Tíminn - 24.09.1972, Qupperneq 11
10
TÍMINN
Sunnudagur 24. september 1972
TÍMINN
11
Sunnudagur 24. september 1972
Sterkari tilfinningatengsl skapast
ef faðirinn sér barn sitt fæðast
— rætt við séra Bernharð Guðmundsson, æskulýðsfulltrúa, um börn, gamalt fólk og sitthvað fleira
Til okkar er kominn séra
Bernharður Guðmundsson, æsku-
lýðsfulltrúi Þjóðkirkjunnar. Hann
mun óþarft að kynna, en hins
vegar mun ekki óþarft á hann að
hli-sta. En það er ekki óliklegt, aö
fyrsta spurningin, sem fyrir
prestinn verður lögð, komi
lesendum okkar nokkuð á óvart:
— Er það ekki rétt, séra
Bernharður, að þú sért einn af fá-
um isienzkum feðrum, sem verið
hefur viöstaddur fæðingu barns
sins?
— Það er rétt, að ég var við
fæðingu yngsta barns mins, með
þeim fyrirvara þó, að ég þurfti að
bregða mér frá smástund og ein-
mitt á þvi andartaki skauzt litli
maðurinn inn i heiminn.
— Hvers- vegna langaði þig til
þess að vera við fæðinguna?
— Ég held, að þá löngun mina
megi rekja til þess atburðar,
þegar fyrsta barnið okkar fædd-
ist. Við vorum þá mjög ung,
hjónin. Konan min varð veik um
miðja nótt, og ég fór með hana á
íæðingardeild Landsspitalans.
Þar var við henni tekið ákaflega
vel, og henni ekið á sjúkravagni
inn eftir gangi og i gegnum stórar
dyr, sem lokuðust að baki henni,
en eftir stóð ég einn, og satt að
segja talsvert óttasleginn á gang-
inum.
Daginn eftir var svo hringt til
min og mér sagt, að ég mætti
koma i heimsókn. Þá var ég
leiddur að hurð og þar sýndur i
gegnum gler litill böggull, sem
mér var sagt að væri dóttir min.
Það var á þeirri stund, sem hjá
mér vaknaði ákaflega sterk
löngun til þess að vera viðstaddur
fæðingu mins eigin barns.
— Gaztu þá ekki komið þvi við i
næsta skipti?
— Nei, þvi miður voru nú ekki
tök á þvi. Þá var ég austur i sveit
og gat þvi ekki verið viðstaddur.
En svo þegar hið þriðja var á
leiðinni, kom okkur hjónunum
saman um, að æskilegast væri, að
hún fæddi á Kæðingarheimili
Iteykjavikur, þvi þar er það leyft,
aðíeðurnir séu viðstaddir. En hér
fór sem ol'tar, að mennirnir plan-
leggja, en Guð ákveður. Eg þurfti
að bregða mér frá andartak til
þess að gefa börnunum okkar
morgunmat. En einmitt á þeirri
stundu hafði fæðing farið af stað,
og þegar ég kom aftur, var
drengurinn kominn i heiminn
fyrir eitthvað einni minútu eða
svo. Ég missti þannig af sjálfu
undrinu, að sjá hann koma inn i
heiminn. En ég fékk hann
óbaðaðan i fangiö og fékk að
handleika hann alveg eins og
hann haföi verið i móðurkviði.
— Og þú myndir vilja vera við
slika athöfn aftur, ef þú ættir kost
á þvi?
— Já, alveg tvimælalaust. Að
visu tel ég, að ef fæðing er að ein-
hverju leyti afbrigðileg, sé það
ekki æskilegt, að faðirinn sé við-
staddur, nema að hann sé þá þvi
vanari hinu sérstaka andrúms-
lofti sjúkrastofunnar^ I-fy«ta lagi
er hann þá aðeins fyrir, og gæti
auk þess haft óheppileg áhrif á
móðurina, ef hann er ef til vill
ekki fullkomlega rólegur.
- En telur þú föðurnum að
öðru jölnu ávinning að þvi að hafa
orðið vitni af slikum atburði?
Já, á þvi er ekki nokkur vafi.
Það skapast miklu sterkari til-
linningatengsl á milli föður og
barns, ef faðirinn helur séð barn
sitt l'æðast. Mér hefur stundum
lundizt móðirin hafa þó nokkuð
l'orskot l'ram yfir l'öðurinn, þar
sem hún hefur þekkt barnið i niu
mánuði, þegar það fæðist, en
pabbinn kynnist þvi ekki, fyrr en
hann l'ær það i hendurnar, — og
það oftast alveg áreynslulaust.
