Tíminn - 23.09.1972, Qupperneq 6

6
TÍMINN
Laugardagur 23. september 1972
,,Fáanlegir litlir gervimenn"
Eins og að likum lætur birtist
um þessar mundir margt og mis-
jafnt i brezkum blöðum og tima-
ritum um fiskveiðideiluna, og eru
þar yfirleitt einhliða stjónarmið
rikjandi. Fyrir kemur þó,að rödd
Islands fær inni i þessum blöðum,
og hér á eftir fer sýnishorn af
skrifum hins þekkta brezka viku-
blaðs ,,The Spectator”, sem talið
er fremur ihaldssamt. Brezka
réttlætiskenndin lætur þó ekki að
sér hæða, þvi að þetta ihaldssama
blað birti 16. sept. i heilu lagi i
lesendadálkum sinum bréf, sem
Páll Heiðar Jónsson skrifaði rit-
stjóra blaðsins, i tilefni af grein
aðstoðarritstjóra blaðsins
Patrick Cosgrave, sem birtist 2.
september. F’er bæði greinin og
bréfið hér á eftir i lauslegri þýð-
ingu.
Þorskur konunglega
flotans
Eg veröað jata, aö mér stendur
ekki alveg á sama um þá vernd,
sem konunglegi flotinn mun veita
brezkum fiskimönnum eftir 1.
september, þegar tslendingar
hyggjast færa út landhelgi sina i
fimmtiu milur, og að forbjóða
þannig erlendum togurum veiðar
innan þeirra takmarka. Þetta
Gilbertiska fyrirbæri (höfundur á
við skripa persónur úr skopleik
þeirra Gilberts og Sullivans), is-
lenzki utanríkisráöherrann, lét
svo um mælter honum bárust til
eyrna fréttir um að brezkir
togarasjómenn hyggðust mála
yfir nöfn og skrásetningarnúmer
skipa sinna, og koma þannig i veg
fyrir að tslendingar bæru kennsl
á þau, að hann harmaði mjög
slikan verknað, þar sem slikt
myndi leiða til þess, að Bretar,
horskir verndarar alþjóða laga og
reglna, mundu vera litlu betri en
sjóræningjar. Eg ætla að láta af-
skiptalausa hina heimskuiegu
hræsni þessa hræsnisfulla
fulltrúa þjóðleysu (non-nation),
sem hyggst brjóta — ekki ein-
ungis alþjóðalög, heldur einnig
samkomulag sem hún undirritaði
fyrir nokkrum árum. Það er þess
vegna ekki að undra þótt brezkir
fiskimenn gripi til eigin ráða. Er
brezki flotinn orðinn svo lélegur,
að hann geti ekki varið þá fyrir
fimm islenzkum varðskipum —
aðeins eitt þeirra er nýtt. Það
setur að mér þá hræðilega
hugsun, er ég heyri, að aðeins ein
brezk freigáta verði á varðbergi
á norðlægum fiskislóðum. Það er
illa fyrir okkur komið, ef okkur
tekst ekki að knésetja tslendinga,
og ef við gerum enga tilraun til
þess, þá munu þessir fáránlegu
litlu gervimenn telja sig vera
komna vel á leið við að ná öðrum
undirmálssamningi, er færir
þeim það, sem þeir óska eftir.
Það dugar alls ekkert minna en
að til komi fullkomin herskipa-
vernd fyrir fiskimenn okkar á
norðlægum alþjóða fiskislóðum.
Herra.
Eg býst við,að ég sé einn ör-
fárra áskrifenda timarits yðar á
Islandi, og tel mig þess vegna
hafa nokkurn rétt að fara fram á
að þér birtið eftirfarandi i blaði
yðar, i dálkinum bréf til ritstjór-
ans.
Ég visa til „Spectators Note-
book”, er birtist 2. september s.l.,
undirrituðu P.C.,þar sem fjallað
var um fiskveiðideiluna milli
landa okkar, en greinin hét
„Þorskur konunglega flotans”.
Ég verð að byrja á að leiðrétta
höfundinn hvað varðar tvö atriði.
