Fréttablaðið - 14.07.2004, Blaðsíða 12

Þegiðu!
Teljist stjórnsemi til kosta í fari forsætis-
ráðherra geta menn fagnað því að
Halldór Ásgrímsson er búinn að tileinka
sér hana tímanlega fyrir 15. september.
Á síðu einni á netinu, sem kennd er við
auðvaldið, er eftirfarandi frásögn í gær
undir fyrirsögninni Sig-
urði Kára sagt að
þegja!: „Sigurður Kári
Kristjánsson og
Halldór Ásgrímsson
voru staddir í matar-
boði í Sviss. Er Sig-
ur[ður] Kári fer að fara
með ræðu um
ógagn Evr-
ó p u s a m -
bandsins
k u
Halldór Ásgrímsson utanríkisráðherra
hafa barið í borð og sagt þegiðu! Ég sel
þessa sögu nokkuð dýrt. Ég fékk skrif-
legt leyfi fyrir að skúbba henni“.
Ekki er hægt að skilja frásögnina öðru
vísi en svo að Sigurður Kári hafi þagnað
við þessa skipun utanríkisráðherra. Það
bendir kannski til þess að sjálfstæðis-
menn ætli að vera jafn þægir nýjum
forsætisráðherra og framsóknarmenn
hafa verið fráfarandi leiðtoga ríkis-
stjórnarinnar.
Moggi bendir á skírlífi
Leiðarahöfundum dagblaðanna er ekk-
ert mannlegt óviðkomandi. Í gær gerir
Morgunblaðið viðbrögð við alnæmis-
vandanum að umræðuefni í forystu-
grein. Fram kemur að Bandaríkjamenn
ætli á næstu fimm árum að verja
fimmtán milljörðum króna til barátt-
unnar en liggi undir ámæli fyrir að
eyrnamerkja þriðjung fjárins samtökum
sem „byggja á trúarlegum grunni og
leggja áherslu á skírlífi“. Leiðarahöfund-
ur blaðsins er ekki viss um hvort þetta
er sanngjörn gagnrýni: „Bent hefur ver-
ið á að í Úganda hafi verið lögð áhersla
á skírlífi og hvergi hafi náðst betri ár-
angur í baráttunni gegn alnæmi en
þar“. Til að gæta allrar sanngirni er
þessu svo bætt við: „Gagnrýnendur
segja hins vegar að það muni litlu skila
að predika skírlífi og mun vænlegra til ár-
angurs sé að reka áróður fyrir notkun
smokka“. Nú bíðum við spennt eftir frek-
ari hugleiðingum Morgunblaðsmanna
um þessi efni. Smokkar eða skírlífi, þar
liggur efinn!
Að undanförnu hefur verið nokkur
umræða um rekstur íslenska heil-
brigðiskerfisins. Tilefnið er tvær
erlendar skýrslur, önnur frá Fra-
ser Institute í Vancouver í Kanada
og hin frá OECD. Niðurstaða
beggja er að kostnaður við ísl-
enska heilbrigðiskerfið hefur auk-
ist talsvert á undanförnum árum
og við erum komin í hóp þeirra
þjóða sem eyða hæstu hlutfalli af
vergri þjóðarframleiðslu til þess-
arar þjónustu. Hugsanlegar skýr-
ingar eru verulegar launahækkan-
ir heilbrigðisstétta fyrir nokkrum
árum og mikill kostnaður við sam-
einingu spítalanna í Reykjavík en
hagræðing af því hefur ekki skilað
sér enn.
Kanadíska skýrslan er sérstök
að því leyti að þar er skoðuð
aldurssamsetning þeirra þjóða
sem fjallað er um. Kostnaður við
þá sem eru eldri en 65 ára er meira
en fimm sinnum meiri en kostnað-
urinn við yngri hópinn. Í ljós kem-
ur að meðalfjöldi aldraðra þessara
þjóða er 14,6% af fjölda íbúa. Á Ís-
landi er þessi hópur 11,7% sem er
með því lægsta (Írar eru með
11,2%), en t.d. er Svíþjóð með
18,4%. Samkvæmt þessu er ísl-
enska heilbrigðiskerfið eitt það
dýrasta í heimi. Árið 2020 verður
hlutfall aldraðra hér á landi orðið
15,3%. Útgjöld til heilbrigðismála
munu því aukast verulega á næstu
árum vegna mikillar fjölgunar
aldraðra. Báðar skýrslurnar skoða
ýmsar tölur um árangur þjónust-
unnar t.d. ungbarnadauða, burðar-
málsdauða, meðalaldur, árangur af
krabbameinsmeðferð, aðgengi að
sérfræði- og spítalaþjónustu, að-
gengi að tölvusneiðmyndatökum
og segulómrannsóknum. Einnig er
skoðað hversu hátt hlutfall ein-
staklingar greiða og hvernig rétt-
indi sjúklinga eiga innan trygg-
ingakerfis. Alls staðar komum við
mjög vel út þannig að faglega virð-
ast málin í góðu lagi hjá okkur.
