Tíminn - 29.09.1972, Qupperneq 9

Föstudagur 29. september 1972
TÍMINN
2
(Jtgefandi: Fra'msóknarflokkuritin jSS:
íij? Framkvæmdastjóri: Kristján Benediktsson. Ritstjórar: Þór-;$S:i
!;!;! arinn Þórarinsson (ábm.), Jón Helgason, Tómas KarlssonÍ;:i:i:i:i
ÍijiÍ Andrés Kristjánsson (ritstjóri Sunnudagsblaðs Timáns
;!;!; Auglýsingastjóri: Steingrimur, Gislasqbi. • Ritstjórnarskrifiiiii:;:;:
stofur i Edduhúsinu við Lindargötu, sfmar 18300-183061^:
iiiÍi Skrifstofur i Bankastræti 7 — afgreiðslusfmi 12323 — au:glýs-í:i:;:;.;i:
i;!;! ingasimi 19523. Aðrar skrifstofurrsimi 18300..Askriftargjaldi;!;!;!;!;
!;!;! £25 kfónur á mánuði innan lands, i lausasölu 15 krónur ein-í;!;!;!;!;
takið. Blaðaprent Ij.f
Tilhæfulausar ásakanir
Mbl. er að reyna að gera þvi skóna i leiðara
sinum i gær, að Ólafur Jóhannesson, forsætis-
ráðherra, stefni i átt til ritskoðunar. Heldur
blaðið þvi blákalt fram, að eftir að núverandi
rikisstjórn tók við völdum hafi stöðugt verið
reynt að hafa áhrif á fréttastofur Rikis-
útvarpsins og beita þær þrýstingi.
Tilefni þessara tilhæfulausu árása á
forsætisráðherrann, er það, að fréttastofur
Rikisútvarpsins hermdu athugasemdalaust
alrangar skoðanir upp á forsætisráðherra.
Þessar rangfærslur höföu birzt i brezka blað-
inu Observer og eignaðar Ólafi Jóhannessyni.
Auðvitað var augljóst, að i frásögn Observers
af skoðunum Ólafs Jóhannessonar á kvótaveiði
Breta i islenzkri landhelgi, hafði meira en litið
skolazt til hjá blaðinu. Þess vegna var það
sjálfsögð kurteisi og eðlileg vinnubrögð frétta-
stofanna að bera þessi ummæli undir þann,sem
sagður var höfundur þeirra, forsætisráðherra
íslands, og gefa honum þannig tækifæri til að
leiðrétta strax þessar rangfærslur hins brezka
blaðs. Þetta var ekki gert, heldur voru hin
rangfærðu ummæli birt athugasemdalaust og
kom hvergi fram neitt um það, að nokkur
ástæða væri til að draga gildi þeirra i efa. Þessi
ranga frétt var siðan margendurtekin.
Forsætisráðherra átaldi þessi vinnubrögð og
hafði vissulega til þess fullan rétt. Raunar bar
honum skylda til að vara við sliku lapi á furðu-
fréttum úr erlendum blöðum. Það hefði verið
algerlega óeðlilegt, ef forsætisráðherrann
hefði látið sér þetta vel lika. En að kalla
athugasemdir forsætisráðherrans við þessi
vinnubrögð „ritskoðun” er þó meiri ósvifni i
málflutningi en sést hefur lengi jafnvel i Mbl.
Rangfærslur erlendra blaða hafa verið mjög
til umræðu að undanförnu, m.a. vegna þess að
stjórnarandstöðublöðin virðast hafa úti öll
spjót að leita slikar rangfærslur uppi og flenna
þær siðan upp. Það, sem rétt hefur verið með
farið og okkur hefur verið til stuðnings i land-
helgismálinu á erlendum vettvangi, hefur hins
vegar ekki fengið jafn myndarlega afgreiðslu i
þessum blöðum.
