Tíminn - 24.09.1972, Qupperneq 11

Tíminn - 24.09.1972, Qupperneq 11
10 TÍMINN Sunnudagur 24. september 1972 TÍMINN 11 Sunnudagur 24. september 1972 Sterkari tilfinningatengsl skapast ef faðirinn sér barn sitt fæðast — rætt við séra Bernharð Guðmundsson, æskulýðsfulltrúa, um börn, gamalt fólk og sitthvað fleira Til okkar er kominn séra Bernharður Guðmundsson, æsku- lýðsfulltrúi Þjóðkirkjunnar. Hann mun óþarft að kynna, en hins vegar mun ekki óþarft á hann að hli-sta. En það er ekki óliklegt, aö fyrsta spurningin, sem fyrir prestinn verður lögð, komi lesendum okkar nokkuð á óvart: — Er það ekki rétt, séra Bernharður, að þú sért einn af fá- um isienzkum feðrum, sem verið hefur viöstaddur fæðingu barns sins? — Það er rétt, að ég var við fæðingu yngsta barns mins, með þeim fyrirvara þó, að ég þurfti að bregða mér frá smástund og ein- mitt á þvi andartaki skauzt litli maðurinn inn i heiminn. — Hvers- vegna langaði þig til þess að vera við fæðinguna? — Ég held, að þá löngun mina megi rekja til þess atburðar, þegar fyrsta barnið okkar fædd- ist. Við vorum þá mjög ung, hjónin. Konan min varð veik um miðja nótt, og ég fór með hana á íæðingardeild Landsspitalans. Þar var við henni tekið ákaflega vel, og henni ekið á sjúkravagni inn eftir gangi og i gegnum stórar dyr, sem lokuðust að baki henni, en eftir stóð ég einn, og satt að segja talsvert óttasleginn á gang- inum. Daginn eftir var svo hringt til min og mér sagt, að ég mætti koma i heimsókn. Þá var ég leiddur að hurð og þar sýndur i gegnum gler litill böggull, sem mér var sagt að væri dóttir min. Það var á þeirri stund, sem hjá mér vaknaði ákaflega sterk löngun til þess að vera viðstaddur fæðingu mins eigin barns. — Gaztu þá ekki komið þvi við i næsta skipti? — Nei, þvi miður voru nú ekki tök á þvi. Þá var ég austur i sveit og gat þvi ekki verið viðstaddur. En svo þegar hið þriðja var á leiðinni, kom okkur hjónunum saman um, að æskilegast væri, að hún fæddi á Kæðingarheimili Iteykjavikur, þvi þar er það leyft, aðíeðurnir séu viðstaddir. En hér fór sem ol'tar, að mennirnir plan- leggja, en Guð ákveður. Eg þurfti að bregða mér frá andartak til þess að gefa börnunum okkar morgunmat. En einmitt á þeirri stundu hafði fæðing farið af stað, og þegar ég kom aftur, var drengurinn kominn i heiminn fyrir eitthvað einni minútu eða svo. Ég missti þannig af sjálfu undrinu, að sjá hann koma inn i heiminn. En ég fékk hann óbaðaðan i fangiö og fékk að handleika hann alveg eins og hann haföi verið i móðurkviði. — Og þú myndir vilja vera við slika athöfn aftur, ef þú ættir kost á þvi? — Já, alveg tvimælalaust. Að visu tel ég, að ef fæðing er að ein- hverju leyti afbrigðileg, sé það ekki æskilegt, að faðirinn sé við- staddur, nema að hann sé þá þvi vanari hinu sérstaka andrúms- lofti sjúkrastofunnar^ I-fy«ta lagi er hann þá aðeins fyrir, og gæti auk þess haft óheppileg áhrif á móðurina, ef hann er ef til vill ekki fullkomlega rólegur. - En telur þú föðurnum að öðru jölnu ávinning að þvi að hafa orðið vitni af slikum atburði? Já, á þvi er ekki nokkur vafi. Það skapast miklu sterkari til- linningatengsl á milli föður og barns, ef faðirinn helur séð barn sitt l'æðast. Mér hefur stundum lundizt móðirin hafa þó nokkuð l'orskot l'ram yfir l'öðurinn, þar sem hún hefur þekkt barnið i niu mánuði, þegar það fæðist, en pabbinn kynnist þvi ekki, fyrr en hann l'ær það i hendurnar, — og