ísland er ekki að færa úr land-
helgi sina i 50 milur, heldur ein-
ungis fiskveiðilögsöguna. Land-
helgi okkar verður óbreytt, 3
milur! Bretland færði út fisk-
veiðilögsögu sina i 12 milur
skömmu eftir siðasta „þorska-
strið” (og dró þannig réttar
ályktanir af aðgerðum okkar —
og njótið þess) en eftir þvi, sem
ég veit bezt, þá er brezka land-
helgin ennþá þrjár milur. Enn-
fremur ætti P.C. að vita, að það
eru engin alþjóðalög, er kveða á
um, eða banna þjóðum að færa út
fiskveiðilögsögu sina — slik lög
fjalla einungis um útfærslu land-
helgi og réttindi strandrikja til
náttúruauðæfa á hafsbotni.
öllum almenningi — að
minnsta kosti i Englandi — er
ókunnugt um þessar staðreyndir
— og ég verð þess vegna að láta i
ljósi undrun mina á að ekki minni
maður en „Spectators Note-
book”, skuli þannig leiða les-
endur sina á villigötur, auk þess
sem hann veit alls ekki hvað hann
er að skrifa um.
Gott uppeldi og mannasiðir
hafa löngum verið taldir til horn-
steina siðmenntaðra þjóðfélaga,
og þessir eiginleikar hafa einkum
verið eignaðir Englendingum,
flestir útlendingar lita svo á, að
þessir kostir auk annarra felist i
hinum enska „séntilmanni”. Það
voru þess vegna mikil vonbrigði
fyrir mig, sem hef búið i Englandi
árum saman, og virði þá sann-
girni, mannasiði, umburðarlyndi
og virðingu fyrir tilfinningum
annarra, sem eru séreinkenni
Englendinga, — að lesa siðan —
og það i blaðinu „The Spectator”
munnsöfnuð sem er hvort
tveggja heimskulegur og móðg-
andi —- munnsöfnuð, sem aðeins
ætti við i la>gstu tegund sorp-
blaða, þar sem lotið er hinum
lægsta smekk. Dæmi: Þetta
Gilbertiska fyrirbæri — þessi
heimskulega hræsni þessa
hræsnisfulla fulltrúa þjóðieysu
(non-nation). . .” .
Ekki veit ég hvað P.C. á við
með „non-nation”. Siðasti aðiller
ég veit til að notaði þessi orð opin-
berlega, að P.C. frátöldum, var
Adolf sálugi Hitler, sem þá var að
l'jalla um hina hamingjusnauðu
Tékka og taldi sig fyrir þessar
sakir hafa fullan rétt á að brjóta
þá á bak aftur. Ég tek þetta
da'mi. þar sem P.C. lætur i ljós
þá von. að floti „Hennar Hátign-
ar” muni taka til sinna ráða, eða
eins og hann kemst sjálfur að
orði: „Það er illa fyrir okkur
Verður helmingur Eyja
báta í slipp í haust?
Stp—Ileykjavfk
„Þaö liggur i loftinu hérna, að
helmingur bátaflotans eða meira
hætti veiöum og fari bara i
standsetningu i allt haust. Bátar
hafa veriðá trolli, bolfiskveiðum,
undanfariö og afli hefur verið
mjög tregur, enda er þetta
slakasti árstíminn. Þaö er svo of-
boöslcga dýrt að gera út, þegar
svo litið veiöist. Er þvi eins gott
að nota tfmann og búa sig undir
vcturinn”.
Þetta sagði fréttaritari Timans
i Eyjum, er Timinn innti hann
eftir ástandinu i aflamálum þar.
Tveir slippir eru i Eyjum, sem
geta tekið allt að 150 tonna báta.
Þeir, sem stærri eru, fara eitt-
hvað annað i viðgerð, en uppi-
staðan i bátaflotanum er á milli
75 og 105 tonn. Þá er einnig fyrir-
tæki i Eyjum, sem vinnur við ný-
smiði trébáta, aðallega 14-20
tonna á siðari árum.
Unnið hefur verið að endur-
byggingu Básaskersbryggju i
Eyjum undanfarið, og er það
stórframkvæmd.
Brandt fallinn
NTB—Bonn
Stjórn Willy Brandts. kanslara
Vestur-Þýzkalands tapaði i gær
kvöldi atkvæðagreiðslunni um
traustsyfirlýsingu. Þar me'ð er
ekkert i veginum fyrir nýjum
þingkosningum i landinu i
nóvember nk„ ári fyrr en kjör-
timabilið rennur út.