Af tóni Mbl. má sjálfsagt ráða, að þessari
iðju verði haldið áfram. Vitaskuld ráða rit-
stjórar Mbl. þvi sjálfir, hvernig þeir stýra sinu
blaði. Hins vegar mega þeir vita, að það eru
gerðar meiri kröfur til fréttastofa Rikisút-
varpsins um vandaðan og nákvæman frétta-
flutning en menn gera til Mbl. Ef Mbl. vill kalla
þær kröfur ritskoðun er það þess mál. En
ósæmilegum móðgunum og aðdróttunum i
garð forsætisráðherra, um að hann reyni að
hafa áhrif á fréttastofur Rikisútvarpsins og
beita þær þrýstingi, verður ekki látið ómót-
mælt. Hér er um tilhæfulausar ásakanir að
ræða. Geta forstöðumenn þessara fréttastofa
lika staðfest það, ef Mbl. vildi eftir leita, að
rikisstjórnin eða fulltrúar hennar hafa enga til-
raun gert til að hafa áhrif á fréttaflutning
útvarps og sjónvarps og munu ekki gera. Það,
sem aflaga fer i starfi þessara stofnana, á hins
vegar að sæta eðlilegri og heilbrigðri gagnrýni.
—TK
Grein úr Aftenposten, Osló:
Ágreiningur menntamanna
og stjómvalda í Júgóslavíu
Tító gerist hvassyrtur í ræðu í Zagreb í Króatíu
Tito
TITO forseti feröaöist um
Króatiu fyrir skömmu og flutti
margar hvassyrtar ræöur, þar
sem hann ámælti skorti á hug-
sjónalegri einlægni og réðist
gegn „stéttarféndum”, bæöi
heima fyrir og erlendis. Hann
deildi einnig á nýtingu vafa-
samra þjóðernishreyfinga.
Andinn i ræðum Titos og orða-
farið minnti mjög á aöferðir
starfsbræðra hans austar og
efalaust ber að lita svo á, að
þetta boði harðnandi tök i
Júgóslaviu, einkum þó innan
kommúnistaflokks landsins.
Tito var sérlega orðhvass i
ræðu einni, sem hann flutti i
Zagreb, höfuðborg Króatiu.
Aheyrendur forsetans voru
virkir félagar i kommúnista-
flokknum og hann krafðist
eindreginnar og virkrar bar-
áttu fyrir röð og reglu i flokkn-
um. Hann ræddi um nauðsyn-
lega einingu, sem ekki væri
unnt að koma á nema gera sér
ljósa grein fyrir kröfum lýð-
ræðislegrar miðstjórnar.
LÝÐRÆÐISLEG miðstjórn
hefir verið nokkurs konar
bannorð i stjórnmálum Júgó-
slaviu. Titó tók þvi skýrt fram
— áður en nokkrum hafði unn-
izt timi til athugasemdar — aö
honum væri mæta vel ljóst,
hve rafmögnuð orð hann hefði
látið sér um munn fara.
„Sagt hefir verið, aö lýð-
ræöisleg miðstjórn táknaði
afturhvarf til fortiðarinnar og
væri stalinismi. En um hvað
er i raun og veru að tefla? Við
berum ábyrgð á þvi, sem við
höfum skapað i samfélaginu”,
sagði forsetinn. Hann lagði
siðan höfuðáherzlu á nauðsyn-
ina á efldri miðstjórn i flokkn-
um og baráttuna gegn féndum
stéttarinnar, „sem finnast
ekki aðeins hér i landi, heldur
og utan þess”.
FRAM kom i fyrra, að óvar-
legt er að draga of eindregnar
og umfangsmiklar ályktanir
um framtiðina af ummælum
Titos. I desember i fyrra fóru
fram alvarlegar hreinsanir i
forustu kommúnistaflokksins i
Króatiu og Titó flutti mjög
harðorðar ræður. Tæpum
mánuði siðar flutti hann ára-
mótaræðu, þar sem hann
vandaði hógværlega um við
þá, sem hefðu misnotað oröið
vandræði i sambandi við
ástandið i lýðveldinu Króatiu.
Tito gerði sér mjög ljósa
grein fyrir, hvaða viöbrögð
framferði miðstjórnarinnar i
Jógóslaviu hefði vakið, bæði
heima fyrir og erlendis. Hann
flutti þvi ræðu i hafnar- og iðn-
aðarborginni Rijeka, og þótti
ástæða til aö sýna fram á, að
miðstjórnin heföi sýnt mikla
mildi i framferði sinu.
„Þið vitið mætavel, hvernig
farið hefir verið að i öðrum
löndum þegar likt hefir staðið
á. Þar hafa höfuð fokið af bol-
um. Við förum ekki þannig að,
en guðirnir vita, að einangra
verður einstakling, sem fæst
ekki til að láta af fjandsam-
legri iðju. Hér er öllum ljóst,
hvernig að þvi er fariö, og þaö
er ekki unnt með öörum
hætti”.