það oftast alveg áreynslulaust. Þú litur ef til vill á þetta sem nokkurs konar karlréttindabar- áttu — að við séum meö þessu að jal'na metin gagnvart kvenþjóð- inni? — Þú getur orðað það svo, ef þér sýnist. Alla vega fer það vist ekki á milli mála, að foreldrarnir eru hvort hjá öðru, þegar barnið verður upphaflega til. Siðan eiga þau að annast uppeldi þess i sam- einingu og þvi virðist ekki óeðli- legt, að allt — bókstaflega allt — sem barninu viðkemur, eigi að koma foreldrunum báðum við og eigi að vinnast i eins fullkominni samvinnu foreldranna, og framast er hægt. Að brúa kynslóðabilið. — Nú hefur þú mikla reynslu af umgengni við börn og unglinga. Hvað viltu segja um gjána frægu, sem kölluð hefur verið kynslóða- bilið? — Þegar ég byrjaði prests- skap, fór ég til Súðavikur, sem er, eins og menn vita, litið fiskiþorp við Isafjarðardjúp. Þar bjuggu þá eitthvað rösklega tvö hundruð manns og mátti segja. að þeir væru allir eins og ein fjölskylda. Maður gat stundum velt þvi fyrir sér, hvar þetta eða hitt barnið ætti eiginlega heima, þvi þau áttu svo frjálsan aðgang að annarra heimilum, að öll nánari skilgrein- ing gat vafizt dálitið fyrir ókunnugum. Sama var að segja um samskipti barna og fullorð- inna. Þau voru með slikum ágæt- um, að i rauninni væri rangt að segja, að þarna hafi nokkurt kyn- slóðabil verið. Nú. Svo fluttist ég suður i Árnessýslu og var þar i sveit. Þar var eins ástatt og viða er á sveitabæjum, að á sama bæ voru þetta þrjár og sums staðar fjórar kynslóðir, sem allar unnu saman. Þetta þýddi auðvitað það, að ræturnar frá fortiðinni náðu AfbroW Séra Bernharður Guömundsson alla leið til barnanna, en slitnuðu ekki. — Finnst þér þetta ekki ólikt hér i Reykjavik? — Jú, þvi hér eru allar að- stæður gerólikar. Hér eru yfirleitt ekki nema tvær kynslóðir á heim- ili, og jafnvel þótt amman og af- inn séu i grennd, þá vinna þau yfirleitt bæði utan heimilis og eru auk þess oft mjög ung að árum, að minnsta kosti i fullri dagsönn, mikill hluti þeirra. Afleiðingin af þessu er auðvitað sú, að ákaflega mörg börn hér vantar algerlega fortiðina inn i lif sitt. — Er ekki eitthvað hægt að gera til þess að bæta úr þessu? — Þegar ég komst i snertingu við barnaheimilismálin hérna hjá okkur, þá varð mér það fljótt ljóst, að börnin, sem dveljast á dagheimilum eru nær eingöngu börn einstæðra foreldra. Mæður þessara barna eru yfirleitt mjög ungar, fóstrurnar, sem sinna þeim á heimilunum, eru lika yfir- leitt mjög ungar. Afleiðingin af öllu saman er svo auðvitað sú, að börnin kynnast nær einvörðungu bráðungu fólki. Að sjálfsögðu er ekki neitt við það að athuga, að börn kynnist ungu fólki, en þau þurfa lika að þekkja hina eldri. Af þessu spratt sú hugmynd, sem Æskulýðsstarf Kirkjunnar gerði tilraun með siðast liðinn vetur. Þekkt kona, Hrefna Tynes, tók að sér að vera amma á dag- heimilunum á okkar vegum. Hún kom inn á hvert dagheimili tvisvar i mánuði og spjallaði við börnin i litlum flokkum, alveg eins og amma myndi hafa gert. Hún sagði þeim frá sinni æsku, sýndi þeim ýmsa gamla gripi, sagði þeim sögur, kenndi þeim vers, bænir og visur og söng með þeim. — Var þessu ekki vel tekið? — Jú. Þetta virtist vera ákaf- lega vel þegið bæði af börnunum og ekki siður af fóstrunum, sem flestar tóku mjög lifandi þátt i þessu. — En reynduð þið ekki að hafa karlmenn með i förinni lika? — Jú. Það kom fyrir, að við sendum lika afa