Tíminn - 24.09.1972, Blaðsíða 9

Simnudagur 24. september 1972
TÍMINN
(Jtgefandi: Fra'msóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Kristján Benediktsson. Ritstjórar: Þór-!;
arinn Þórarinsson (ábm.), Jón Helgason, Tómas Karlsson;;
Andrés Kristjánsson (ritstjóri Sunnudagsblafis Timáns);!
Auglýsingastjóri: Steingrimur Gislasoni, Ritstjórnarskrifý:
stofur í Edduhúsinu viö Lindargötu, simar 18300-18306Í;
Skrifstofur i Bankastræti 7 —afgreiöslusími 12323 — auglýs-l;
ingasimi 19523. Aðrar skrifstofurtsimi 18300. Askriftargjald!;
225 krónur á mánuði innan lands, i lausasölu 15 krónur ein-!;
takifi. Blaðaprent h.f.
Örlagaríkar kosningar
í Norégi
I dag fara fram örlagarikar kosningar i
Noregi. Norðmenn ganga til þjóðaratkvæðis
um aðild Noregs að Efnahagsbandalagi
Evrópu. Að visu er þessi þjóðaratkvæða-
greiðsla aðeins ráðgefandi, en fyrir liggur, að i
raun verði hún bindandi. Ef aðildin verður felld
i þjóðaratkvæðinu, eins og skoðanakannanir
bentu til i siðustu viku, er talið vist, að hún fái
ekki nægjanlegan stuðning i norska þinginu.
Tryggve Bratteli forsætisráðherra, formaður
Verkamannaflokksins, hefur lýst þvi yfir, að
stjórnin muni segja af sér, ef aðildin verður
felld i þjóðaratkvæðagreiðslunni i dag, svo áð
til tiðinda getur dregið i norskum stjórnmál-
um, ef Norðmenn fella aðildina.
Skv. skoðanakönnunum er munurinn á
fylgjendum og andstæðingum aðildarinnar
ekki afgerandi og hefur gengið i talsverðum
sveiflum. Getur þvi brugðið til beggja vona,
og eru þessar kosningar þvi mjög spennandi.
Og það verður viða um lönd fylgzt með þeim og
úrslitum þeirra, einkum i Danmörku og Bret-
landi, en ekki siður hér á landi, þar sem land-
helgismál hefur borið mjög hátt i kosningabar-
áttunni. Talið er, að afstaða Dana til aðildar að
Efnahagsbandalaginu muni ráðast af niður-
stöðu þjóðaratkvæðagreiðslunnar i Noregi i
dag. Það yrðu Bretum mikil vonbrigði, ef ekki
yrði úr fullri aðild Danmerkur og Noregs að
Efnahagsbandalaginu, en greinilegt hefur ver-
ið i þeim pólitisku deilum, sem staðið hafa
i Bretlandi um aðild Breta að bandalaginu, að
brezka rikisstjórnin hefur bundið miklar vonir
við samstarf við Norðmenn og Dani innan
bandalagsins til að skapa jafnvægi við hags-
muni Þýzkalands og Frakklands innan banda-
lagsins.
Eins og komið hefur fram i fréttum blaðsins
að undanförnu, hefur landhelgismál borið
mjög hátt i málflutningi andstæðinga aðildar
Noregs að Efnahagsbandalaginu.
I ræðu, sem Per Borten, fyrrverandi forsæt-
isráðherra Noregs og formaður þingflokks
Miðflokksins, hélt i Þrændalögum fyrir nokkr-
um dögum, lagðist hann mjög þungt gegn þeim
fiskveiðisamningum, sem stjórn Brattelis hef-
ur gert við EBE. í þeim samningum felst, að
Norðmenn afsala sér réttinum til einhliða út-
færslu fiskveiðilögsögunnar, en það taldi Bort-
en alvarlegustu hlið aðildarsamninganna. I
ræðunni sagði Borten, að mörg riki hefðu nú
200 milna fiskveiðilögsögu til verndunar fisk-
stofnum sinum, og þessi réttindi þeirra hefðu
verið virt. Hann sagði, að Miðflokkurinn væri
hlynntur alþjóðasamkomulagi til verndunar
fiskstofnunum, en þar til slikt samkomulag
yrði gert, og það gæti verið langt undan, yrðu
Norðmenn að halda rétti sinum til að koma i
veg fyris að fiskstofnunum við Noreg yrði al-
gerlega útrýmt. Eina leiðin til að koma i veg
fyrir útrýmingu fiskstofnanna meðan engin al-
þjóðalög eru til, er að veita strandrikjunum
rétt til að taka sér fiskveiðilögsögu nægjanlega
langt út frá ströndum til að varðveita náttúru-
auðlindir fiskimiðanna, þvi að strandrikin hafa
miklu rikari tilhneigingu og vilja til að varð-
veita þessar auðlindir en riki, sem fyrst og
fremst lita á efnahagslega stundarhagsmuni.
