Tíminn - 27.09.1972, Blaðsíða 7

Miðvikudagur 27. september 1972
TÍMINN
7
Útgefandi: FráTnsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Kristján Benediktsson. Ritstjórar: Þór-!;
arinn Þórarinsson (ábm.). Jón Helgason, Tómas Karlssoni:
Andrés Kristjánsson (ritstjóri Sunnudagsblaðs Timáns)i:
Auglýsingastjóri: Steingrimur. Gislasóni. Ritstjórnarskrif-f:
stofur f Edduhúsinu við Lindargötu, sfmar 18300-18306{!
Skrifstofur i Bankastræti 7 — afgreiöslusfmi 12323 — auglýs-!;
ingasimi 19523. Aðrar skrifstofur:simi 18300. Áskriftargjald!;
225 krónur á mánuði innan lands, i iausasölu 15 krónur ein-í;
takið. Biaðaprent h.f.
Mál er að linni
Það vakti óneitanlega mikla athygli um
helgina, að fréttastofur Rikisútvarpsins höfðu
það eftir Ólafi Jóhannessyni, forsætisráðherra,
að íslendingar væru reiðubúnir að semja um
að Bretar veiddu á íslandsmiðum 75% þess
afla, sem þeir öfluðu hér i fyrra.
Þessi yfirlýsing forsætisráðherra var að visu
ekki höfð eftir forsætisráðherranum sjálfum,
heldur vitnað til viðtals ráðherrans við brezka
blaðið Observer. Eins og lesendum Timans er
margkunnugt hefur erlendum blaðamönnum,
viljandi eða óviljandi, orðið á ýmsar missagnir
um afstöðu islenzkra stjórnvalda, einstaklinga
og flokka til landhelgismálsins og annarra
málefna á undanförnum misserum. Grein
Hannesar Jónssonar, blaðafulltrúa rikis-
stjórnarinnar, er bezta heimildin um það efni
og hve fjölmiðlum hafa oft orðið á mistök i
þessum efnum.
Forsætisráðherra hefur nú neyðzt til að leið-
rétta fréttir, sem fréttastofur Rikisútvarpsins
hafa flutt um afstöðu hans til samninga um
veiðiheimildir brezkra togara hér við land.
Forsætisráðherra hefur nú átalið þessar
stofnanir fyrir að bera ekki undir sig slikar
fréttir, sem viðkomandi stofnanir máttu segja
sér að voru eitthvað málum blandnar. Hann
heldur þvi fram, að ekki hafi verið reynt til
þess að bera þessar fréttir undir sig og telur
réttilega, að óviðunandi sé að fréttastofur
fjölmiðlis rikisins lepji furðufregnir upp úr er-
lendum f jölmiðlum án þess að bera þær undir
viðkomandi islenzk stjórnvöld. Mál er að linni.
Danir og EBE
Úrslitin i þjóðaratkvæðagreiðslunni i Noregi
um aðild að Efnahagsbandalagi Evrópu urðu
þau, að meirihluti norsku þjóðarinnar hafnaði
aðild að bandalaginu. Rikisstjórn Tryggve
Brattelis formanns Verkamannaflokksins
hafði lýst þvi yfir, að hún myndi segja af sér, ef
aðildin yrði felld.
Þessi urslit i Noregi þýða þvi ekki aðeins
stjórnarkreppu i Noregi og ef til vill nýjar
kosningar á næsta leiti, heldur munu þessi úr
slit hafa áhrif á alla stjórnmálastarfsemi i
Evrópu á næstu árum.
Um næstu helgi á að fara fram þjóðar-
atkvæðagreiðsla i Danmörku um aðild Dan-
merkur að Efnahagsbandalagi Evrópu.
Skoðanakannanir þar i landi hafa sýnt tals-
verðan meirihluta fylgjandi aðild að banda-
laginu. Þar hefur þó ætið verið undanskilið, að
Norðmenn hefðu áður samþykkt aðild að
bandalaginu fyrir sitt leyti. Nú liggur fyrir af-
staða norsku þjóðarinnar. Að visu er meirihluti
andstæðinga aðildar i Noregi ekki mikill, en
hann er hins vegar augljós og afgerandi. Þvi
má búast við að Danir, sem fylgjandi voru að-
ild, hugsi sig um tvisvar og hafi i huga norræna
samvinnu, áður en þeir ákveða að Danir, einir
Norðurlandaþjóða, gerist aðilar að Efnahags-
bandalagi Evrópu. —TK
Þórarinn Þórarinsson Ferðaþættir frá Síberíu III
Iðjuverin í Bratsk eru
stolt Sovétríkjanna
Ársframleiðsla orkuveranna við Angara verður 70 billj. kwst.