til barnanna, en ekki voru þeir nú allir búnir að ná háum aldri. Ég held, að þeir hafi verið allt niður i tvitugt. En börn- um finnast allir vera gamlir, sem eru eitthvað dálitið eldri en þau sjálf. — Tóku börnin þeim ekki lika vel, þessum ungu „öfum”? STÁLGRINDAHÚS Pantanir á stálgrindahúsum, sem afgreiðast eiga fyrir haustið, þurfa að berast sem fyrst Húsin fást með klœðningu í ýmsum litum eftir vali kaupanda Húsbreiddir staðlaðar, 7,5-10-12-15 metra. SÍMI 24260 HÉÐINN — Jú, það gerðu þau. Og nú kom nokkuð merkilegt i ljós. Börnin sóttu mjög á að snerta þessa menn, klappa þeim og láta þá klappa sér, og svo framvegis. Áreiðanlega stafaði þetta af þvi, að venjulega snerta þau ekkert annað en kvenkyns verur, en öll börn þarfnast bæði föður og móð- ur. hvort sem þau gera sér grein fyrir þvi eða ekki. Ég man, að ég fór eina slika ferð á barnaheimili, og ég held, að ég hafi verið kom- inn með ein sjö börn i fangið, áður en ég vissi af. Auðvitað er ekki öllu gömlu fólki gefið að tala við börn, sizt i stórum hópum, en ég er alveg sannfærður um. að ef tækist að finna einhver ráð til þess að koma á gagnkvæmum kynnum og trausti á milli barna og roskins fólks, þá væri það báðum aðilum til mjög mikils góðs. Reynslan frá Sviss. — Eru aðrar þjóðir en við ekki komnir lengra með slikar til- raunir? — Svisslendingar gerðu alveg sérlega athyglisverðan hlut ekki alls fyrir löngu. Þeir reistu hjóna- garð — það var stúdentagarður —■ með þeim^hætti. að öðrum megin við ganginn voru ibúðir fyrir ung hjón með börn sin, en hinum meg- in ibúðir fyrir gömul hjón. Siöan var verkum1 þannig skipt, að gömlu hjónin gættu barnanna, þegar þess þurfti með, en ungu hjónin tóku að sér ýmsa aðdrætti og útréltingar fyrir eldra fólkið. Þar með var einangrun eldra fólksins rofin og ungu hjónin þurftu ekki að hafa áhyggjur af börnum sinum, þegar þau voru fjarverandi sjálf. Það höfðu sem sagt báðir aðilar leyst vandamál sin á einkar hagkvæman hátt. — Og þetta hefur gefizt vel i framkvæmd? — Já, já. Þetta mæltist mjög vel fyrir og varð vinsælt. En ef til vill eru Svisslendingar agaðri þjóð en íslendingar og kannski eitthvað öðru visi skapi farnir. En hvað sem þvi liður, þá held ég, að við svikjum börnin um anzi mikið, ef þau fá ekki að njóta ein- hverrar sér eldri manneskju, sem getur gefið þeim tima sinn og kærleika. Spurning um tilhögun. — Gæti ekki eitthvað likt og i Sviss gerzt hér? — Fyrir það er ekki að synja. En svo við höldum áfram aö tala um barnaheimilin okkar og þessa spurningu, hvort við getum ekki gert enn meira fyrir börnin, þá er vissulega mjög margt, sem huga þarf að. Sannleikurinn er sá, að mjög margt fólk, sem orðið er aldrað, nýtur sin illa i margmenni, ég tala nú ekki innan um heilan skara af börnum, sem kannski hafa ekki meira en svo hljótt um sig. Mér er þvi nær að halda, að það væri ekki fráleitt að reyna að brúa kynslóðabilið inni á sjálfum heimilunum. Ég á við, að börn fengju að koma á heimili, þar sem gamalt og gott fólk býr, sitja þar og láta segja sér sögur. Börnin ættu bara ekki vera mjög mörg i einu. En ég er ekki viss úm, að sjálf •barnaheimilin séu æskilegasti vettvangurinn, nema þá rétt til þess aö stofna til fyrstu kynna. Auðvitaö er ekki hægt aö fullyröa neitt ákveðiö um þetta, þvi viö höfum svo takmarkaöa reynslu af slikri starfsemi. En hvaö sem liður öllum vangavelt- um um vinnubrögð og tilhögun, þá er