Tíminn - 07.10.1972, Blaðsíða 7

Laugardagur 7. október 1972.
TÍMINN
7
Framkvæmdastjóri: Kristján Benediktsson. Ritstjórar: I>ór-j
arinn Þórarinsson (ábm.).'Jón Helgason, Tómas Karlssoni';:;:;:;:;
'Andrés Kristjánsson (ritstjóri^ SunnudagsblaOs Timans)i::;::::::
SíÍíÍ! Auglýsingastjóri: Steingrimur. Gjtetascþ,, - Ritstjdrnarákrifl:;;;!;;;:
ííííS: stofur i Edduhúsinu viö Lindargötu, simar 1830p-t8306|:j:;:;-i:
Skrifstofur I Bankastræti 7 — afgreiöslusimi 12323 — au'glýsj;;;;;;;;
ingasimi 19523. Aörar skrifstofur:simi 18300.,AskriftargjaldÉ;;;j;;;;;
kxónur á mánuöi innan lands, I lausasölu 15 krónur ein
itakiö. Blaöaprent h-f.
Herleitt blað
Timinn hefur frá upphafi fylgt þeirri reglu
að hafa það, sem sannara reynist. Þessvegna
er blaðinu ljúft að leiðrétta þá missögn, sem
var i forustugrein þess siðastliðinn miðviku-
dag, að tillaga um málefni Alþýðublaðsins,
sem lögð var fram á þingi Sambands ungra
jafnaðarmanna, hafi verið samþykkt þar. Til-
lagan var ekki samþykkt á þinginu, en hún var
heldur ekki felld. Henni var visað frá, þar sem
hún þótti of stórorð um málefni Alþýðublaðs-
ins til þess að verða samþykkt, en hinsvegar
vildu fundarmenn ekki heldur fella hana, þar
sem hún hafði augljósar staðreyndir að
geyma.
Vitanlega eru það þessar staðreyndir sem
fólust i tillögunni, sem skipta höfðumáli.
Þessar staðreyndir eru á þann veg, að Alþýðu-
flokkurinn hefur samið við sérstakt fyrirtæki
um að annast útgáfu blaðsins a.m.k. næstu tvö
árin. Að þessu fyrirtæki standa flestir sömu
aðilar og annast útgáfu Visis og Vikunnar.
Markmið þeirra er að skapa hér einskonar
blaðahring og er Alþýðublaðinu ætlað að
verða einskonar morgunútgáfa Vísis. Þetta út-
gáfufyrirtæki ræður að sjálfsögðu mestu um
efni og fréttaflutning Alþýðublaðsins. Alþýðu-
flokkurinn fær að ráða pólitiskan ritstjóra og
fær takmarkað rúm fyrir pólitiskt efni, en að
öðru leyti er blaðið á valdi útgáfufyrirtækisins,
meðan það annast rekstur þess. Þeir menn,
sem mestu ráða i útgáfufyrirtækinu, eru lang-
flestir ýmist Sjálfstæðismenn, eða til hægri við
Sjálfstæðisflokkinn. Pólitiskt áhugamál þeirra
er vitanlega að sveigja fréttaflutning og annað
efni blaðsins sem mest til liðs við ihaldsöflin i
landinu, eða samræma hann fréttaflutningi
Mbl. og Visis, enda hafa landsmálafréttir
Alþýðublaðsins að undanförnu verið i sama
anda og þessara tveggja ihaldsblaða.
Þegar þetta er athugað, er ekki undarlegt,
þótt umrædd tillaga hafi komið fram á þingi
Sambands ungra jafnaðarmanna og mörgum
ungum Alþýðuflokksmönnum þyki blað
flokksins illa herleitt, þar sem fjármálaöfl,
sem hafa allt annarra hagsmuna að gæta en al-
þýðan i landinu, annast útgáfu þess og ráða
mestu um meginefni þess. Undir slikum
kringumstæðum er vitanlega alveg útilokað,
að Alþýðublaðið geti verið það málgagn al-
þýðunnar, sem þvi var i upphafi ætlað að vera.
Vissulega er það erfitt verkefni að fást við
útgáfu pólitisks dagblaðs á Islandi. En það er
ekki erfiðar nú en það var t.d. á fyrstu árum
Alþýðublaðsins. Þá hefði forustumönnum Al-
þýðuflokksins aldrei komið til hugar að láta
blað sitt að einhverju leyti i hendur andstæðum
fjármálaöflum, enda þótt þeir hefðu fengið að
ráða yfir einhverri siðu þess. Eitt hið alvar-
legasta við herleiðingu Alþýðublaðsins er ein-
mitt það, að ýmsum helztu foringjum Alþýðu-
flokksins virðist ekki þykja þetta neitt óeðli-
legt eða varhugavert fyrirkomulag. Eftir 12
ára samstarf við Sjálfstæðisflokkinn, er for-
usta Alþýðuflokksins komin svo óralangt frá
uppruna og tilgangi alþýðuhreyfingarinnar i
landinu. - ,
J. Loch, The Scotsman:
Tilhögun pólitískra réttar
halda í Tékkóslóvakíu
Réttarhöldunum er ætlað að vera til viðvörunar
Husak
SAKBORNINGARNIR i
pólitisku réttarhöldunum i
Prag aö undanförnu hafa allir,
að fjórum undanteknum, verið
kærðir fyrir brot á 98. grein
refsilaganna, en hún fjallar
um skemmdarverk gegn lýð-
veldinu.