Úr vélasal orkuvcrsins f Bratsk, þar sem 20 stórir rafalar snúast
dag og nótt
AUSTUR i Siberiu rakst ég á
söguna um Brák og Brákarey i
breyttri útgáfu. Þar var i
fyrndinni mikill og voldugur
höfðingi, Baikal að nafni, og
réði hann m.a. yfir vatni hinu
mikla, sem i dag ber nafn
hans. Dóttir hans, sem Angara
hét, lagði ást á prins, sem bjó i
mikilli fjarlægð, Jenissey að
nafni. Baikal var andvigur
þeim ráðahag og hugðist
stöðva ferðir dóttur sinnar á
fund prinsins. Hann þreif upp
mikið bjarg, hóf það hátt á loft
og varpaði þvi i skarðið, þar
sem nú fellur fljótið Angara úr
Baikalvatni. Það stöðvaði þó
ekki ferð Angara, heldur féll
fljótið beggja megin við bjarg-
ið. Angara komst þvi ferða
sinna og Angarafljót samein-
aðist Jenissey — fljóti eftir
nær 2000 km leið. En sterkur
hefur Baikal gamli verið, þvi
að enn bólar á bjargið hans,
þótt dýpið sé margir tugir
metra beggja megin við það.
ANGARAFLJÓT hefur
mjög komið við sögu i Siberiu
á siðari árum. Rannsóknir
hafa leitt i ljós, að það er betur
fallið til virkjana en nokkurt
annað fljót annað i veröldinni.
Við það eru viða góð virkjun-
arskilyrði, næg fallhæð og
traustur jarðvegur, eöa berg.
Vatnsmagn þess helzt nokk-
urnveginn hið sama allt árið
og nýtast þvi orkuver við Ang-
ara betur en dæmi eru um
annars staðar. Þetta á Angara
að þakka upptökum sinum i
Baikalvatni. I það falla fjöl-
margar ár, sumar allstórar,
en Angara er eina fljótið, sem
fellur úr þvi. Úrkomur eru
frekar litlar á þessum slóðum
og helzt þvi vatnsmagnið i
Angara næstum óbreytt árið
um kring.
FRÓÐUR maður sagði mér,
að hægt væri aö virkja eins
mikla orku i Angara og sam-
anlagt i öllum fljótum
Evrópuhluta Sovétrikjanna og
er þá Volga einnig meðtalin,
þótt hún falli i Kaspiahaf. Alls
er áætlaö, að hægt sé að reisa
orkuver við Angara, sem geti
framleitt um 90 billjónir kiló-
vattstunda á ári. Þegar hafa
verið reist þar tvö orkuver.
Annað er við Irkutsk. Það er
660 þús. kw. og framleiðir um
4.1 billjón kw-stunda árlega.
Hitt er við Bratsk og er 4.5
millj. kw. og framleiðir um
22.6 billjónir kw-stunda á ári.
Framleiðsla þessi er meiri en
nokkurs annars orkuvers i
heimi sökum þess, hve vatn
þess nýtist vel af ástæðum
sem áður eru greindar. Hafinn
er undirbúningur aö byggingu
fjögurra orkuvera við Angara,
tvó verða svipuð orkuverun-
um i Bratsk að stærð, en tvö
svipuð og orkuverið i Irkutsk.
Þegar þau hafa veriö tekin i
notkun, verða orkuverin við
Angara samtals nær 15 millj.
kw. og framleiðsla þeirra um
70 billjónir kw-stunda á ári.
ORKUVERIÐ i Bratsk er
eitt mesta og glæsilegasta
mannvirki i heimi. Angara
fellur þar i miklum gljúfrum,
og er það stórfengleg sjón að
horfa niður gljúfrin frá stifl-
unni, sem er um 125 metra há
og nær einn km á lengd.
Uppistöðuvatnið, sem stiflan
hefur skapað, er um 5.470
ferkm að flatarmáli og er
sums staðar allt að 100 metra
djúpt.
Bygging orkuversins var
gifurlegt afrek, þegar litið er á
aðstæðurnar. Nær engin telj-
andi byggð var á þessum slóð-
um og varð þvi að flytja
verkafólk þangað þúsundum
saman. Bratsk er nokkrum
hundruðum km fyrir norðan
Irkutsk og er veðrátta miklu
kaldari þar. Arlega eru þar
örugglega ekki nema um 90
frostlausir dagar og i janúar
getur kuldinn farið i 60 stig. Á
sumrin er heitt og vakna þá
ýmiss konar skorkvikindi úr
dvala og valda þeim, sem eru
óvanir þeim, miklum vand-
ræðum. A öllum þessum erfið-
leikum tókst að sigrast. Orku-
verið var fullbúið á þeim tima,
sem áætlað hafði verið. Það er
nú eitt mesta stolt Sovét-
manna og þangað koma nú
flestir þeirra ferðalanga, sem
heimsækja Austur-Siberiu.