þaö alveg augljóst, að viö verðum aö gera allt sem i okkar valdi stendur til þess að börn okkar missi ekki allt samband viö Klapparstíg 26, sími 19800 og B Ú Ð I N Brekkugötu 9, Akureyri, sími 21630 fortiðina. Lifið er fólk á öllum aldri, og það verða aldursflokkar að geta sýnt hver öðrum gang- kvæmt traust. Mér er i fersku minni reynsla frá siðustu helgi. Við vorum i Skálholti með námskeið fyrir æskulýðsleiðtoga og ungt fólk. Þarna var fólk frá þrettán ára aldri og allt upp á sjötugs aldur. Fyrsta kvöldið komu i ljós mjög mismunandi skoðanir á ýmsum hlutum, meðal annars á helgi- haldi. En þegar þetta fólk var búið að vinna þarna saman i ýms- um samstarfshópum i þrjá daga, kom i ljóst, að fólkið var farið að virða hvert annað og aö treysta hvert öðru, þrátt fyrir mismun- andi skoðanir. — En svo viö snúum okkur enn að barnaheimilunum: Telur þú ekki, að þeim sé yfirleitt vel stjórnaö? — Ég held, aö foreldrar séu yfirleitt mjög ánægðir meö að hafa börn sin þar. Það eru lika langir biðlistar, enda er þörfin vist geysimikil. En það, sem háir barnaheimilunum, er fyrst og fremst skortur á fóstrum. Það er lika ákaflega erfitt að fá forstöðu- konur. Þetta er að sönnu mjög krefjandi starf, og það er illa að þessum konum búiö, hvað launa- kjör snertir. — Er það svo? — Já, þetta er staöreynd. Mér finnst þaö, satt aö segja, alveg hróplegt, að fóstra, sem hugsar um fimm ára barn, hefur miklu minni og verri aðbúnað frá þjóð- félagsins hendi, en kennari, sem kennir sex ára barni. Kennarinn fær sitt þriggja mánaöa sumarfri, hann er i þó nokkuö hærri launa- flokki, og hann hefur styttri vinnudag. — Ég bið menn að taka þetta ekki svo aö ég sé aö telja eftir kjör kennara eöa gera litiö úr starfi þeirra, en mér finnst þetta ekki vera neitt réttlæti gagnvart fóstrunum. — Það er nú sjálfsagt engu minni ábyrgð að umgangast fimm ára barn en sex ára. — Einmitt. Fimm ára barnið er á ennþá viðkvæmara skeiði og umgengni við það er þvi enn meira vandaverk. Það er geysi- mikil þörf á þvi að efla fóstrustarfið og skapa þvi þann sess i hugum landsmanna, sem þvi ber. Það þarf að efla fóstru- skólann til mikilla muna og það á að gera miklu betur við þær manneskjur, sem þessi störf vinna, en nú er gert. Viö þurfum lika að fá karlmenn til þessara starfa, þvi börn þurfa að eiga fóstra engu siöur en fóstru. Þaö er nú einu sinni svo, að barnið okkar er það dýrmætasta, sem viö eig- um, og það er engin fyrirhöfn of stór til þess að tryggja framtið þeirra sem allra bezt. Ég er ekki sérfræðingur á þvi sviöi, en það ber flestum samah um, að fyrstu æviár barnsins séu afdrifarikust fyrir persónumótun þess, svo menn geta af þvi séð, að ábyrgð fóstranna er ekki litil. 1 þessu sambandi er freistandi að geta þess, að við, hinir almennu borgarar, þurfum próf til allra skapaðra hluta — nema til þess að eiga börn og ala þau upp. Það veitti þvi sannarlega ekki af hlut, sem heitir foreldra- fræðsla. Þessa hefur oröið mjög vart á foreldrafundum. — Hefur ekki verið gerð tilraun með foreldrafræðslu? — Jú. Það var i fyrra gerð til- raun með þetta hérna i Breiö- holtshverfinu. Þar var mikill fjöldi ungra foreldra, og þar var komiö á fót erindaflutningi á hverju mánudagskvöldi. Þarna komu sérfræöingar og meöal annars man ég eftir þvi, að þar kom fóstra og talaöi um leikföng Framhald á bls. 19

x

Tíminn

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.