HINN hvassi andi i ræöunni
i Zagreb og yfirstandandi
réttarhöld i Króatiu benda
eindregið til, að áhrif þeirra
ráðgjafa, sem eru á máli vald-
hafanna i Moskvu, hafi aukizt
að mun að undanförnu. Ýmsir
gerðu ráð fyrir slikri þróun
þegar fregnir bárust um króa-
tiska hermdarverkahópinn,
sem lagði leið sina yfir landa-
mæri Austurrikis og Júgó-
slaviu i júli i sumar. Hann var
ekki ofurliði borinn fyrri en
eftir alvarleg skæruliðaátök i
Bosniu i þrjár vikur, og biðu
Júgóslavar verulegt manntjón
i þeim átökum.
Þeir, sem hafa verið
óánægðir með hugsjónalega
linkind valdhafanna i Júgó-
slaviu, hafa notfært sér
þennan atburð dyggilega. Þeir
segja forustu landsins hvorki
hafa verið nægilega stranga
né einhuga. Út i frá veit eng-
inn, hve hinir óánægðu eru
margir né heldur hve áhrifa-
miklir þeir eru, og sennilega
er ekki mörgum af forustu-
mönnum flokksins það heldur
ljóst. Uppgjörið viö Rankovic
fór fram 1966, en hann var þá
varaforseti landsins. Þar féll
helzti verjandi hinna óánægðu
á eigin ákefð, en þó efaöist
enginn um tilvist þeirra eftir
sem áður. öfgahreyfing Kró-
ata vakti á sér aukna athygli
með flugvélarráninu i Sviþjóð
um daginn og efalitiö verður
það til þess að efla aðstöðu
harölinumanna i Júgóslaviu.
RITSKOÐUN hefir verið
beitt i auknum mæli við tima-
rit um heimspeki og stjórnmál
og þykir það benda til strang-
ara aðhaldsen áður. Dómstóll
i Zagreb bannaði birtingu eins
heftis af timaritinu Praxis i
júli i sumar, en þaö timarit
hefir verið málgagn tiltölu-
lega kreddulausra og frjáls-
lyndra nýmarxista.
I byrjun september var
einnig bannað að birta hefti af
timaritinu Filosofia 72, sem
gefið er út i Belgrad. Astæða
bannsins var sögð „uggvekj-
andi og rangar skoðanir”.
Sagt var frá þvi i stuttri frétt i
blöðum i Belgrad, að greinar
úr hinu bannaða hefti Praxis
hafi verið birtar i Filosofia 72,
og auk þess „grein ein úr
blaði erlendis”.
Þarna er átt við langa grein
úr svissneska blaðinu Neue
Ziiricher Zeitung, sem fjallaði
um bannið viðbirtingu Praxis-
heftisins i sumar. Svo er að
sjá, sem þarna sé uppi all-
alvarlegur ágreiningur milli
timarita og valdhafa.
EINNIG kemur þarna við
sögu grein eftir Dobrica Cosic
rithöfund i Belgrad, þar sem
hann gagnrýnir allmarga
dóma, sem kveðnir hafa verið
upp yfir menntamönnum að
undanförnu. Nýjasti dómurinn
var kveðinn upp yfir Mihajlo
Djuric háskólakennara, en
hann haföi ráðizt all-ógætilega
á fram komnar tillögur til
breytinga á stjórnarskránni á
námskeiði einu, sem haldið
var i Belgrad. Þessi dómur
hefir vakið ákveðnari við-
brögð en ella vegna þess, að
þátttakendur i námskeiðinu
höföu einmitt verið hvattir til
að segja meiningu sina undan-
dráttarlaust.
Augljóst er, aö ritendur
timaritagreina og sumir
menntamenn verða að teljast
til „stéttarfénda” eins og mál-
um er nú háttaö i Júgóslaviu,
og af þeim sökum má vænta
nýrra „einangrunaraðgerða”.
Nýjustu fréttir af réttarhöld-
unum i Zagreb herma að sak-
borningar hafi neitaö að
viðurkenna hæfni dómstól-
anna til aö fjalla um mál
þeirra. Þá hefir einnig
kvisazt, að ekki hafi tekizt að
sanna neitt beint samband
milli uppreisnargjarnra
menntamanna og króatiskra
öfgamanna i útlegð. Eins og á
stendur viröast þó litlar likur
á, að þessi sönnunarskortur
hrökkvi til að forða mennta-
mönnunum frá aö veröa „ein-
angraðir”.