RITSTJÓRI: Gunnar Smári Egilsson FRÉTTASTJÓRI: Sigurjón M. Egilsson RITSTJÓRNARFULLTRÚAR: Steinunn Stefánsdóttir og Jón Kaldal
AUGLÝSINGASTJÓRI: Þórmundur Bergsson RITSTJÓRN, AUGLÝSINGAR OG DREIFING: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006
NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is SETNING OG UMBROT: Frétt ehf. PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja ehf. Fréttablað-
inu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn
greiðslu sendingarkostnaðar, 1.100 krónur á mánuði. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871