Tíminn - 10.10.1972, Blaðsíða 9

Þriðjudagur 10. október 1972.
TÍMINN
9
" ■%
'ar <$
Útgefandi: Fra'msóknarflokkurínn
Framkvæmdastjóri: Kristján Benediktsson. Ritstjórar: Þór-;::;::::::
arinn Þórarinsson (óbm.), Jón Helgason, Tómas Karlssoni:::::::::
Andrés Kristjánsson (ritstjóri Sunnudagsblaðs TImáns)i:::::::::
:::::::::::: Auglýsingastjóri: SteingrimuF, Gislasqþi, Ritstjórnarskrif^:::::
:::::::::::: stofur í Edduhúsinu við Lindargötu, sfmar 18300-18306<:::::::;:
Skrifstofur i Bankastræti 7 — afgreiðslusfmi 12323 — aúglýs-j:W:;:
ingasimi 19523. Aðrar skrifstofurrsimi 18300..Askriftargjaldp:::::
£25 kxónur á mánuði innan lands, í lausasölu 15 krónur einí:::::::::
takið. Blaðaprent jj.f.
Verkefni Alþingis
Siðan núverandi rikisstjórn kom til valda eru
liðnir 15 mánuðir. Það er ekki langur starfs-
timi, en eigi að siður er rétt að lita yfir farinn
veg, þegar Alþingi hefur störf að nýju, gera
sér grein fyrir þvi, sem hefur áunnizt, og átta
sig á þeim verkefnum, sem biða framundan.
Vissulega hefur margt áunnizt á hinum
stutta starfsferli rikisstjórnarinnar. Þar ber að
sjálfsögðu fyrst að nefna útfærslu fiskveiðilög-
sögunnar i 50 milur. Næst kemur það, að
tryggð hefur verið næg atvinna og vinnu-
friður, og eru það mikil umskipti frá þeim stór-
verkföllum og atvinnuleysi, sem einkenndu
stjórnarhættina á siðasta kjörtimabili. Kjör
láglaunastétta hafa verið bætt verulega og
einnig hafa tryggingabætur til aldraðs fólks og
öryrkja verið hækkaðar. Sjómenn hafa fengið
verulegar kjarabætur og aðstaða bænda verið
bætt á ýmsan hátt. Hafizt hefurveriðhanda um
endurnýjun togaraflotans og markvissa iðn-
þróunaráætlun. Stefnt hefur verið að þvi að efla
áætlunarbúskap með starfi Framkvæmda-
stofnunar rikisins. Hafin er heildarendur-
skoðun skattalaga og margvislegrar löggjafar
annarrar.
Verkefni þess þings, sem nú hefur störf sin,
verða i fyrsta lagi að tryggja þann árangur,
sem hér hefur náðst. Það verðuraðsjá um, að
fullur árangur náist af útfærslu fiskveiðilög-
sögunnar, m.a. með setningu skynsamlegra
reglna um nýtingu fiskimiðanna innan hennar.
Það verður að hindra, að rányrkja sé stunduð
þar. Alþingi verður að sjá um, að tryggð verði
hagstæð afkoma atvinnuveganna, svo að at-
* vinnulif haldist blómlegt, eins og verið hefur á
þessu ári. Þar er nú við nokkra erfiðleika að
etja, sem auðvelt á þó að vera að yfirstiga. Það
verður að tryggja næga fjáröflun til endur-
nýjunar á skipastólnum, eflingar iðnaðinum
og nauðsynlegrar fjárfestingar i sveitum. Þá
verður að afla nægilegs fjármagns til ibúða-
lánakerfisins, og er hér um enn erfiðara verk-
efni að ræða en ella, sökum þess, að of litið var
byggt af ibúðarhúsnæði-á „viðreisnar” ára-
tugnum, og er húsnæðisskorturinn þvi viða
gifurlegur.
Hér hefur aðeins verið drepið á nokkur helztu
verkefni þess þings, sem hefur störf sin i dag.