—TK
- 5L
ERLENT YFIRLIT
Heldur Trudeau velli
í þingkosningunum?
Nýdemokratar geta orðið honum skeinuhættir
HINN 30. október næstkom-
andi fara fram þingkosningar
i Kanada. Trudeau forsætis-
ráðherra hefur efnt til þeirra
nokkrum mánuöum áður en
kjörtimabilinu lýkur, og mun
það stafa af þvi, að hann telur
kosningaaðstöðuna sennilega
heppilegri nú en siðar.
Stjórnarandstæðingar geta þó
illa gagnrýnt þetta, þar sem
þeim er gefið tækifærið til að
fella stjórnina fyrr en ella. og
ættu þeir sizt að kvarta undan
þvi.
Frjálslyndi flokkurinn vann
glæsilegan sigur undir forustu
Trudeaus i kosningunum 1968.
Trudeau var þá nýlega tekinn
við forustu flokksins, og voru
bundnar við hann miklar von-
ir. Hann þótti góður fulltrúi
nýs tima, hafði lifað að ýmsu
leyti ævintýralegu lifi og var
nýtizkulegur i háttum og
klæðaburði. Gáfur hans voru
viðurkenndar, og hann var
jafngóður ræðumaður á ensku
og frönsku. enda enskur i aðra
ættina og franskur i hina. Svo
fór lika, að Frjálslyndi
flokkurinn vann mikinn sigur
undir forustu hans. Hann fékk
155 þingsæti af 264 alls, og þvi
riflegan meirihluta á þingi,
enda þótt hann fengi ekki
nema 46% atkvæðanna. Sigur
sinn átti flokkurinn þvi m.a.
að þakka, að einmennings-
kjördæmi eru i Kanada. Áður
hafði hann haft 131 þingsæti. 1-
haldsmenn fengu 73 þingsæti,
nýdemokratar fengu 23,
kreditistar 14 og einn þing-
maður var óháður.
Þegar gengið er til kosninga
nú, eru þingmenn Frjálslynda
flokksins 147, en ihaldsmenn
73, nýdemokratar 25,
kreditistar 13 og óháðir tveir,
en fjögur kjördæmi eru þing-
mannslaus, og stóðu auka-
kosningar i þeim fyrir dyr-
um, þegar Trudeau ákvað að
flýta aðalkosningunum. Sumir
telja, að það hafi flýtt fyrir
aðalkosningunum, að Trudeau
hafi óttazt, að þessar auka-
kosningar gætu gengið gegn
stjórninni og haft óheppileg
áhrif á þann hátt.
MIKLAR vonir voru bundn-
ar við stjórn Trudaus, eins og
úrslit þingkosninganna 1968
benda til. Meðal annars lofaði
Trudeau að beita sér fyrir
miklum félagslegum umbót-
um. Þessi loforð hafa enn ekki
verið efnd, nema að litlu leyti.
Helzti árangurinn, sem
Trudeau getur bent á er sá, að
verðbólga hefur aukizt tiltölu-
lega minna i Kanada á þessum
árum en flestum löndum öðr-
um. Þá hefur tekizt að hafa
skaplega sambúð milli þjóða-
brotanna i Quebec, þótt öfga-
menn hafi unnið þar hryðju-
verk, en Trudeau hefur mjög
hert aðhald að þeim og það
mælzt vel fyrir. Þá getur
Trudeau bent á, að um 600 þús.
menn fleiri hafa nú atvinnu i
Kanada en þegar hann kom til
valda, en eigi að siður hefur
atvinnuleysi i Kanada aukizt,
og er nú meira en i flestum
öðrum löndum. Þetta nota
andstæðingar hans sér lika
óspart i áróðri sinum.
