Tíminn - 10.09.1972, Side 16

16
TÍMINN
Sunnudagur 10. september 1972
Orðið „kvenfrelsisbarátta”
hefur ekki sömu merkingu að öllu
leyti fyrir konur í Rússlandi og
'vestrænar kynsystur þeirra.
Nokkur mikilvæg mál eru þó
sameiginleg, svo sem takmörkun
barneigna, fóstureyðingar,
vinnujafnrétti og barnaheimili.
En margar þeirra þurfa einnig að
berjastfyrir þvi að fá, ef þær óska
þess, tækifæri til að lifa venjulegu
heim ilislifi. Eftirfarandi viðtal
blaðamannsins Susan Jacoby við
rússneska stéttarsystur sina
varpar ljósi á vandamál kvenna i
kommúnistaþjóðfélagi. t næsta
mánuði kemur út bók eftir hana
með flokki fróðlegra viðtala frá
Sovétrikjunum. Susan Jacoby er
27 ára og rússneskumælandi. Hún
hefur dvalizt tvö ár i Moskvu.
Vera cr :il árs og blaðamaður.
Hún vinnur við dagblað, sem
endurspeglar dyggilega rétttrú-
arstefnu Kommúnistaflokksins á
hverjum tima i stjórnmálum og
menningarmálum, en er öllu
frjálslegra i afstöðu sinni til þjóð-
félagsog menningarmála. t blað-
inu er lögð áherzla á vandamál, J
svo sem mikla tiðni hjónaskiln-
aða i Sovétrikjunum, umönnun
barna, stöðu konunnar, húsnæðis-
mál. Vera hefur sérhæft
sig i málefnum, sem lúta j
að stöðu kvenna i sovézku þjóð-
félagi. Hún hefur skrifað um ólik
efni, allt frá fjölgun hjónaskiln-
aða — þeir eru nú hvergi tiðari en
i Sovétrikjunum — til sérstakra
vandamála mæðra, sem vinna
úti.
Einkalif Veru og starf hennar
fara auðveldlegar saman en sagt
verður um flestar rússneskar
konur. Hún er giftefnafræðingi og
eiga þau fimm ára son. bjóð-
félagsmálin, sem hún fjallar um i
skrifum sinum, eru mikilvægur
þáttur i daglegu lifi hennar sjálfr-
ar.
Vera var einnig meðlimur i
Kommúnistaflokknum — eini
flokksfélaginn, sem ég þekkti vel.
bað var ekkert skritið að út-
lendingur þekkti fáa meðlimi i
flokknum. Aðeins 14,5 mill j
jónir eru i Kommúnistaflokknum
af yfir 280 milljónum ibúa.
Lýsing Veru á æsku sinni var
ekki itarleg, en þó komst ég að
raun um að fjölskylda hennar til
heyrði sovézku yfirstéttinni. Fað-
ir hennar vann fyrir utanrikis-
ráðuneytið og móðirin var fiðlu-
leikari. Vera sagði mér aldrei ná-
kvæmlega hvað faðir hennar
gerði, en það var ekkert furðu-
legt. Hann kann að hafa verið
tengdur sovézku leyniþjónust
unni, eins og margir sovéskir
sendiráðsmenn, eða honum hefur
e.t.v. verið bannað að skýra frá
starfi sinu. Vpra hafði sem barn
átt heima i allmörg ár i Evrópu.
Hún talaði svolitið i frönsku og
ensku. en gat þó ekki haldið uppi
samræðum að ráði i hvorugu
málinu.
Arið 1962 var Vera á þriðja ári i
námi i arkitektúr i Moskvu. ,,Bg
hafði sýnt listræna hæfileika á
barnsaldri og einu sinni langaði
mig til að verða málari,” útskýrði
hún. ,,En þegar ég varð eldri kom
i ljós að hæfileikar minir i
málaralist voru einungis áhuga-
mennska. Siðan komst ég að
þeirri niðurstöðu, að arkitektúr
væri ekki heldur starf við mitt
hæfi.