Mörg eru látin ótalin. En nú eins og jafnan
áður, er það mikilsverðast að styrkja grund-
völl atvinnulifsins, bæði með nútið og framtið i
huga. í kjölfar þess kemur allt annað. Þetta
verkefni verður aldrei auðvelt fátækri og fá-
mennri þjóð i harðbýlu landi, en þvi ánægju-
legra er lika að geta séð góðan árangur þess
starfs, sem unnið er á þessu sviði. Þetta tekst
þvi aðeins, að beitt sé hæfilegri skipulagningu,
sem tryggir þvi, sem er mest aðkallandi, for-
gangsrétt, og að fylgt sé að öðru leyti gætni og
sparnaði i fjármálum. Ein mesta hætta vel-
ferðarþjóðfélagsins er sifelld útþensla rikis-
kerfisins, sem varð t.d gifurleg hér á landi á
„viðreisnar” áratugnum. í þeim efnum þarf
núv. rikisstjórn að sýna mikla aðgætni, ef hún
á að ná þeim árangri, sem stefnt er að.
Ingi Tryggvason:
Ræktunarstarfið er allri
þjóðinni til hagsbóta
Nokkrar upplýsingar um landbúnaðarmál
i AGÚST í sumar flutti
Björn Matthiasson, hag-
fræðingur, erindi i útvarp, þar
sem hann veik nokkuð að
landbúnaðarmálum. Gerði
hann það með þeim hætti, að
Landbúnaðarráðuneytið sá sig
neytt til að leiðrétta ranga
talnameðferð og ályktanir
hagfræðingsins. t framhaldi af
þessu erindi hafa orðið a 11-
miklar umræður um land-
búnaðarmál i Timanum,
Morgunblaðinu og Alþýðu-
blaðinu og hefur sitthvað borið
á gómá og skoðanir verið
skiptar. i ljós hefur komið, að
ýmsum er margt ókunnugt um
landbúnað og málefni hans.
Verður i þessari blaðagrein
gerð tilraun til að varpa Ijósi á
einstaka þætti landbúnaðar-
mála, ef verða mætti ein-
hverjum til upplýsingar
og aukins skilnings.
UM SIDUSTU aldamót
höfðu um 80% landsmanna
framfæri sitt af landbúnaði.
Nú mun láta nærri, að 10%
landsmanna stundi landbún-
aðBændumhefurekkieinungis
stórfækkað hlutfallslega,
heldur og að tölu til. Nýjar at
vinnustéttir hafa myndazt 1
þjóðfélaginu, vafalaust nauð-
synlegar og þarfar, en hafa þó
misjöfnu af að státa. Ekki vil
ég þó gera á nokkurn hátt litið
úr starfi þeirra manna, sem
byggt hafa upp nýja atvinnu-
vegi eða tekið á sinar herðar
mikilvæg þjónustustörf. En þó
efast ég um, að nokkur at-
vinnustétt hafi haldið betur á
sinum skerfi úr þjóðarbúinu
en einmitt bændurnir. Þeir
hafa sannarlega gjörbreytt
landinu á skömmum tima með
stórfelldri ræktun, myndar-
legum byggingum og nýtizku-
legri vélvæðingu. Óhætt er að
fullyrða, að engin starfsstétt
þjóðfélagsins hefur varið hlut-
fallslega meiru af tekjum sin-
um til uppbyggingar atvinnu-
vegar sins, enda blasir árang-
ur þess hugsunarháttar bónd-
ans, að nota fremur fjármuni
til uppbyggingar en.persónu-
legrar eyðslu, við hverjum
manni, sem sér og skilja vill.