Ljóst er að þær þjóðir sem hér er
fjallað um nota ýmsar leiðir til að
ná fram sem bestri þjónustu fyrir
sem minnstan kostnað. Engin ein
leið stendur þar upp úr. OECD-
skýrslan ræðir um réttindi sjúk-
linga og kemst að þeirri niður-
stöðu að mikið tillit þurfi að taka
til þeirra og almenna reglan sé sú
að réttast sé að veita sjúklingum
þá þjónustu sem þeir þurfa sem
fyrst.
OECD kemur inn á ýmsa
stjórnunarþætti í skýrslunni. Þeir
ræða um fyrirkomulag trygginga-
þáttarins og finna ýmislegt að
einkareknum tryggingakerfum og
telja jafnvel að opinber trygginga-
kerfi, eins og við höfum, tryggi
rétt sjúklinganna betur. Þegar
kemur að rekstri einstakra þátta
verði menn að meta hvort einka-
rekstur eða opinber rekstur eigi
betur við. Þeir telja að einkarekst-
ur eigi betur við í heilsugæslu og
sérfræðiþjónustu en um rekstur
spítala gildi það ekki endilega. Að-
ferðin við fjármögnun þjónustunn-
ar er mjög mikilvæg. Í skýrslu
OECD kemur skýrt fram sú skoð-
un að föst fjárlög eru úrelt, dragi
úr afköstum og geti verið skaðleg.
Mikil áhersla er lögð á afkasta-
tengda fjármögnun fyrst og
fremst byggða á DRG kerfinu, en
margir hafa reynt blandaða fjárm-
ögnun (t.d. Norðmenn) með góðum
árangri. Hér erum við mörgum
árum á eftir öðrum þjóðum. Um
launakerfi heilbrigðisstétta gildir
að í tengslum við breytta fjár-
mögnun er rétt að skoða hvort það
eigi að afkastatengja þau. Föst
laun hafi letjandi áhrif en afkasta-
tengd laun eigi mjög vel við og séu
hagkvæm. Í skýrslunni er getið
um laun heimilislækna í ýmsum
löndum sem eru með þeim hætti
en hér á landi voru gerðir launa-
samningar nýlega sem ganga í
þveröfuga átt.
Hér á landi stjórnar sami aðili
tryggingaþættinum og rekstrar-
þættinum að verulegu leyti. Marg-
ar þjóðir hafa skilið þarna á milli
og jafnvel þar sem ríkið stjórnar
báðum þáttunum hafa þau falið
tveim aðskildum stofnunum hlut-
verkið. Reynslan hefur verið mjög
góð af þessu fyrirkomulagi. Einnig
er rétt að skoða aðrar breytingar í
stjórnun, draga úr miðstýringu í
því skyni að koma í veg fyrir sóun
og auka framleiðni hinna ýmsu
þátta starfseminnar.
Lögð er mikil áhersla á mikil-
vægi upplýsinga til sjúklinga og að
finna leiðir til að leysa vanda þeir-
ra á sem hagkvæmastan hátt.
Auka eigi verulega heimahjúkrun
og hjúkrunarrými. Allir vita
hvernig staðið hefur verið að þeim
málum hér á landi sbr. þá atburði
sem urðu vegna kjaradeilna við
starfsfólk heimahjúkrunar fyrir
nokkru. Einnig er hér verulegur
skortur á hjúkrunarrými en ríkis-
stjórnin breytti lögum um fram-
kvæmdasjóð aldraðra á þann hátt
að stór hluti hans var tekinn í
rekstur stofnana í stað þess að
mæta þörf fyrir ný pláss. Því er
verulegur skortur á þessari að-
stöðu og á annað hundrað sjúk-
linga hafa þurft að dvelja lengur á
bráðasjúkrahúsum við mun meiri
kostnað.