Þú litur ef til vill á þetta sem
nokkurs konar karlréttindabar-
áttu — að við séum meö þessu að
jal'na metin gagnvart kvenþjóð-
inni?
— Þú getur orðað það svo, ef
þér sýnist. Alla vega fer það vist
ekki á milli mála, að foreldrarnir
eru hvort hjá öðru, þegar barnið
verður upphaflega til. Siðan eiga
þau að annast uppeldi þess i sam-
einingu og þvi virðist ekki óeðli-
legt, að allt — bókstaflega allt —
sem barninu viðkemur, eigi að
koma foreldrunum báðum við og
eigi að vinnast i eins fullkominni
samvinnu foreldranna, og
framast er hægt.
Að brúa kynslóðabilið.
— Nú hefur þú mikla reynslu af
umgengni við börn og unglinga.
Hvað viltu segja um gjána frægu,
sem kölluð hefur verið kynslóða-
bilið?
— Þegar ég byrjaði prests-
skap, fór ég til Súðavikur, sem er,
eins og menn vita, litið fiskiþorp
við Isafjarðardjúp. Þar bjuggu þá
eitthvað rösklega tvö hundruð
manns og mátti segja. að þeir
væru allir eins og ein fjölskylda.
Maður gat stundum velt þvi fyrir
sér, hvar þetta eða hitt barnið
ætti eiginlega heima, þvi þau áttu
svo frjálsan aðgang að annarra
heimilum, að öll nánari skilgrein-
ing gat vafizt dálitið fyrir
ókunnugum. Sama var að segja
um samskipti barna og fullorð-
inna. Þau voru með slikum ágæt-
um, að i rauninni væri rangt að
segja, að þarna hafi nokkurt kyn-
slóðabil verið. Nú. Svo fluttist ég
suður i Árnessýslu og var þar i
sveit. Þar var eins ástatt og viða
er á sveitabæjum, að á sama bæ
voru þetta þrjár og sums staðar
fjórar kynslóðir, sem allar unnu
saman. Þetta þýddi auðvitað það,
að ræturnar frá fortiðinni náðu
AfbroW
Séra Bernharður Guömundsson
alla leið til barnanna, en slitnuðu
ekki.
— Finnst þér þetta ekki ólikt
hér i Reykjavik?
— Jú, þvi hér eru allar að-
stæður gerólikar. Hér eru yfirleitt
ekki nema tvær kynslóðir á heim-
ili, og jafnvel þótt amman og af-
inn séu i grennd, þá vinna þau
yfirleitt bæði utan heimilis og eru
auk þess oft mjög ung að árum,
að minnsta kosti i fullri dagsönn,
mikill hluti þeirra. Afleiðingin af
þessu er auðvitað sú, að ákaflega
mörg börn hér vantar algerlega
fortiðina inn i lif sitt.
— Er ekki eitthvað hægt að
gera til þess að bæta úr þessu?
— Þegar ég komst i snertingu
við barnaheimilismálin hérna hjá
okkur, þá varð mér það fljótt
ljóst, að börnin, sem dveljast á
dagheimilum eru nær eingöngu
börn einstæðra foreldra. Mæður
þessara barna eru yfirleitt mjög
ungar, fóstrurnar, sem sinna
þeim á heimilunum, eru lika yfir-
leitt mjög ungar. Afleiðingin af
öllu saman er svo auðvitað sú, að
börnin kynnast nær einvörðungu
bráðungu fólki. Að sjálfsögðu er
ekki neitt við það að athuga, að
börn kynnist ungu fólki, en þau
þurfa lika að þekkja hina eldri.
Af þessu spratt sú hugmynd,
sem Æskulýðsstarf Kirkjunnar
gerði tilraun með siðast liðinn
vetur. Þekkt kona, Hrefna Tynes,
tók að sér að vera amma á dag-
heimilunum á okkar vegum. Hún
kom inn á hvert dagheimili
tvisvar i mánuði og spjallaði við
börnin i litlum flokkum, alveg
eins og amma myndi hafa gert.
Hún sagði þeim frá sinni æsku,
sýndi þeim ýmsa gamla gripi,
sagði þeim sögur, kenndi þeim
vers, bænir og visur og söng með
þeim.
— Var þessu ekki vel tekið?
— Jú. Þetta virtist vera ákaf-
lega vel þegið bæði af börnunum
og ekki siður af fóstrunum, sem
flestar tóku mjög lifandi þátt i
þessu.
— En reynduð þið ekki að hafa
karlmenn með i förinni lika?