ISLAND er ekkert sérstak-
lega gott landbúnaðarland frá
náttúrunnar hendi. 1 sæmilegu
árferði eru þó grasræktarskil-
yrði allgóð á láglendi, beitar-
gróður ýmis er kjarngóður, en
harðæri undanfarinna alda og
kunnáttuleysi i landsmeðferð
hafa orsakaö gróðureyðingu
og jarðvegsfok. Ræktunarbú-
skapur sá, sem hófst upp úr
1920, hefur i ýmsum landshlut-
um snúið vörn i sókn i þessu
efni, enþó eru enn til ofbeitt
landssvæði, sem verður að
hafa sterkar gætur á. Með
setningu jarðræktarlaganna
1923 var sú skoðun staðfest, að
ræktun lands og framræsla
væri ekki einkamál landbún-
aðarins eða líðandi stundar,
heldur væri ræktunarstarfið
allri þjóðinni til hagsbóta svo
og komandi kynslóðum. Stað-
fcsting þessarar stefnu var
fólgin í þvi, aö þá, og jafn-
an sfðan, hafa verið veittir
rikisstyrkir til jaröabóta. Þá
hafa einnig vcrið veittir
nokkrir styrkir til vissra
bygginga svo sem áburðar-
geymslna, heygeymslna og á
siðari árum litilsháttar til
ibúðarhúsabygginga.
STOFNLANADEILD
Búnaðarbanka tslands veitir
bændum lán til dráttarvéla-
kaupa, jarðræktarfram-
kvæmda og húsbygginga. Lán
þessi eru til 6-42 ára og vextir
Ingi Tryggvason
eru 6%-6,5%. Lán til útihúsa-
bygginga eru til 15-20 ára með
6,5% vöxtum. Bændur eru með
sérstökum lögum skattlagðir
til Stofnlánadeildarinnar,
neytendur greiða þangað
einnig gjald, og oft hefur rfkis-
sjóður útvegað lánsfé til
Stofnlánadeildarinnar.
MEÐ breytingu þeirri, er
gerð var á lögum um
Framleiðsluráð o.fl. árið 1960,
var ákveðin greiðsla útflutn-
ingsbóta, sem að hámarki
gætu numið 10% af heildar-
verðmæti landbúnaðarfram-
leiðslunnar. Þetta var gert til
að tryggja, að nægar mjóikur-
og kjötvörur yrðu framleiddar
til neyzlu innanlands, og þvi
þótti rétt að tryggja bændum
fullt verð fyrir afuröir sinar,
þótt nokkurt magn yröi um-
fram innanlandsþarfir, án
þess fulit framleiðslukostnað-
arverð fengist. A móti hefur
komið af bændanna hálfu, að
þeir hafa sætt sig við gerðar-
dóm, sem lokastig verð-
ákvarðana á landbúnaðarvör-
um. útflutningstrygging þessi
hefur verið nokkuð umdeild,
og ekki skal þvi neitað hér, að
hún er umtalsverður stuðning-
ur við bændastéttina af hálfu
rikisvaldsins. En þessi stuðn-
ingur er ekki afleiðing lélegra
búskaparhátta á tslandi, held-
ur almennrar landbúnaðar-
stefnu i viöskiptalöndum okk-
ar, þar sem greidd eru meiri
og minni aöflutningsgjöld af
innfluttum landbúnaðarvör-
um og innlend framleiðsla
styrkt af almannafé.
VERÐLAGNING
landbúnaðarvara fer fram
samkvæmt sérstökum lögum,
þar sem svo er ákveðiö, að
verðlagningin skuli við það
miðuð, að bændur hafi
sambærilegar tekjur við
verkamenn, iðnaðarmenn og
sjómenn, þó ekki þá, sem
vinna ákvæðisvinnu eða taka
hlut á sjó. Við hverja verð-
hækkun landbúnaðarvara
hafa viss öfl i landinu reynt að
koma þeirri skoðun inn hjá al-
mcnningi, aö landbúnaðar-
vöruverðið væri of hátt og land
landbúnaðurinn væri baggi á
þjóðarbúinu. Oft hefur þessi
áróður valdið timabundnum
samdrætti á sölu laiulbún-
aðarvara. Meginhluti verð-
hækkana landbúnaðarvara á
undanförnum árum hefur ver-
iö bein afleiðing hinnar al-
mennu verðþenslu i landinu,
hækkaðs kaupgjalds og hækk-
andi verðlags rekstrarvara.