Eftir lestur þessara skýrslna er
ljóst að veruleg sóun á sér stað hér
á landi í rekstri heilbrigðisþjón-
ustunnar. Biðlistar hafa verið
langir og kostað mikið. Með því að
auka heimahjúkrun og fjölga
hjúkrunarplássum er hægt að
spara mörg hundruð milljónir
króna á hverju ári. Sameining
spítalanna hefur kostað nokkra
milljarða en hagnaður sameining-
ar verður ekki fyrr en bráðaþjón-
ustan hefur verið færð á einn stað.
Hugmyndir stjórnvalda í þeim
efnum kosta 40 milljarða og vafa-
samt er að nokkurn tíma verði
byggingar við Hringbraut að veru-
leika. Möguleiki er að ná hagræð-
ingunni mun fyrr og mun ódýrar
með uppbyggingu í Fossvogi skv.
tillögum ráðgjafa Ementor í Dan-
mörku.
Sú sóun sem á sér stað í heil-
brigðisþjónustunni hér á landi
skiptir mörgum milljörðum króna
á hverju ári. Mjög nauðsynlegar
breytingar á rekstri hennar eru
eingöngu á valdi stjónmálamanna
að leysa. ■
F orsvarsmenn bæði Gallup á Íslandi og Félagsvísindastofnunarhafa tjáð sig um nýlega skoðanakönnun Fréttablaðsins í ríkis-miðlunum – annars vegar á Rás 2 og hins vegar Ríkissjónvarpinu.
Báðir hafa dregið niðurstöður kannana Fréttablaðsins í efa á þeim for-
sendum að þær séu ekki gerðar með sömu aðferðum og þessi tvö fyrir-
tæki noti þegar þau framkvæma kannanir. Það er í sjálfu sér eðlileg
kennd að finnast sinn fugl fagur og ekki hægt að skamma þessa ágætu
fulltrúa sinna fyrirtækja fyrir að hafa trú á eigin könnunum. Það er hins
vegar engin ástæða fyrir þá að reyna að telja fólki trú um að fuglar
annarra séu ljótir. Og í þessu tilfelli eiga þeir að vita betur.
Gagnrýni þessara aðila á þær aðferðir sem notaðar eru við kannanir
Fréttablaðsins er síður en svo ný af nálinni. Hana má rekja aldarfjórð-
ung aftur í tímann eða allt aftur til þess tíma þegar Dagblaðið gamla hóf
að gera skoðanakannanir undir stjórn Hauks heitins Helgasonar aðstoð-
arritstjóra. Haukur var ágætlega Ameríkumenntaður hagfræðingur og
vel kunnugur skoðanakönnunum. Hann beitti sambærilegum aðferðum
og annar Ameríkumenntaður frumkvöðull skoðanakannana á Íslandi,
Bragi Jósepsson. Þeir töldu að íslenskt samfélag væri svo einsleitt að
flóknar aðferðir við val á úrtaki eða lýðfræðilegur útreikningur á svör-
um í könnunum væri ekki aðeins ónauðsynlegt heldur gæti jafnvel
skekkt niðurstöður kannana. Flókin aðferðafræði við framkvæmd skoð-
anakannana sem er nauðsynleg við könnun á afstöðu allra íbúa Banda-
ríkjanna til tiltekins máls getur verið fullkomlega óþörf ef aðeins á að
kanna afstöðu fólks í litlu úthverfi einnar borgar. Ef ekki er að búast við
miklum afstöðumun eftir aldri, menntun eða atvinnu nægir að hringja
tilviljanakennt í nægjanlega stóran hóp fólks til að fá mynd af afstöðu
allra íbúanna.
Eins og við kannanir Dagblaðsins og síðar DV er ekki stuðst við
fyrirframvalið úrtak í könnunum Fréttablaðsins. Símanúmer eru valin
tilviljanakennt og vanalega hringt þar til fengin eru 800 svör – en stund-
um eru gerðar stærri kannanir. Þau skiptast jafnt á milli kynja og hlut-
fallslega eftir kjördæmum. Flóknara er það ekki. Þótt til sé hátimbraðri
aðferðafræði þá hefur reynslan sýnt að þeir Haukur og Bragi höfðu rétt
fyrir sér. Skoðanakannir Dagblaðsins og síðar DV og Fréttablaðsins
hafa reynst vera með allra bestu skoðanakönnunum þegar þær eru
bornar saman við kosningar. Skoðanakönnun Fréttablaðsins sagði
þannig fyrir um úrslit forsetakosninganna í síðasta mánuði og var næst
úrslitum síðustu þingkosninga ásamt könnun Gallup. Í þeim kosningum
sýndi könnun Félagsvísindastofnunar niðurstöðu sem var fjarri kosn-
ingaúrslitum. Þessa ágætu sögu skoðanakannana Fréttablaðsins og for-
vera þess þekktu báðir fulltrúarnar sem vildu draga úr trúverðugleika
þeirra og hefðu vel mátt vitna til hennar.