,,Ég vissi ekki hvað ég átti að
hafa fyrir stafni, svo ég fór að
skrifa smásögur um
fólk og atburði, sem vöktu
áhuga minn.” Á stúdentsárunum
hafði það haft mikil áhrif á hana
hve ömurleg flest ibúðarhús i
Moskvu voru. Hún skrifaði stutta
grein um sérlega slæmt sam-
býlishús og sendi hana ritstjóra
dagblaðsins, sem hún vinnur nú
við. Ritstjórinn birti ekki greinina
en kvaddi hana til viðtals. Arang
ur þess varð sá að hún fékk starf
við blaðið. Fyrst voru henni feng-
in auðveld verkefni, svo fór hún
að skrifa um almenn efni og eftir
tvö ár var hún orðin fullfær blaða-
maður. ,,Ég byrjaði á að skrifa
um húsnæðis- og umferðamál.
Vegna náms mins er auðskilið
hversvegna mér voru fengin hús-
næðismálin i hendur, en umferða-
málin komu i minn hlut einfald-
lega af þvi að það vantaði mann i
þau.
Vera sagði mér, að margir
Rússar gerðust blaðamenn af þvi
að þeir virtust ekki endast i neinu
öðru starfi. ,,Blaðamenn eru
vandræðagemlingar, það er eng-
inn efi”, átti hún til með að segja
og renndi þá gjarnan hendinni i
gegnum þykkan svartan hárlubb-
ann. Ég brosti með sjálfri mér,
þvi að ég átti erfitt með að hugsa
mér félaga i kommúnistaflokkn-
um sem vandræðagemling i so-
vézku þjóðfélagi, en Veru var al-
vara. ,,Ég var aldrei á réttri hillu
fyrr en ég fór að vinna á blaðinu.”
Löngun Veru til að skrifa um
vandamál kvenna varð til vegna
eigin reynslu sem eiginkona og
móðir. Hún giftist 1965 og varð
vanfær ári seinna. ,,Við ætluðum
ekki að eignast barn svona
fljótt,” sagði hún. ,,Við bjuggum i
einsherbergis ibúð, og eins og þú
veizt er ekki auðvelt aö fá stærra
húsnæði. Mig langaði heldur ekki
til að hætta að vinna. En ég vildi
ekki setja hvitvoðung á rikis-
vöggustofu. Hvernig áttum við að
fara að? bað er mjög erfitt að fá
einhvern til að gæta smábarns.
Konur i Sovétrikjunum fá
fæðingarorlof á launum i 56 daga
og starfi þeirra er haldið opnu i ár
eftir barnsfæðingu. begar sonur
Veru Sasha fæddist lánaði móðir
hennar henni ráðskonu, sem verið
hafði hjá fjölskyldunni árum
saman. En sú staðreynd var ein-
mitt enn eitt merkið um forrétt-
indaaðstöðu fjölskyldu Veru (það
er nær ómögulegt að fá húshjálp i
rússneskum borgum, ekki einu
sinni part úr degi; það er álitið
litilsvirðandi að vinna við hús-
hjálp) Eins og flestir Rússar, sem
ég þekkti, talaði Vera aldrei um
stéttakerfi Sovétrikjanna, sem
var hliðhollt henni og fjölskyldu
hennar. Hún komst oft svo að
orði, að hún væri heppnari en
margar rússneskar konur, en hún
skilgreindi aldrei „heppni” sina i
tengslum við stéttaskiptingu.
begar sonur Veru var þriggja
mánaða, komst ráðskonan að
þeirri niðurstöðu, að hún væri of
gömul til að hugsa um svo ungt
barn og settist i helgan stein með
ellilaun frá rikinu. Vera var að
hugsa um að byrja aftur að vinna,,
en varð að taka það, sem hún átti
eftir af ársfriinu af þvi að hún
hafði engan til að gæta barnsins.
Móðir hennar og tengdamóðir
unnu báðar úti og voru hikandi
við að taka á sig þá ábyrgð að
gæta barnabarns sins alla daga,
en ákváðu að taka það að sér
sameiginlega eftir að drengurinn
væri orðinn eins árs.
,,Ég hefði misst vinnuna á blað-
inu ef ég hefði ekki byrjað aftur
eftir ár,” sagði Vera. ,,En nú er
ég fegin að ég gat verið heima
Kona við vísindastörf I Sovétrikjunum.