Sumir sakborninganna voru
dæmdir fyrir „andróður” eða
hatursfulla hvatningu til and-
úðar á félagsmála- og
stjórnarkerfi sósialista. Refs-
ing fyrir þetta brot getur num-
ið allt að fimm ára fangelsis-
vist ef andróðurinn er á prenti,
eins og þarna var.
Þegar litið er á feril sak-
borninganna veldur furðu, að
þeir skuli sakaðir um „andúð
á kerfi sósialista”. Þeir eru
undantekningarlaust úr hópi
þeirra menntamanna
kommúnista, sem gegnt hafa
mikilvægum störfum i
kommúnistaflokki Tékkó-
slóvakiu.
EFNI ritlinganna, sem kært
er út af, hefir ekki verið birt.
Fjölmiðlar i Tékkóslóvakiu
hafa lýst verknaði sakborn-
inganna aðeins lausiega og
sagt hann hafa „truflað við-
leitnina til einingar fyrir kosn-
ingarnar i nóvember 1971”.
Samkvæmt fréttum frétta-
stofnana á Vesturiöndum
hvöttu ritlingarnir kjósendur
að minnsta kosti óbeint til þess
að kjósa ekki þá, sem hvöttu
til einingarinnar og vildu láta
kjósendur staðfesta hana.
Þetta hafa með öðrum orðum
veriö ritlingar, sem algengt er
að gefa út i frjálsum kosning-
um.
Ritun, prentun, útgáfa og
dreifing slikra bæklinga getur
orðið tilefni til afbrotamála i
Tékkóslóvakiu. 1 lögunum frá
6. júli 1971 um kosningaáróður
er kveðið svo á um kosningar
til þjóðþingsins: „Sérhverjum
þegni er frjálst að afla sér
fylgis til framboðs fyrir þjóð-
fylkinguna i blöðum eða öðr-
um fjölmiðlum, á fjöldafund-
um og með öðrum hætti.”
Þetta virðist þó ekki heimila
andróður gegn öðrum fram-
bjóðendum.
SAMRÝMIST þetta venju-
legum skilningi á frelsi til aö
tjá skoðanir sinar?
Það ákvæði kosningalag-
anna, sem lýst er hér á undan,
striðir ekki gegn þvi frelsi til
tjáningar, sem stjórnarskrá
Tékkóslóvakiu tryggir. Þar er
tryggt frelsi til tjáningar
munnlega eða i riti með þeim
skilyrðum þó, að það „sé i
samræmi við hagsmuni vinn-
andi stétta”.
Flokkurinn hefir hins vegar
einn rétt til að ákveða, hvað
séu hagsmunir vinnandi
stétta. Stjórnarskráin veitir
flokknum þennan rétt þegar
hún kveður á um, að hann sé
forustusveit verkalýðsins og
leiðandi afl rikis og sam-
félags. Af þessum sökum er
ritlingur þvi aðeins i samræmi
við stjórnarskrána að hann
hafi að flytja hugmyndir, sem
samrýmast stefnu flokksins.
Stefna flokksins hefir eink-
um beinzt að samræmingu og
eflingu einingar siðan árið
1969, eða með öðrum orðum að
viðleitni til að tryggja og varð-
veita þá stjórnmálaskipan,
sem komið var á i kjölfar at-
buröanna i ágúst áriö 1968. Þá
var lagður grunnurinn að
þeirri „sósialistaskipan”, sem
nú rikir. Hver og einn, sem
gagnrýnir þessa skipan i rit-
lingi ræðst um leið gegn sósia-
listaskoðuninni undir forustu
flokksins og vinnur til refsing-
ár.
FORUSTA flokksins er ekki
tryggð i stjórnarskránni einni.
Lögin um skipan dómstóla
skylda dómara til að túlka hin
almennu lög „i samræmi við
vitund og skilning sósialista”.
En flokkurinn er leiöandi afl
rikisins og kveður þvi á um
„vitund og skilning sósia-
lista”.
Yfirlýsing stjórnarskrár-
nefndar þjóðþingsins i febrúar
i vetur var byggð á þessum
forsendum: „Lögum og rétti
ber sem heild að beita i sam-
ræmi við stefnu kommúnista-
flokksins”.
1 dagblaðinu Pravda i
Slóvakiu var þessu lýst þann-
ig: „Lagaleg skipan sósialista
er hin lagalega hlið á stefnu
kommúnistaflokksins”. í
Nove Slovo stóð hins vegar:
„Dómarinn er fulltrúi hinna
heilbrigðu, framsæknu afla i
samfélaginu. Honum ber
skylda til að stuðla að eflingu
einingar og samræmingar”.