Eitt stærra orkuver er þó i
Siberiu, i Jenisseyfljóti hjá
Krasnoyarsk. Það mun nú
vera stærsta orkuver i heimi,
en ársframleiösla þess er
heldur minni en orkuversins i
Bratsk.
RÚSSAR létu sér það ekki
nægja að reisa orkuver við
Bratsk. Þeir ákváðu að reisa
þar um 200 þús. manna borg,
sem byggist á rekstri mikilla
stóriðjufyrirtækja. Hér er þó
ekki um samvaxna borg að
ræða, heldur dreifða borgar-
hluta, sem eru byggðir kring-
um hvert einstakt stóriðjufyr-
irtæki, en eru svo tendir sam-
an með sérstakri miðborg. Ég
heimsótti eitt þessara stórfyr-
irtækja, en það er trjáefna-
verksmiöja. Þar vinna nú um
9500 manns, en um 15000
manns munu vinna þar, þegar
hún er fullgerð. Landið um-
hverfis Bratsk er hæðótt, en
næstum allt þakið skógi. Þótt
verksmiðjan noti a.m.k. um 7
millj. rúmmetra af trjáviði
árlega, mun hana ekki skorta
efni næstu 70 árin, þótt aöeins
sé gengið á þann skóg, sem nú
er á þessum slóðum. En þá
verður nýr skógur lika kominn
til sögunnar. 1 Sfberíu skortir
ekki skóg, þvi að um 3,7 millj.
ferkm eru þaktir skógi. Verk-
smiðjan i Bratsk framleiöir
pappír og pappa og margs
konar önnur efni úr trjánum.
Framleiðsla .hennar er seld
viða um heim, einkum þó til
Comeconlandanna, en Come-
con á aðild að rekstri hennar.
Þá hefur verið reist i Bra t.sk
álika stórt álver og einnig
álika stórt járnvinnsluver, en
nóg er af járngrýti og álefni i
nágrenninu. Náttúruauðæfin
skortir ekki á þessum slóöum.
Aætlað er að reisa i framtið-
inni mikla efnaverksmiðju,
sem m .a. vinnur úr oliu og kol-
um, en hvor tveggja er einnig
á þessum slóðum. Ofar við
Angarafljótið eða skammt frá
Irkutsk hefur verið reist önnur
borg eftir siðari styrjöldina,
Angarsk, og eru þar nær 200
þús. ibúar. Þar eru mikil stór-
iðjufyrirtæki, sem byggjast á
kolum, járngrýti og skógi, en
allt er þetta þar i rikum mæli.
Svo virðist sem aöallega
ungt fólk hafi tekið sér ból-
festuiBratsk og mun það hafa
dregið marga þangað, að
kaupið er hærra en viðast
annars staðar i Sovétrikjun-
um. En vafalitið er hinn langi
vetur þreytandi og vetrar-
kuldinn óbliður, þótt yfirleitt
sé þarna stillt veður, og marg-
ir geti stytt sér stundir við
dýraveiðar i skógunum, en
þar er enn margþætt dýralif.
Bilstjóri einn sagði mér, aö
hann tæki sér alltaf tveggja
mánaða fri á vetrum til að
stunda dýraveiðar og fengi
hann fyrir loðskinn, sem svar-
ar 4000 rúblum á mánuði, en
það mun þykja góð mánaðar-
laun i Sovétrikjunum. Þá eru
allskonar vetrariþrótir mikið
stundaðar.
ÞÓTT Angara sé bezt til
virkjunar fallin af öllum fljót-
um i Siberiu, eru virkjunar-
möguleikar enn meiri i mörg-
um öðrum stórfljótum Siberiu,
einkum þó Jenissey og Lena.
Þar er viða talið mögulegt aö
reisa 20 millj. kw orkuver eða
stærri. Sum þeirra yrðu tals-
vert norðar en Bratsk, og mun
þykja hæpið að reisa borgir i
sambandi við þau, likt og
hefur verið gert þar.
Sennilega verður þvi orkan frá
þeim flutt til suðurhluta
Siberiu eða til annarra hluta
Sovétrikjanna og hún nýtt við
stóriðjurekstur þar. En stand-
ist þær áætlanir, sem Rússar
hafa nú á prjónunum, verður
Siberia orðin mesta orku-
framleiðslusvæði heimsins
fyrir aldamótin, og mun þá
byggt jötfnum höndum á
vatnsföllum, oliu, gasi og
kolum, en nóg virðist af öllu
þessu i Siberiu. þ.Þ