Traustsyfirlýsingin var felld
með 248 atkvæðum gegn 233, og
féll stjórnin þar með eftir fimm
klukkustunda langar umræður,
sem sagðar eru einar þær hörð-
ustu, sem fram hafa farið i sam-
bandsþinginu.
komið, ef okkur tekst ekki að kné-
setja tslendinga, og ef við gerum
enga tilraun til þess, þá munu
þessir fáránlegu litlu gervimenn
telja sig vera komna vel á leið við
að ná öðrum undirmálssamningi,
er færir þeim það, sem þeir óska
eftir”.
Við íslendingar erum eina þjóð-
in (eða „þjóðleysan”) i Evrópu,
sem eigum lif okkar undir fisk-
veiöum, og svo ömurlegt sem það
er, þá hafa hin gjöfulu fiskimið
umhverfis tsland, verið ofveidd
árum saman, af mörgum þjóðum,
að þvi marki, að þorskurinn, sem
deilan snýst um, er nú að mestu
leyti horfinn úr aflanum. En úr
þvi að við erum „Þjóðleysa” þá
eigum við sennilega ekki skilið að
varðveita lifsbjörg okkar, að áliti
P.C. (spurningin er um hvað á að
berjast, þegar þorskurinn er með
öllu horfinn).
Ég álit, að við „fáránlegir litlir
gervimenn”, sem við erum,
munum halda áfram að vera
nógu „fáránlegir” til að búa á ts-
landi i margar aldir enn, eins og
við höfum gert s.l. 1100 ár,
munum halda áfram að fæða
brezku þjóðina (eins og við gerð-
um i tveim siðustu heimsstyrjöld-
um og misstum hlutfallslega
fleiri skip og menn, en margar
þær þjóðir sem tóku þátt i
bardögunum), munum halda
áfram að bjarga enskum fiski-
mönnum, er verða skipreika á
ströndum okkar, munum halda
áfram að veita enskum sjómönn-
um, er verða fyrir slysum, að-
hlynningu og læknishjálp i
sjúkrahúsum okkar — eins og við
gerðum fyrir fáeinum dögum,
munum halda áfram að bjóða alla
Englendinga velkomna, sem eru
vel upp aldir og kunna mannasiði
— jafnvel P.C. sjálfan, svo
framarlega sem hann þroskast og
hagar sér eins og „séntilmaður”,
og skrifar greinar, sem byggðar
eru á staðreyndum en ekki
heimskulegum, stórbokkalegum
ruddaskap.
Páll Heiðar Jónsson, Reykjavik.
Harry og Charlie
Harry og Charlie. Á frummálinu
„The Staircase”
Leikstjóri: Stanley Donon
Handrit: Caries Dyer, byggð á
samnefndu leikriti hans.
Kvikmyndari: Christopher Call-
is.
Tónlist: Dudley Moore
Bandarisk, frá 1969. Myndin er i
litum og með íslenzkum texta.
Sýningarstaður: Nýja bió
Fyrir tæpum tvö þúsund árum
kenndi Kristur okkur að vera um-
burðarlynd hvert við annað og
elska hvert annað. E.t.v. hefur
ekkert af boðorðum hans verið
haldið jafnilla, það sýnir sagan
okkur. Hann talaði ekkert um
karl og konu, en öldum saman var
aðeins ást á Guði og hjónaástir
viðurkenndar, allt annað var for-
dæmanlegt. I Njálu og Ljós-
vetningasögu er sagt frá þvi, er
mönnum var brugðið um ergi
(kynvillu). Þeirrar svivirðingar
var ekki rekið nema með miklum
hefndum. Það lýsir viðhorfum
manna almennt til þeirra, sem
ekki geta notið ástar nema hjá
samkynja aðila. Orðið kynvilla
kveður sjálft upp dóm, villa
er það sem ekki er rétt. Annað
orð og betra myndi vera spor i
þá átt, að almenningur liti með
meiri skilningi á þetta fólk en
verið hefur. Mynd Donen er grát-
brosleg, þar sem sambúð mann-
anna er nánast skopstæling á
venjulegu hjónabandi. Tveir
miðaldra menn, Harry (Richard
Burton) og Charlie (Rex
Harrison) hafa búið lengi saman.