Allt er á hreinu um hina
lagalegu hlið. Dómarnir sýna
túlkun á refsilögum, sem ekki
striðir gegn grundvallarskiln-
ingi lagalegra raka. Lögin,
sem farið er eftir, eru i sam-
ræmi við stjórnarskrána.
STJÓRNARSKRAIN mælir
hins vegar svo fyrir, að óháðir
dómarar skuli kveöa upp úr-
skurði dómstóla. Forusta
flokksins hefir tryggt með vali
réttra manna, að framkvæmd
dómsmálanna sé hagað i sam-
ræmi við hagsmuni hennar.
Jan Nemec dómsmálaráð-
herra Tékkóslóvakiu segir 145
tékkneska dómara — eða 13 af
hundraði — hafa látið af störf-
um fyrir 2. júli 1970 vegna
samræmingar og eflingar ein-
ingar. Furðulegast er þó, að 22
dómarar létu af störfum að
eigin ósk.
Brottvikning dómara og
brotthvarf þeirra af frjálsum
vilja hefir haldið áfram siðan
á miðju ári 1970. Tveir tékk-
neskir dómarar voru leystir
frá störfum að eigin ósk og
einum vikið 25. marz 1971.
Þjóðþingiö leysti 3 dómara
hæstaréttar frá störfum 6. júli
1971. Ótiltekinni tölu tékk-
neskra dómara var vikið frá
störfum 7. október og hinn 13.
sama mánaðar var eins farið
að i Slóvakiu. 25. april i ár var
einnig ótilteknum fjölda tékk-
neskra dómara sagt upp
starfi. 30. júni sagði dr. Jan
Filipovsky dómari viö hæsta-
rétt upp starfi sinu og 8. júli
óskuðu 34 tékkneskir dómarar
eftir lausn. (Filipovsky gekk i
kommúnistaflokkinn árið 1945
og hefir verið trúr félagi i
flokknum í 27 ár).
LAGALEG fylgni viö stefnu
flokksins hefir einnig verið
tryggö með þeim hætti aö láta
dómurum i té leiöbeiningar. I
Vecerni Praha i júli var haft
eftir forseta hæstaréttar:
„Hæstiréttur sósialistalýð-
veldisins Tékkóslóvakiu hefir
samið leiðbeiningar fyrir
dómara til þess að koma i veg
fyrir óheimilar aðferðir i
framkvæmd réttargæzlu og
stemma stigu við frjálslyndis-
hneigð I meðferð brota ákveð-
ins eðlis og i uppkvaðningu
dóma”.
Útgáfa leiðbeininga til dóm-
ara og hreinsanir af pólitisk-
um toga hafa i framkvæmd af-
numið það frelsi dómara, sem
tryggt er i stjórnarskránni og
stuðlað þar með að stjórnar-
skrárbroti frá sjónarhóli lag-
anna séð.
I þessu sambandi er eðlilegt
að spyrja, hvort aftur riki
sama ástandið og á árunum
milli 1950 og 1960, þegar dóm-
arar urðu að spyrja sakborn-
inga og vitni samkvæmt for-
skrift, sem flokkurinn gaf?
MARGT hefir breytzt siðan.
Sú tið er liðin, að þúsundir
sakborninga séu leiddar fyrir
rétt. Rikisstjórnin er i raun og
veru að fylgja fram ákveðinni
ógnun. Svivirðilegar ásakanir
eru ekki framar bornar á sak-
borninga áður en þeir koma
fyrir rétt.
Dauöadómar af stjórnmála
aástæðum eru ekki kveðnir
upp yfir fjölda manna. Fang-
elsisdómar eru hvergi nærri
eins þungir og áður tiðkaðist,
enda þótt varla sé unnt að
kalla þd dóma milda, sem
kveðnir hafa verið upp aö
undanförnu.
Segja má, að tilgangur
dóma á árunum milli 1950 og
1960 hafi verið að vekja sem
mesta athygli og stuðla ab al-
mennum ótta.
SIÐAN Husak tók við völd-
um hefir dómum verið stillt i
hóf eins og kostur var, að
minnsta kosti enn sem komið
er. Viðleitni til að forðast
æsingar hefir gengið svo
langt, að réttarhöld fyrir opn-
um tjöldum, — mjög mikil-
vægt atriði dómsmála hvar-
vetna, — hafa orðið að þoka.
Almenningi hefir yfirleitt ver-
ið meinaður aðgangur að
réttarhöldum i öllum málum
af pólitiskum toga siðan 21.
ágúst 1968 og engir aðrir feng-
ið aðgang en vendilega valinn
hópur manna. Fregnir af slik-
um réttarhöldum eru næsta
takmarkaðar.
Það er sýnilega ætlun rikis-
stjórnarinnar að fjarlægja þá,
sem málum vilja miðia. Dæmt
er til fangelsisvistar um all-
langt en þó ekki óheyrilega
langt árabil. Reynt er að valda
sem allra minnstri æsingu hjá
þeim, sem ekki eru við rnálin
riðnir. Ekki má þó gleyma
þrýstingnum og þeirri
ákveðnu ógnun, sem býr að
baki þrúguninni.