— Jú. Það kom fyrir, að við
sendum lika afa til barnanna, en
ekki voru þeir nú allir búnir að ná
háum aldri. Ég held, að þeir hafi
verið allt niður i tvitugt. En börn-
um finnast allir vera gamlir, sem
eru eitthvað dálitið eldri en þau
sjálf.
— Tóku börnin þeim ekki lika
vel, þessum ungu „öfum”?
STÁLGRINDAHÚS
Pantanir á stálgrindahúsum, sem afgreiðast eiga
fyrir haustið, þurfa að berast sem fyrst
Húsin fást með klœðningu í ýmsum litum
eftir vali kaupanda
Húsbreiddir staðlaðar, 7,5-10-12-15 metra.
SÍMI 24260
HÉÐINN
— Jú, það gerðu þau. Og nú
kom nokkuð merkilegt i ljós.
Börnin sóttu mjög á að snerta
þessa menn, klappa þeim og láta
þá klappa sér, og svo framvegis.
Áreiðanlega stafaði þetta af þvi,
að venjulega snerta þau ekkert
annað en kvenkyns verur, en öll
börn þarfnast bæði föður og móð-
ur. hvort sem þau gera sér grein
fyrir þvi eða ekki. Ég man, að ég
fór eina slika ferð á barnaheimili,
og ég held, að ég hafi verið kom-
inn með ein sjö börn i fangið, áður
en ég vissi af.
Auðvitað er ekki öllu gömlu
fólki gefið að tala við börn, sizt i
stórum hópum, en ég er alveg
sannfærður um. að ef tækist að
finna einhver ráð til þess að koma
á gagnkvæmum kynnum og
trausti á milli barna og roskins
fólks, þá væri það báðum aðilum
til mjög mikils góðs.
Reynslan frá Sviss.
— Eru aðrar þjóðir en við ekki
komnir lengra með slikar til-
raunir?
— Svisslendingar gerðu alveg
sérlega athyglisverðan hlut ekki
alls fyrir löngu. Þeir reistu hjóna-
garð — það var stúdentagarður —■
með þeim^hætti. að öðrum megin
við ganginn voru ibúðir fyrir ung
hjón með börn sin, en hinum meg-
in ibúðir fyrir gömul hjón. Siöan
var verkum1 þannig skipt, að
gömlu hjónin gættu barnanna,
þegar þess þurfti með, en ungu
hjónin tóku að sér ýmsa aðdrætti
og útréltingar fyrir eldra fólkið.
Þar með var einangrun eldra
fólksins rofin og ungu hjónin
þurftu ekki að hafa áhyggjur af
börnum sinum, þegar þau voru
fjarverandi sjálf. Það höfðu sem
sagt báðir aðilar leyst vandamál
sin á einkar hagkvæman hátt.
— Og þetta hefur gefizt vel i
framkvæmd?
— Já, já. Þetta mæltist mjög
vel fyrir og varð vinsælt. En ef til
vill eru Svisslendingar agaðri
þjóð en íslendingar og kannski
eitthvað öðru visi skapi farnir. En
hvað sem þvi liður, þá held ég, að
við svikjum börnin um anzi
mikið, ef þau fá ekki að njóta ein-
hverrar sér eldri manneskju, sem
getur gefið þeim tima sinn og
kærleika.
Spurning um tilhögun.
— Gæti ekki eitthvað likt og i
Sviss gerzt hér?
— Fyrir það er ekki að synja.
En svo við höldum áfram aö tala
um barnaheimilin okkar og þessa
spurningu, hvort við getum ekki
gert enn meira fyrir börnin, þá er
vissulega mjög margt, sem huga
þarf að.
Sannleikurinn er sá, að mjög
margt fólk, sem orðið er aldrað,
nýtur sin illa i margmenni, ég
tala nú ekki innan um heilan
skara af börnum, sem kannski
hafa ekki meira en svo hljótt um
sig. Mér er þvi nær að halda, að
það væri ekki fráleitt að reyna að
brúa kynslóðabilið inni á sjálfum
heimilunum. Ég á við, að börn
fengju að koma á heimili, þar
sem gamalt og gott fólk býr, sitja
þar og láta segja sér sögur.
