Tíminn - 06.10.1972, Page 8
8
TÍMINN
Föstudagur 6. október 1972.
Ræða við skólasetningu í Samvinnuskólanum Bifröst 79. september 1972:
UPPHAF SKÓLASTARFS ER
TÍMI ÓSKA OG VONA
Heimafólk i Bifröst/nemendur,
starfsfólk og kennarar. Ég býð
ykkur öll velkomin til starfa viö
Samvinnuskólann Bifröst i upp-
hafi nýs skólaárs, hins 55. frá
stofnun skólans árið 1918 og hins
18. frá þvi skólinn var fluttur
hingað aö Bifröst haustiö 1955.
Ég hygg, að það sé svo um okk-
ur öll, sem störfum við Sam-
vinnuskólann á þessum stað, að
okkur finnst staðurinn annar
og framandi þann tima, sem
gert er hlé á skólastarfi. t huga
okkar er Bifröst og Samvinnu-
skólinn tengt þeim böndUm að
erfitt er að hugsa sér eitt án ann-
ars. Þvi verður staðurinn aftur
kunnuglegur og blær hans sem
við þekkjum beztan, þegar skóla-
starfið er hafið aö nýju. Þar með
er engan veginn fullyrt, að skóla-
starfiö hér á Bifröst sé snurðii
laust og um það leiki ljómi full-
komleikans hreinn og tær. Þvi fer
fjarri. Engum er þaö ljósara en
okkur kennurum og föstu starfs-
liði skólans, að skólastofnunin
hefur sinar takmarkanir. Viö höf-
um að visu verið það lánsöm að
allur þorri nemenda, sem hingað
hefur komiö, hefur verið áhuga-
samur, einbeittur og leitað
árangurs og hefur náð honum hér
á þessum staö. Þvi það er rétt,
sem fullyrt hefur verið um
árangurinn, að hann sé i tvennu
fólginn ööru fremur ,,að vaxa að
vizku og losna við einþykkni og
óraunhæfa öryggiskennd”. — Sú
ábending er lika sönn og athyglis-
verð aö fernt þurfi til aö ná
árangri eigi hann að vera veru-
legur: ,,Þú verður að gera staö-
festuna aö einkavini þinum,
reynsluna að ráögjafa þinum,
varfærnina að systur þinni,
vonina að verndarvætti þinum”.
Langflestir nemendur skólans
hafi hvorki brugðist sjálfum sér
eða niðst á nafni stofnunarinnar.
Að slikt hafi einhverja hent þarf
engan að undra. Það verður að-
eins þörf áminning til allra, að
þekking er liklega i þvi fólgin
öðru fremur eins og franska
skáldið Charles Baudelaire komst
að oröi ,,að vita af voðanum”, aö
vita af og viðurkenna þann sann-
leika, aö i okkur öllum búa niöur-
rifshneigðir. Við þurfum áreiðan-
lega ,,að vita af djöflum okkar til
ja,sjonvarp
Verzlunin GELLIR selur v-þýzkar úrvals-
vörur frá ITT SCHAUB-LORENZ.
Kynnist tæknilega fullkominni framleiöslu.
Ferðaviðtæki/ segulbönd, STEREO-hljómtæki
og sjónvörp.
Það borgar sig að kaupa það vandaða.
Veitum heiðruðum viðskiptavinum okkar
FULLKOMNA
varahluta- og viðgerðaþjónustu.
Verzlunin
Garðarsstræti 11
Sími 20080
þess að englarnir nái lika til með-
vitundarinnar” eins og annað
skáld, Þjóðverjinn Rainer
Maria Rilke uppgötvaði og orðaði
i frægri setningu.
En takmarkanir þessarar
skólastofnunar eru að sjálfsöfðu
ekki nemendanna einna. Við,
kennaraliöið og starfsliðið höfum
lika okkar ágalla og annmarka.