Þá getur Trudeau bent á, að
stjórn hans hefur tekið óháð-
ari utanrikisstefnu að ýmsu
leyti en fyrirrennarar hennar
fylgdu. Td. hefur Kanada fylgt
sjálfstæðari stefnu gagnvart
Bandarikjunum og aukið
skipti við kommúnistalöndin.
Þetta hefur mælzt vel fyrir i
Kanada, þar sem talið er, að
Nixon fari i slóð Trudeaus, er
hann leitar meira vinfengis
við Rússa og Kinverja.
SPÁR um kosningaúrslitin
eru yfirleitt þær, að Frjáls-
lyndi flokkurinn muni halda
velli, en þó sennilega tapa 7-10
þingsætum. Þó er talið, að það
geti valdið Trudeau og flokki
hans auknum erfiðleikum, að
viss breytingaalda gengur nú
yfir i Kanada. Þetta er m.a.
byggt á þvi, að siðan þing-
kosningarnar fóru fram 1968,
hafa farið fram fylkiskosning-
ar i átta af tiu fylkjum Kan-
ada, og hafa nýir menn hafizt
til forustu i þeim öllum. Eldri
menn hafa látið sjálfviljugir
af völdum og yngri menn
komið i stað þeirra. Trudeau
þótti fremur ungur stjórn-
málamaður, þegar gengið var
til þingkosninga 1968, en hann
var þó orðinn 48 ára þá. Nú er
hins vegar svo komið, að hann
er orðinn elzti forsætisráð-
herra i Kanada. Forsætisráð-
herrar fylkjanna eru allir
yngri en hann. Það getur
hjálpað Trudeau i þessum efn-
um, að hann er enn unglegur i
útliti, og þótt hár hans, sem
áður þótti mikil prýði fyrir
hann, hafi látið mikið á sjá i
seinni tið, getur það bætt það
upp, að hann kvæntist i fyrra
ungri og glæsilegri konu, og
hafa þau nýlega eignazt sitt
fyrsta barn. Þvi var nokkuð
hampað fyrir kosningarnar
1968, að ekki væri viðeigandi,
að forsætisráðherra landsins
væri piparsveinn.
MESTI styrkur Trudeaus er
þó sennilega sá, að aðalkeppi-
nautur hans, Robert Stanfield,
foringi íhaldsflokksins, er
ekki eins litrikur persónuleiki
og vekur enga sérstaka hrifn-
ingu meðal flokksmanna
sinna. Hins vegar er viður-
kennl. að hann sé traustur
maður og velviljaður. Flokks-
menn íhaldsflokksins leggja
áherzlu á, að það sé mest um
vert að fela traustum manni
lörustuna, og ekki sé nauðsyn-
legt, að hann minni á hálf-
gerðan glaumgosa. Það kann
að hjálpa ihaldsmönnum eitt-
hvað, að i Quebee helur einn af
vinsælustu leiðtogum Frjáls-
lynda flokksins þar, Claude
Wagner, snúizt gegn honum og
vinnur fyrir ihaldsflokkinn.
Vel getur farið svo, að ný-
demókratar geti orðið Trude-
au hadtulegri en ihaldsmenn.
Þeir hafa bætt hlut sinn i
aukakosningum að undan-
förnu og jafnframt unnið sig-
ur i þremur fylkiskosningum.
Þeir unnu nýlega fylkiskosn-
ingar i British Colombia, þar
sem kreditistar voru búnir að
vera við völd i 20 ár samfleylt.
1 fyrra unnu þeir Manitoba af
ihaldsmönnum, en h&Idu velli i
Saskatchewan. Það kann hins
vegar að há þeim, að talsverð
óeining rikir innan raða
þeirra. Nýdemokratar fylgja
samvinnu- og jafnaðarstefnu,
en telja sig þó ekki sósialista i
strangri merkingu þess orðs.
Margt bendir til þess, að
kreditistar geti þurrkazt út i
kosningunum, en þeir hafa um
alllangt skeið átt fleiri eða
færri íulltrúa á þingi Kanada.
Hér er um sérkanadiskt fyrir-
bæri að ræða. Stefna þeirra er
sú, að peningaveltan eigi að
vera sem mest, þvi að það örvi
eftirspurnina og framleiðsl-
una. Þess vegna eigi bankar
að vera örlátari á útlán,
tryggingar háar o.s.frv. Af
þessu hafa þeir dregið nafnið á
flokki sinum, Social Credit.
Þ.Þ
■ ■ ■■■ ■ ■■■ ■