Fréttablaðið - 14.05.2004, Blaðsíða 55

Berlusconi norðursins
Á þessum síðustu og verstu
dögum fjölmiðlafrumvarps hef-
ur því verið haldið fram að ríkis-
stjórnin vilji forða Íslandi frá
því að verða önnur Berlusconía –
lýðveldisskrípi þar sem einn
maður drottnar yfir stjórnmála-
lífinu og ræður einnig þeirri
mynd sem dregin er upp af því í
fjölmiðlum. Þetta er ekki alls
kostar rétt. Þvert á móti mátti
litlu muna að hér skapaðist sam-
bærilegt ástand og á Ítalíu – að-
eins með öfugum söguþræði.
Sem kunnugt er lítur Davíð
Oddsson mjög upp til Berlusconi
– svo mjög að hann þýddi kosn-
ingaslagorð Berlusconi fyrir síð-
ustu kosningar; áfram Ísland!
Berlusconi finnst Davíð líka
skemmtilegur karl og bauð hon-
um fyrir ári að dvelja í sumar-
höll sinni í prívatfríi sínu.
Berlusconi er auðjöfur sem hef-
ur sótt inn í ítölsk stjórnmál frá
norðri. Hann er táknmynd hinna
dugmiklu Norður-Ítala, vill losa
landið undan ríkisvæðingu og
kerfiskörlum að sunnan. Davíð
hóf svipaða baráttu en hefur eig-
inlega snúið við, staðið fyrir ríki-
svæðingu og viljað sveipa auð-
jöfrana böndum. Berlusconi
sótti frá einkamiðlum sínum og
náði ríkismiðlunum. Davíð tók
fyrst ríkismiðlana og hefur síð-
an reynt að ná undir sig einka-
miðlunum.
Það munaði litlu að Davíð
tækist að skapa sína Berlusconíu
fyrir tveimur árum eða svo.
Hann hafði náð að koma sínum
mönnum í allar lykilstöður hjá
Ríkisútvarpinu og náð að sveigja
Morgunblaðið til fylgilags úr
hálfgerðri stjórnarandstöðu.
Fréttablaðið var á leið á hausinn
og DV var komið í hendur heit-
trúaðra, þeirra sömu og áttu
Skjá einn. Þeir höfðu gert sam-
komulag við annan ríkisbankann
um að knýja Norðurljós í gjald-
þrot til að koma Stöð 2 og til-
heyrandi í hendur Skjás eins.
Líklega hefði þetta tekist ef hús-
verði einum í Búnaðarbankanum
hefði ekki blöskrað aðfarirnar,
ljósritað samsærisskjal og kom-
ið í hendur á stjórnendum Stöðv-
ar 2. Við það missti bankinn
kjarkinn og dró að sér hendurn-
ar. Eftir þetta fór allt öðruvísi en
Davíð vildi. Fréttablaðið var
endurreist, náði meiri hylli en
Morgunblaðið, eigendur þess
tóku yfir útgáfu DV og björguðu
loks Norðurljósum frá þrotum.
Berlusconía Davíðs var eyði-
lögð.
Það er erfitt að skilja fjöl-
miðlafrumvarp Davíðs öðruvísi
en sem aðra tilraun til að leika
eftir Berlusconi. Forráðamenn
Skjás eins eru svo kátir með
frumvarpið að þeir hafa gleymt
að yfirlýstur tilgangur þess sé
að auka fjölbreytni og fjölræði á
fjölmiðlamarkaði. Þess í stað
keppast þeir við að fagna frum-
varpinu sem endalokum harðar
samkeppni á fjölmiðlamarkaði.
Þeir skilja frumvarpið þannig að
það færi þeim Stöð 2 og tilheyr-
andi með sælum dögum lítillar
samkeppni.
Í fyrstu drögum frumvarps-
ins vildi Davíð taka Fréttablaðið
og DV af eigendum sínum með
lögum. Eftir að honum var bent
á að hann gæti vart afnumið
prentfrelsi var þetta fellt út úr
frumvarpinu. Blöðin bíða því
næsta skrefs ef fjölmiðlafrum-
varpið nær í gegn.
Castro norðursins
Í Karíbahafinu ríkir Castro
enn á Kúbu. Kúba er eins konar
tímaskekkja. Þar er kommún-
istaflokkur enn við völd þótt bak-
land hans í Austur-Evrópu sé
hrunið. Af virðingu við Castro
hafa landsmenn fallist á að halda
stjórnskipan óbreyttri meðan
gamli maðurinn tórir. Á Kúbu er
níundi áratugur síðustu aldar
enn ekki kominn. Þar stendur
tíminn í stað.