Og viö megum gjarna vita af
þeim og gera okkur ljóst, að vis-
ast merki um takmarkanir okkar
er vissan um óskeikulleika. 1
hvert sinn og við erum örugg um
ágæti verka okkar og framgangs-
máta er það yfirlýsing og innsýn.
En hvers vegna vikja að slikum
þáttum sem þessum i skóla-
setningaræðu? Til þess liggja þær
ástæður fyrst og fremst að
heimavistarskóli eins og Sam-
vinnuskólinn skapar möguleika
til þess að verða menntastofnun,
er geri aö veruleika hina gömlu
hugmynd háskólanna á miðöld-
um. Háskólar miðalda skyldu
vera „universitas, societas magi-
strorum discipulorumque”, ein
ingarstofnun, er væri samfélag
kennara og nemenda. Það sem i
þessari hugmynd fólst öðru frem-
ur var aö allir stefndu að einu
marki, sameiginlegum árangri.
Hið sameiginlega markmið
yfirskyggði allt annað. Um það
var ekki að ræöa, að nemendur
væru að svikja kennara eða kenn-
arar að svikja nemendur með
vanrækslu og átakaleysi. Báðir
aðilar voru að svikja sjálfan sig,
það samfélag sem þeir höfðu tek-
izt á hendur að skapa, þaö mark-
mið sem skyldi öllum jafn hug-
leikiö. Samvinnuskólinn Bifröst
hefur náð þvi marki með sam-
eiginlegu átaki nemenda og kenn-
ara að skapa sér stöðu i samfé-
iaginu og eignast nafn, sem er
stolt okkar allra og trygging. Það
er árangur margra ára, sem býr i
nafni og áliti skólans. — Þetta er
höfuðstóll okkar og ykkar. En
minnumst þá hins: Það er ekki
minni vandi að gæta nafns og
virðingar en afla þess og skapa.
II
Veturinn 1972—1973 stunda 86
nemendur nám viö Samvinnu-
skólann Bifröst og hafa aldrei
áður jafnmargir nemendur
stundað nám við skólann. Af
þessum hópi eru 46 i 1. bekk skól-
ans, en 40 i 2.bekk.
Ég tel bæði rétt og skylt að
vikja nokkrum orðum að þeirri
aukningu, sem orðið hefur á nem-
endafjöldanum, þar sem segja
má að það gangi kraftaverki næst
að reynzt hafi mögulegt að standa
við gefin fyrirheit i sambandi við
inntöku i skólann. Það fer nánast
aðhljóma sem „rödd hrópandans
i eyðimörkinni”, svo notuð sé lik-
ing úr helgum fræðum að tala um
vanda okkar forsvarsmanna
Samvinnuskólans að þvi er snert-
ir umsóknir um skólann og val
nemenda i hann. — Sá vandi er
einfaldlega þessi: Ar eftir ár hafa
sótt um inngöngu i skólann hátt á
þriðja hundraö umsækjendur. Ar-
lega hefur verið tekið i skólann
um og innan við 40 nemendur eða
sem næst 1/8 hluti umsækjenda.