Stundum látum við Íslendingar eins og nýmenntað fólk sem – alveg
eins og nýríkir – getur verið full upptekið af því sem það hefur nýlega
öðlast. Auðvitað er aðferðafræði skoðanakannana hin ágætustu vísindi
en flókin aðferðafræði þarf ekki að gera kannanir betri þótt þau kitli
fræðimannsmetnað aðstandenda þeirra. Páll postuli segir einhvers stað-
ar að við skyldum reyna allt og halda því sem gott er. Miðað við reynsl-
una af könnunum Dagblaðsins, DV og síðan Fréttablaðsins er augljóst
að þær aðferðir sem Haukur Helgason mótaði fyrir aldarfjórðungi eru
enn jafn góðar – oftast betri – en þær aðferðir sem helstu gagnrýnend-
ur þeirra vilja styðjast við. Í þessu, sem öðru, mun Fréttablaðið halda
því sem gott er. ■
14. júlí 2004 MIÐVIKUDAGUR
MÍN SKOÐUN
GUNNAR SMÁRI EGILSSON
Aldarfjórðungs gömul deila hefur vaknað að nýju eftir
síðustu skoðanakönnun Fréttablaðsins.
Höldum því
sem gott er
Dýrt heilbrigðiskerfi á Íslandi
ORÐRÉTT
Dýrkeyptur stóll
Hrun Framsóknarflokksins sem
birtist í skoðanakönnun Frétta-
blaðsins í dag kemur ekki á
óvart. Þeir láta íhaldið niðurlæg-
ja sig og beygja í hverju málinu
á fætur öðru og virðast una sér
bærilega í því hlutverki að vera
hækja íhaldsins. Allt fyrir stól-
inn hans Halldórs 15. september
n.k., sem sannarlega er orðinn
þjóðinni dýrkeyptur.
Jóhanna Sigurðardóttir alþingismað-
ur á heimasíðu sinni.
althingi.is/johanna 11. júlí.
Á miðjum vegi
Sérstaklega þykir Víkverja
óþægilegt þegar hann mætir
stórum jeppum sem ekið er af
mönnum sem hafa ákveðið að
best sé að miða við það að hvítu
rendurnar á miðjum veginum
eigi líka að vera undir miðjum
bílnum, svona svolítið eins og á
einteinslest.
Víkverji er nýkominn úr „dásamlegu
og langþráðu fríi“ og hefur frá
mörgu að segja.
Morgunblaðið 13. júlí.
FRÁ DEGI TIL DAGS
H ó t e l E d d a Í s a f i r › i
Sími 444 4000 • www.hoteledda. is
Hótel Edda Ísafjörður er í Ísafjarðarbæ, hjarta
mannlífsins á Vestfjörðum. Þaðan er auðvelt
að ferðast til stórfenglegra áfangastaða um
allt Djúpið, t.d. Hornstranda, Jökulfjarða,
Vigur, Æðeyjar...
Aðalvík,
Vigur ...
degitildags@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: Frétt ehf. RITSTJÓRI: Gunnar Smári Egilsson FRÉTTASTJÓRI: Sigurjón M. Egilsson RITSTJÓRNARFULLTRÚAR: Steinunn Stefánsdóttir og Jón Kaldal
AUGLÝSINGASTJÓRI: Þórmundur Bergsson RITSTJÓRN, AUGLÝSINGAR OG DREIFING: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006
NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is SETNING OG UMBROT: Frétt ehf. PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja ehf. Fréttablað-
inu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn
greiðslu sendingarkostnaðar, 1.100 krónur á mánuði. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
Sú sóun sem á sér
stað í heilbrigðis-
þjónustunni hér á landi
skiptir mörgum milljörðum
króna á hverju ári. Mjög
nauðsynlegar breytingar á
rekstri hennar eru eingöngu
á valdi stjónmálamanna að
leysa.
ÓLAFUR ÖRN ARNARSON
LÆKNIR
UMRÆÐAN
HEILBRIGÐISKERFIÐ
,,