Tíminn - 03.10.1972, Page 6

6
TÍMINN
Þriðjudagur :t. október 1972.
Kátt fólk: Kteinunn Sveinsddttir, I,iney forstöAukona, Bjössi á Völlum og Anna Jónsdöttir i fremstu röö.
Kapp og kátína
i sláturgerðinni
Hveragerði
Sláturgerft er sjálfsagl jafn-
gömul lilveru þjóöarinnar og
raunar miklu eldri. Kn liill cr
vfst, aft hún hefur talsverðum
hreyliiigum tekið á löngum
öldum. meðal annars vegna þess,
að ekki hefur alltaf verið völ hins
sama til þess að drýgja blóðið
eins og kallað er.
Mjög lengi var slátur veiga-
mikill þátlur i fæði landsmanna,
og þegar rekstur sláturfjár i
kaupstaði varð alsiða, fóru heim
al'tur lestir klyfjahesta með blóð-
belgi og innyfli og hausa, jafnvel
þótt nokkrar dagleiðir væru að
l'ara, og þegar heim kom, hófst
mikil önn við að koma þessu i
mat, áður en um seinan yrði.
begar kaupstaðir og bæir tóku
að myndast, fékkst þar markaður
l'yrir slátur og þeim mun meiri
sem þessir staðir urðu
fjölmennari. Fólkið, sem þar
settist að, var nær ailt ættað úr
sveit, og það fylgdi gömlum mat-
venjum að verulegu leyti. Þar við
bættist, að slátur var tiltölulega
ódýr matur, og loks lögðu lækna-
visindin og matvælafræðin sitt
lóð á vogarskálina: Þetta var
hollur matur.
Þetta hafði það i för með sér,
að slátur varð ekki jafnmikill
þáttur i fæði fólks i mörgum
sveitum landsins og áður hafði
verið. Þar sem svo fjölmennir
kaupstaðir risu upp, að slátrið
seldist. var heimflutningi hætt, til
dæmis i þau héruð, er ráku fé til
slátrunar i Reykjavik. beirri
breytingu voru margir fegnir,
einkum þeir sem ekki fengu
komið við vögnum til heimflutn-
ings vegna vegleysis
Sláturgerð er sjálfsagt mjög
óviða eða jafnvel hvergi jafn-
mikil og áður var. Á fáum
heimilum eða jafnvel alls engum
munu nú fylltar á haustin
margar tunnur af slátri, sem
geymt er i súr. Það er liðin tið.
Geymsluhættir eru orðnir allt
aðrir. og nýmetið hefur tekið við
af súrum mat og söltuðum. En
eigi að siður er hinum gamla
matgerðarsið, sláturgerðinni,
haldið við i nokkrum mæli, og á
ótrúlega mörgum heimilum er
slátur gert á haustin, þótt ekki sé
mikið á hverju einu.
Einhverjum mun hafa þótt
ótrúlegt. að það hlyti verulegan
hljómgrunn. er Gísli Sigurbjörns-
son kom upp sláturgerð i sam-
bandi við frystigeymslu sina i
Hveragerði. Þar átti sem sé fólk,
sem til þess langaði. að fá aðstöðu
til sláturgerðar. En Gísli vissi,
hvað hann söng. Gömlu konurnar,
sem voru á vegum hans þar
eystra, höfðu nær allar verið hús-
mæður á blómaskeiði ævi sinnar,
og þeim fannst ekki litils um vert
að geta fengizt þarna við slátur-
gerð. Það minnti þær á fyrri
daga, er þær voru að birgja
heimili sitt að mat til vetrar.
En auk þess er enginn hörgull á
llólinfrfður Hilmisdóttir og stöllur hennar að brytja niör.
aðvifandi fólki, sem vill að fá að
komast þarna aö, jafnvel úr
byggðarlögum. i heilan mánuð
hvert haust er annriki mikið i
sláturgerðinni. bar hittist ungt
fólk og aldrað, og þar kvað iðu-
lega vera glatt á hjalla og gáski
veriðiförum. i fáum orðum : Þai
á vinnugleðin heima.
Viö vitum ekki, hvort viðar á
landinu eru slikar stofnanir, þai
sem búiö hefur verið i haginn
fyrir fólk til sláturgerðar, og má
vel vera að svo sé . Að minnsta
kosti sannar þetta dæmi úi
Hveragerði., að slikt hlýtur viða
að geta blessast. Einkum sýnisl
tilvalið, að slikt yrði gert i sam-
bandi við húsmæðraskóla i kaup-
stöðum landsins, þvi að þai
hlýtur að vera sæmileg aðstaða
til sliks og varla ýkjakostnaðar-
samt að bæta úr þvi, er á kann að
bresta. Með þvi kæmist skólinn
lika i lifandi samband við fleiri
en þá, sem þangað fara til náms
og öllum almannastofnunum
hlýtur að vera ávinningur að sem
traustustum tengslum við um-
hverfi sitt og það mannlif, er þar
þróast.
Auk þess væri með sliku lagt
nokkuð af mörkum til þess, að
gömul matargerð, sem vissulega
er allrar virðingar verð fyrir
margra hluta sakir, haldist i
landinu til frambúðar, þrátt fyrir
allar breytingar og byltingar á
þvi sviði eins og öðrum.
Það hlýtur að vera skynsam-
legt að stuðla að sem mestri og
beztri nýtingu þeirra matvæla,
sem landið sjálft gefur af sér og
sérstök hvöt hlýtur það að vera að
láta þau ekki fara i súginn, þegar
annars vegar er hollur matur,
sem i eru margvisleg efni, sem
mannlegur likami þarfnast sér til
þrifa. En hvilik ókjör matar falla
til, þar sem slátrið er getur fólk
gert sér i hugarlund, ef það leiðir
hugann að þvi að um sjö eða átta
hundruð þúsund fjár er slátrað i
landinu. Það er megn misskiln-
ingur, ef menn halda að við séum
upp úr þvi vaxnir i rikidæmi
okkar, sem þó mun enn um skeið
áreiðanlega ganga i bylgjum, að
gæta hagsýni og fyrirhyggju.
Hagur einstaklinga og þjóðar fer
sem sé ekki eftir þvi einu, hversu
mikiö berst upp i hendur, heldur
engu siður hinu, hvernig á er
haldið. Það er meira að segja hið
siðara, sem fullt eins oft riður
baggamuninn.
Ljósmyndir:
isak Jónsson
Guðfinna Hannesdóttir
að sauma fyrir kepp.
María Þórðardóttir
með hlaðin borð fyrir framan sig.
Erna Marlen og Þorlákur Guömundsson við vinnu sina.