Þessi öra verðþensla og
launaskrið hefur valdið þvi, að
treglega hefur gengið aðkoma
fram leiöréttingum á augljós-
um skekkjum i verðlagningu.
Sem dæmi má geta þess, að i
núgildandi verðlagsgrundvelli
er gert ráð fyrir, að bóndi með
400 sauðfjár, eða 20 kýr, eða
blandaö bú af tilsvarandi
stærð fái gegnum verðlagið
kr. 23.986.-afskrifta á vélaeign
sinni. Þetta svarar ekki til
cðlilegra afskrifta af einni
nýlegri dráttarvél tækja-
lausri, og eigi bóndinn meiri
vélakost, verður hann að
greiða fyrningu þess vélakosts
af kaupi sinu.
öll fyrning útihúsa i
núverandi verögrundvelli er
kr. 12.474.00 og nema þá af-
skriftir verðlagsgrundvallar-
bús samtals kr. 36.460.00. Nú
hefur verðbólgan að visu sums
staðar komið i veg fyrir verð-
rýrnun fasteigna, en verð-
bólga, þótt ör sé, kemur
hvorki i veg fyrir slit véla né
hrörnun útihúsa. 1 verðlagn-
ingunni er gert ráð fyrir, aö
bóndinn fái vexti af samtals
kr. 826.982.00. Reiknaðir eru
6% vextir af eigin fé, 6,8%
vextir af skuldum viö stofn-
lánadeild og veðdeild
Búnaöarbankans og 9% vextir
af lausaskuldum. Samtals eru
vaxtagjöld reiknuð kr.
54.865.00 og þarf ekki einu
sinni hagfræðing til að sjá, að
slik upphæð dugar skammt til
greiðslu á fjármagnskostnaði
meðalbús.
MARGT FLEIRA mætti
nefna, sem veldur þvf, að
mörgum bóndanum er erfitt
að ná tekjum til jafns viö við-
miðunarstéttirnar svonefndu.
Enda hefur útkoman orðið sú,
að bændur hafa aö undanförnu
borið minna úr býtum en
nokkur önnur starfsstétt þjóð-
félagsins. Hins vegar hafa
tekjur bænda verið misjafnar.
Kcmur þar margt til, misgott
jarönæöi, misdýr fjárfesting,
misjafn dugnaður og hagsýni
einstaklingsins, misjafnt ár-
feröi eftir landshlutum og
margt fleira. Verðbólgan
veldur þó sennilega meiru mis
rétti i kjörum bænda en nokk-
urt annað einstakt atriði.
Bóndi, sem stendur nú i stór-
framkvæmdum og vélakaup-
um, þarfnast mikils fjár-
magns og stendur að þvf leyti
verr að vigi en þeir, sem
byggðu fyrir 10-20 árum. Hins
vegar býr hann við betri bygg-
ingar og véiar og getur fram-
leitt meira. Hin stuttu lán með
örum afborgunum krefjast
mikils fjárframlags af bónd-
ans hálfu, og veldur þvi oft, að
hann leggur meira á sig en
nokkru hófi gegnir. En áfram-
haldandi verðbólga léttir
byrðarnar, er timar liða.
ÉG VEIT EKKI, hvort
nokkrir af lesendum minum
hafa fengið aukna innsýn i
islenzkan landbúnað við lestur
þessa greinarkorns. Fjöl-
margt er hér ótalið, sem hefur
áhrif á afkomu bændanna i
landinu. Þrátt fyrir miklar
framfarir i landbúnaði fækk-
ar bændum og sveitaheimilin
verða fámennari. Viða er svo
komið, að brottflutningur
nokkurra manna getur oröið
upphaf auðnar i stórum lands-
hlutum. Mitt i dugnaði sinum
og framfaraviðleitni, sem
vissulega hefur borið stórkost-
Framhald á bls. 13 ■
ÞRIÐJUDAGSGREININ
Þ.Þ.