Þeir vinna báðir á rakarastofu
Harrys. Charlie hefur verið
kvæntur og eignast dóttur, sem
vill koma og heimsækja hann, en
hann á yfir höfði sér málsókn
vegna ósæmilegrar framkomu i
veitingahúsi. Aðall myndarinnar
er leikurinn og samtölin. Handrit
ið leiftrar af fyndni og nærfærn-
um skilningi á erfiðri aðstöðu
þeirra. Harry er pislarvotturinn,
hann hefur farlama móður sina á
heimilinu, þrifur og er bundinn i
báða skó eins og undirokuð hús-
móðir. Enda talar hann i uppgjaf-
arsifrunartón um dagleg störf
sin á heimilinu. Charlie er upp
gjafaleikari, sem hefur haldið
sinu snotra útliti þrátt fyrir ald-
urinn, og notar sér það óspart.
Það eru stöðugar erjur og skærur
á milli þeirra og orðin fljúga,
hvöss, bitur og kaldhæðin og
stundum blið. Allt það,sem skap-
ast af langri sambúð og skilningi
hvor á öðrum er samt fyrir hendi,
og þegar mest liggur við leita
þeir hvors annars.
Þeir horfa báðir með áfergju á
hálfnakinn ungling leika sér i
skemmtigarðinum, en missa
gjörsamlega áhugann, þegar ung
stúlka hoppar hálfnakin fyrir
framan þá. Afbrýðisemi Harrys,
þegar Charlie horfir með ódulinni
girnd á iturvaxinn sjóliða, kemur
fram i eitraðri athugasemd, og
augljós viðbjóður Harrys á mell
unni, sem býr niðri, kemu e.t.v.
undanlega fyrir sjónir.
Harry er viðkvæmari og auð-
særður, enda notar Charlie sér
það óspart i sambandi við skalla
hans, hann skilur ekki eða vill
ekki skilja, hve óbærlegt þetta er
honum. Harry á sér lika fjar-
stæðukenndar óskir um að ein-
hvern tima verði hægt að upp-
ræta óhamingjusanft fólk eins
oghann, og fjarstæðukennd ósk
hans um(að fólk eins og þeir geti
eignazt barn saman, verkar ekki
ankannalega, þvi túíkun Burtons
er alveg fullkomin.
Það vekur enga furðu, þegar
litið er til fyrri starfa Donen, að
hann hafi hér lagt svo mikla
áherzlu á hreyfingar. Hann samdi
og stjórnaði dönsum i átta kvik-
myndum með Gene Kelly, þekkt-
astar hér á landi er liklega
„Singin’in the rain” frá 1952 og
„Deep in my heart” og „Seven
brides for seven brothers” báðar
frá 1954. Donen var dansari áður
en hann fór að vinna við
kvikmyndir. Jafnvel
handahreyfingar leikaranna
eru samræmdar gervi þeirra, og
fötin eru valin af tilfinningu, sem
hittir alveg i mark. Innanhúss-
skreyting á heimilinu, fagrar
stytturaf iturvöxnum unglingum,
sýna natni seikátjórans við að
samræma sviðsbúnað efninu. Þó
að sambúð þeirra sé
stormasöm á köflum, geta þeir
ekki hvor án annars verið, og
lokaatriðið, þar sem Charlie kall
ar biðjandi á Harry, án þess að
lita við, þvi hann veit, að fylgzt er
með honum úr glugganum, er
frábær endapunktur á þetta verk,
sem setur þessa ást ekki i annan
eða þriðja flokk.
Það er engin ástæða fyrir „sið-
prútt” fólk, sem vill ekki sjá neitt
„ljótt”, að hræðast að sjá þessa
mynd. Hér er ekkert sýnt, sem
hneykslað getur, aðeins ungt par,
sem makar sig nakið i skemmti-
garði meðan félagarnir horfa for-
vitnir á, en slikt telst ekki lengur
nýlunda og sést aðeins i svip.
Donen sýnir okkur aðeins
óhamingjusama menn, sem
vegna almenningsviðhorfa og
löggjafans verða að vera i felum
með tilfinningar sinar. Þeir eru
auðmýktirog litillækkaðir (Harry
hermir listilega eftir nokkrum
kvikindislegum athugasemdum)
og utangátta við venjulegt fólk.
Heilbrigð ást Harrys á börnum ■
fær ekki að njóta sin vegna þess,
að álit fólks á honum skapast af
viðhorfum þess til kynvillu (aftur
þetta ómögulega orð). Donen hef-
ur tekzt að gera listilega grát
broslega kvikmynd, sem er frá-
bærlega vel leikin af Rex Harri-
son og Richard Burton, þeir hafa
aldrei leikið betur.