Börnin ættu bara ekki vera mjög
mörg i einu. En ég er ekki viss
úm, að sjálf •barnaheimilin séu
æskilegasti vettvangurinn, nema
þá rétt til þess aö stofna til fyrstu
kynna. Auðvitaö er ekki hægt aö
fullyröa neitt ákveðiö um þetta,
þvi viö höfum svo takmarkaöa
reynslu af slikri starfsemi. En
hvaö sem liður öllum vangavelt-
um um vinnubrögð og tilhögun,
þá er þaö alveg augljóst, að viö
verðum aö gera allt sem i okkar
valdi stendur til þess að börn
okkar missi ekki allt samband viö
Klapparstíg 26, sími 19800 og
B Ú Ð I N Brekkugötu 9, Akureyri, sími 21630
fortiðina. Lifið er fólk á öllum
aldri, og það verða aldursflokkar
að geta sýnt hver öðrum gang-
kvæmt traust.
Mér er i fersku minni reynsla
frá siðustu helgi. Við vorum i
Skálholti með námskeið fyrir
æskulýðsleiðtoga og ungt fólk.
Þarna var fólk frá þrettán ára
aldri og allt upp á sjötugs aldur.
Fyrsta kvöldið komu i ljós mjög
mismunandi skoðanir á ýmsum
hlutum, meðal annars á helgi-
haldi. En þegar þetta fólk var
búið að vinna þarna saman i ýms-
um samstarfshópum i þrjá daga,
kom i ljóst, að fólkið var farið að
virða hvert annað og aö treysta
hvert öðru, þrátt fyrir mismun-
andi skoðanir.
— En svo viö snúum okkur enn
að barnaheimilunum: Telur þú
ekki, að þeim sé yfirleitt vel
stjórnaö?
— Ég held, aö foreldrar séu
yfirleitt mjög ánægðir meö að
hafa börn sin þar. Það eru lika
langir biðlistar, enda er þörfin
vist geysimikil. En það, sem háir
barnaheimilunum, er fyrst og
fremst skortur á fóstrum. Það er
lika ákaflega erfitt að fá forstöðu-
konur. Þetta er að sönnu mjög
krefjandi starf, og það er illa að
þessum konum búiö, hvað launa-
kjör snertir.
— Er það svo?
— Já, þetta er staöreynd. Mér
finnst þaö, satt aö segja, alveg
hróplegt, að fóstra, sem hugsar
um fimm ára barn, hefur miklu
minni og verri aðbúnað frá þjóð-
félagsins hendi, en kennari, sem
kennir sex ára barni. Kennarinn
fær sitt þriggja mánaöa sumarfri,
hann er i þó nokkuö hærri launa-
flokki, og hann hefur styttri
vinnudag. — Ég bið menn að taka
þetta ekki svo aö ég sé aö telja
eftir kjör kennara eöa gera litiö
úr starfi þeirra, en mér finnst
þetta ekki vera neitt réttlæti
gagnvart fóstrunum.
— Það er nú sjálfsagt engu
minni ábyrgð að umgangast
fimm ára barn en sex ára.
— Einmitt. Fimm ára barnið
er á ennþá viðkvæmara skeiði og
umgengni við það er þvi enn
meira vandaverk. Það er geysi-
mikil þörf á þvi að efla
fóstrustarfið og skapa þvi þann
sess i hugum landsmanna, sem
þvi ber. Það þarf að efla fóstru-
skólann til mikilla muna og það á
að gera miklu betur við þær
manneskjur, sem þessi störf
vinna, en nú er gert. Viö þurfum
lika að fá karlmenn til þessara
starfa, þvi börn þurfa að eiga
fóstra engu siöur en fóstru. Þaö er
nú einu sinni svo, að barnið okkar
er það dýrmætasta, sem viö eig-
um, og það er engin fyrirhöfn of
stór til þess að tryggja framtið
þeirra sem allra bezt. Ég er ekki
sérfræðingur á þvi sviöi, en það
ber flestum samah um, að fyrstu
æviár barnsins séu afdrifarikust
fyrir persónumótun þess, svo
menn geta af þvi séð, að ábyrgð
fóstranna er ekki litil.
1 þessu sambandi er freistandi
að geta þess, að við, hinir
almennu borgarar, þurfum próf
til allra skapaðra hluta — nema
til þess að eiga börn og ala þau
upp. Það veitti þvi sannarlega
ekki af hlut, sem heitir foreldra-
fræðsla. Þessa hefur oröið mjög
vart á foreldrafundum.
— Hefur ekki verið gerð tilraun
með foreldrafræðslu?
— Jú. Það var i fyrra gerð til-
raun með þetta hérna i Breiö-
holtshverfinu. Þar var mikill
fjöldi ungra foreldra, og þar var
komiö á fót erindaflutningi á
hverju mánudagskvöldi. Þarna
komu sérfræöingar og meöal
annars man ég eftir þvi, að þar
kom fóstra og talaöi um leikföng
Framhald á bls. 19