Reynt hefur verið að taka sárasta
broddinn af þvi voðaverki, sem
hér er unnið, með þvi að gefa
fyrirheit um skólavist ár fyrir-
fram. Það deyfir sára samvizku
okkar að geta sagt, að við höfum
gert 80—100 umsækjendum úr-
lausn, enda þótt við vitum að við
gerum tvennt i senn: Lokum
skólanumitvö árog hættum á að
yfirfylla skólann siðara árið sem
inntaka nemenda nær til i þeirri
von að nokkur hópur falli frá, er
hann þarf að biða, og leiti á önnur
mið. — Nú hljótum við eftir ára-
reynslu að viðurkenna þá stað-
reynd, að skólinn hefur sprengt
þann ramma sem honum hefur
hér verið búinn. Eitt af tvennu
hlýtur að gerast: Annað er það að
fækka nemendum i skólanum og
ætti sú fækkun liklega að nema
milli 20 og 30 nemendum eða
þriðjung þeirra, sem hér stunda
nám. Hitt er að húsakynni skól-
ans og kennslukraftar verði
auknir, að bæta mætti við 20—30
nemendum, en þann nemenda-
fjölda ætti að mega hafa hér við
nám i Bifröst væri allt svokallaö
miðhús skólans notað sem nem-
endavistir og byggt væri sérstakt
húsfyrirsjálfa kennsluaðstöðuna,
kerinslustofur, bókasafn, lestrar-
stofur og svo funda- og hátiða-
salur. — Siðari lausnin væri i senn
æskilegri og viturlegri, þar sem
rekstrareining skólans eins og
hann er nú er orðið of litil og mun
hagkvæmara að reka hér skóla
með 110 nemendum eða þar um
bil. — Það er von okkar allra sem
erum i forsvari fyrir Samvinnu-
skólann Bifröst að þeirri úlfa-
kreppu linni sem skólinn hefur
verið i á annan áratug og það ger-
ist sem eðlilegt er og sjálfsagt að
samþykkt veröi lög um
verzlunarfræðslu, er feli i sér
skuldbindingu rikisins að tryggja
þá fræðsiu bæði i eigin verzlunar-
skólum svo og með myndarlegu
fjárframlagi til þeirra skóla sem
þegar eru fyrir hendi, Verzlunar-
skóla Islands, sem nú hefur 762
nemendur og Samvinnuskólann
Bifröst með sina 86 nemendur.
Ég hef gerzt nokkuð langorður
um nemendafjöldann i Sam-
vinnuskólanum. Ég hef gert það
meðfram til að réttlæta sjálfan
mig og aðra, sem sök bera með
mér gagnvart tveim hópum, sem
fullan rétt eiga á þvi að lýsa sök á
hendur mér og okkur: Annar
hópurinn er nemendahópur Sam-
vinnuskólans svo og kennarar
skólans, er finna áþreifanlega til
þess að skólinn yfirfyllist, sem
eykur vanda kennslunnar og fé-
lagslifsins, þegar húsrými hefur
ekki aukizt að sama skapi. Svo
erfitt sem það er að réttlæta verk
sin og ákvarðanir frammi fyrir
réttlátri gagnrýni þessara aðila,
finn ég persónulega til miklu
meiri sektar andspænis hinum
hópnum og ásökun hans: Það er
hinn fjölmenni hópur um-
sækjenda og aðstandenda þeirra,
sem ekki hafa fengið óskir sinar
uppfylltar að fá að koma eða
senda ungmenni sin hingað að
Bifröst, enda þótt hvorugt hafi
skort, nægan undirbúning um-
sækjendanna eða nægan þroska.
A föstu starfsliöi stofnunar-
innar hefur orðiö sú breyting ein á
árinu, að Sigurður Ólafsson frá
Litla-Skarði sem rækti hér starf
húsvarðar af mikilli prýði siðast-
liðinn vetur gaf ekki kost á að
halda þvi starfi áfram. 1 hans
stað hefur verið ráðinn húsvörður
eða umsjónarmaður, ráðsmaður
væri eölilegast starfsheiti,
Benedikt Jónasson trésmiður frá
Fáskrúðsfirði, en Benedikt hefur
áður verið starfsmaður stofn-
unarinnar og vitum við að fyrri
reynslu að starfinu er hið bezta
borgið i höndum hans. Er það
okkur öllum, sem áður höfum
með Benedikt starfað hið mesta
ánægjuefni, að hann skuli aftur
hingað kominn meö fjölskyldu
sina að vinna stofnuninni af þeirri
alúð og þeim áhuga, sem við
þekkjum. Veri Benedikt og fjöl-
skylda hans velkomin hingað að
Bifröst.