Þegar stjórnarathafnir Davíðs
Oddssonar og ríkisstjórnar hans
á undanförnum mánuðum eru
skoðaðar er engu líkara en mark-
mið þeirra sé að færa íslenskt
samfélag afturábak – til þess
tíma þegar öll völd í samfélaginu
fléttuðust saman utan um for-
ystu stjórnmálaflokkanna og þá
náttúrlega helst Sjálfstæðis-
flokksins. Þótt Íslendingar til-
heyrðu Vestur-Evrópu var margt
í samfélagi okkar líkara því sem
tíðkaðist austan járntjalds en
meðal lýðræðisþjóða Vestur-
landa. Hér var frami manna
bundinn flokksskírteinum líkt og
í kommúnistaríkjunum, hér var
viðskiptalífinu stýrt út frá póli-
tískum markmiðum, viðskipta-
bankarnir lutu stjórn stjórn-
málaflokkanna – hér var listinni
meira að segja stýrt af stjórn-
málamönnum með pólitískri út-
hlutun listamannalauna. Ísland
var því afleitt land; samfélagið
var einn allsherjar vitleysis-
gangur líkur því sem tíðkaðist
fyrir austan járntjald.
Með þjóðinni vaknaði sterk
löngun til að losna undan þessu
ástandi þegar líða tók á tuttug-
ustu öldina og undir lok hennar
var þessi löngun orðin svo sterk
að stjórnvöld urðu að láta undan.
Ákveðnustu skrefin voru tekin í
tíð fyrstu ríkisstjórnar Davíðs og
það eina skref að samþykkja inn-
göngu Íslands í Evrópska efna-
hagssvæðið var svo stórt að allt
leit út fyrir að ekki yrði aftur
snúið. Það er kostulegt í sögu-
legu ljósi að Íslendingar tóku
þetta skref um svipað leyti og
þjóðir Austur-Evrópu ákváðu að
hætta að taka mark á kommún-
ismanum og hann gufaði upp í
kjölfarið.
Síðustu misseri hefur hins
vegar mátt sjá nokkur merki
þess að ýmsir vilja staldra við á
leiðinni að samfélagi líku því
sem best gerist meðal nágranna-
þjóða okkar. Fjölmiðlafrumvarp-
ið er aðeins grófasta dæmið en
alls ekki það eina. Lögin á lögleg-
an samning milli stofnfjáreig-
enda Spron og Búnaðarbankans
eru annað. Ríkisábyrgðin til
DeCode einnig – eftirlaunalögin
minna líka fremur á forréttindi
flokksgæðinga Austur-Evrópu en
eftirlaunakjör opinberra starfs-
manna sem eru þjónar borgar-
anna. En skýrustu merkin eru
átök ráðherra við ýmsar stofnan-
ir samfélagsins. Það er eins og
þeir eigi erfitt með að sætta sig
við þá valddreifingu sem felst í
opnu og lýðræðislegu samfélagi.
Þótt lögin séu skýr hamra þeir á
einhverju sem þeir kalla leik-
reglur og má ekki skilja öðruvísi
en sem gömlu reglurnar sem
héldu sovétkerfinu saman á Ís-
landi; reglur sem kváðu á um að
ekkert væri leyfilegt nema
flokkurinn gæfi fyrir því grænt
ljós – menn skyldu ekki stofna
fyrirtæki, ekki kaupa fyrirtæki,
ekki stofna né gefa út blað; nema
með blessun flokksins.
Síðasti kaflinn í forsætisráð-
herratíð Davíðs Oddssonar
stefnir í að verða jafn vitlaus
tímaskekkja og þrályndi Castros
á Kúbu. Davíð er ekki lengur
réttur maður á réttum stað og á
réttum tíma heldur vitlaus mað-
ur á vitlausum stað á vitlausum
tíma. Hann stendur gegn vilja
þjóðarinnar að færa Ísland til nú-
tíma og upp að hlið bestu sam-
félaga á Vesturlöndum og vill
þröngva okkur aftur og austur.
Og við vitum ekki hvernig við
eigum að bregðast við – ekki
frekar en Kúbverjar. Þetta er
svo undarleg staða – svo einstök
– að við finnum engin fordæmi
um eðlileg viðbrögð. Það er eins
og við séum stödd í einhverri
martraðarveröld – fram undan
er ókannað land. ■
35FÖSTUDAGUR 14. maí 2004
54-55 (34-35) smári 13.5.2004 22:01 Page 3