Hefðbundið hlutverk sovézku konunnar: að ala börn til þess að
berjast fyrir föðurlandið.
„Ég veit að ég var gæfusöm að
öll vandamál leystust i sambandi
við Sasha. begar ég fór að vinna,
langaði mig til að skrifa um ölí
fjölskylduvandamálin i landi, þar
sem flestar konur vinna úti. Ég er
ekki sammála fólkinu, sem hróp-
ar: „Heim aftur með konurnar,”
en ég er þeirrar skoðunar að búa
þurfi betur i haginn fyrir mæður,
sem vinna úti. Um þetta leyti
gekk ég einnig i Flokkinn. Mér
finnst konur þyrftu að hafa meiri
áhrif innan hans. Aðeins 20% af
félögum i Kommúnistaflokknum
eru konur, og aðalástæðan er sú,
að rússneskar konur hafa litinn
tima aflögu til stjórnmálaþátt-
fyrsta árið. Ég hefði misst af dýr-
mætri reynslu hefði ég farið strax
að vinna. bessvegna tel ég að við
þurfum að endurskoða lögin um
fæðingarorlof, en samkvæmt
þeim fá konur aðeins 56 daga leyfi
á launum. bað er ekki nóg.” beg-
ar Vera fór aftur að vinna ákvað
fjölskyldan að rikisbarnaheimili
væri ekki heppilegt fyrir svo ungt
barn. Drengurinn fór ekki á dag-
heimili fyrr en hann var orðinn
þriggja og hálfs árs.
„Mér finnst reginmunur á þvi
að láta eins árs barn frá sér allan
daginn og þvi að senda þriggja
ára barn á dagheimili,” sagði
Vera. „Sonur minn er fjörugur og
forvitinn, og tilbúinn að fara á
dagheimili, en það var hann
vissulega ekki þegar hann var
eins eða tveggja ára.”
Vera og eiginmaður hennar
voru i góðri aðstöðu. bau höfðu
nóg peningaráð, svo þau lentu
ekki i fjárhagsörðugleikum, þeg-
ar Vera varð að hætta að vinna i
ár eftir að barnið fæddist.Á heim-
ilum, þar sem eiginmaðurinn hef-
ur meðalt.,_ vinnur eiginkonan
af nauðsyn. Fjárhagsþarfir fjöl-
skyldunnar ráða meira en hug-
myndafræðilegur þrýstingur um
að fjórar af hverjum fimm konum
i Sovétrikjunum vinna úti. Venju-
legir hlutir eins og sjónvarpstæki
og isskápar geta kostað þriggja
eða fjögurra mánaða laun verka-
manns. Flestar sovézkar fjöl-
skyldur þurfa tvenn full laun til
að geta lifað þægilega.
Vinnutimi Veru er það
sveigjanlegur, að hún og eigin-
maður hennar hafa meira af syni
sinum að segja en flestir foreldr-
ar i Sovétrikjunum af börnum
sinum. Venjulegur vinnutimi
hennar er frá tiu til sjö og yfirleitt
fer hún með Sasha á barnaheimil-
ið um hálftiuleytið. Yfirleitt er
vinnutimi þannig að foreldrar
þurfa að fara með börnin á dag-
heimili fyrir átta. Maður Veru
byrjar að vinna kl. 8.30, og hann
getur venjulega sótt son sinn fyrir
kl. sex. Vera hefur meiri fritima
en ella þegar mikilvægir opinber-
ir atburðir eru framundan, þvi að
þá þurfa sovézk blöð að nota mest
af blaðsiðurými sinu undir áróð-
ur, þ.á.m. langarræður eftir leið-
toga flokksins. „Ég vann ekkert i
þrjár vikur fyrir og tvær vikur
eftir flokksþingið,” sagði Vera.
„Við nutum lifsins — fórum i hár-
greiðslu, út að borða i hádeginu,
verzluðum. Ég kom heim um
miðjan dag og sótti Sasha siðdeg-
is.
Kven„réttindi"
í Sovétríkjunum