Þá hefur sú breyting orðið á, að
kennarar skólans munu i vetur
skipta með sér námsgreinum á
annan veg en verið hefur. Er
þetta gert i þeim tilgangi, að
kennarar kynnist betur og á
annan veg en veriö hefur náms-
efni skólans og hamlað verði gegn
þeirri mjög svo vafasömu þróun,
að kennarar bindist um of
ákveðnum námsgreinum og taki
aö lita á námsgreinarnar sjálfar
sem eitthvert aðalatriði, en hitt
hverfi i skuggann sem mikil-
vægara er, kennslan, framsetn-
ingin og nemendurnir. Það er
veriö að kenna fólkien ekki fyrst
og fremst verið aö kenna fög.
Nemandinn og hversu til hans
verður náð er meira og afdrifa-
rikara heldur en námsgrein-
arnar. Góður'kennari þarf ekki að
vera sérfræðingur i þeirri grein,
sem hann kennir. Hann er
kannski þvi betri kennari, sem
hann veit betur takmarkanir
sinar, en býr ’yfir forvitni þess
sem sjálfur vill fræðast um leið og
hann fræðir. — Hér er að sjálf-
sögðu dvalið við hið mikla ágrein-
ingsefni i samtiðinni: Þátt sér-
fræðinganna, specialistanna
annars vegar og þátt hinna, sem
leita fróðleiks á sem flestum svið-
um, generalistanna, sem svo eru
kallaðir, hins vegar. I þessum
skóla kjósum við að halda fram
hlut hinna siðarnefndu án þess þó
að kasta rýrð á ágæti hinna fyrr-
nefndu.
Þá verður aukning á kennslu-
kröftum skólans án þess að þar sé
um að ræða beina fjölgun kenn-
ara,eða ráðningu á föstu starfs-
liði. Svo sem kunnugt er hefur
einum hinna brautskráðu nem-
enda Samvinnuskóláns á ári
hverju verið gefinn kostur á
framhaldsmenntun, bóklegri og
verklegri á vegum Sambandsins,
en starfsmannastjóri þess Gunn-
ar Grimsson, veitir þvi námi for-
stöðu. Á siðasta vetri var Guð-
bjarti össurarsyni, er braut-
skráðist frá skólanum, gefinn
kostur á þessu námi. — Nú hefur
verið ákveðið, að Guðbjartur
verði hér i Bifröst um sex mánaða
tima, frá þvi um mánaðamót
september-október til mánaða -
móta marz-april og verði að-
stoðarkennari við skólann, jafn-
framt þvi sem hann stundar hér
framhaldsmenntun á umræddu
timabili. Fær hann þannig stöðu
og aðstöðu áþekkri þvi sem ai-
gengt er að veita við erlendar
menntastofnanir. Það fer vel á
þvi, að kannað sé hér á landi,
hvort slik tilhögun getur ekki
reynzt eins happasæl og
árangursrik bæði fyrir kennslu og
nám sem raun hefur á orðið
meðal annarra þjóða á Vestur-
löndum. Sem aðstoðarkennari
mun Guðbjartur fyrst og fremst
fá verkefni i sambandi við hag-
nýtar verzlunargreinar svo og
hinn félagsiega þátt skólastarf-
seminnar.
A sjálfri námstilhögun skólans
eru þær breytingar helztar fyrir-
hugaðar að fella leshringastarf-
semi eða námshópastörf inn i
nám og undirbúning. Verður sú
nýskipan tilkynnt siðar og þá gert
frekari grein fyrir henni. — Þess
mun gæta nokkuð i skólastarfinu i
vetur að gerðar verða meiri
kröfur til annars bekkinga heldur
en gert hefur verið um skeið, en
námið i 2. bekk er af mörgum
talið of létt miðað við þær kröfur,
sem gerðar hafa verið til fyrstu
bekkinga.
III
Svo hefur verið að orði komizt,
að það sé hið sérstæðasta i fari
mannverunnar, að hún er þess
umkomin að geta óskað, eiga sér
drauma og þrár. Sumir sjá vand-
ann mestan i samtiðinni i þvi
Framhald á bls. 19