Tíminn - 11.10.1972, Blaðsíða 9

8
TÍMINN
Miövikudagur 11. október 1972.
Miðvikudagur 11. október 1972.
TÍMINN
HELGI H. JÖNSSON SKRIFAR:
Heimsókn
á minjasafnið
á Akureyri
Söfn eiga að vera lifandi stofnanir
í tengslum við fræðslukerfi landsins
IJtskorinn skápur frá 1(!72 •
safngripurin u.
- var áöur i llrafnagilskirkju. Þetta er elzti
lliuiöurinn á göngustaf Jóns ólafssonar á Snæbjarnarstööuni. Hann
gerði (iuöimindur bildhöggvari Fálsson. Siðari hluta ævinnar fór Guð-
niiindur viöa uin sveitir og liaföi ofan af fyrir sér nieö útskuröi.
Stórir og fallegir trjágarðar eru
ekki sjaldgæf sjón á Akureyri.
Kinn slikan má sjá innarlega i
Kjörunni, sem svo er nefnd:
l*ossi trjágaröur er þó ekki
aðeins fallegur á aö lita, heldur á
liann sér lika merkilega sögu, þvi
aö hcr er elzta trjáræktarstöö
landsins.
Páll amtmaður Briem beitti sér
l'yrir þvi laust fyrir siðustu alda-
mót, að komið yrði upp trjágarði
á þessum stað og fyrstu trén voru
gróðursett 1899. 1 upphafi annað-
ist garðinn Sigurður búfræðingur
Sigurðsson, siðar búnaðarmála-
stjóri, en siðan tók við honum J.
Chr. Stephánson.
Að þessu sinni leggjum við leið
okkar i Kirkjuhvol, en svo nefnist
hús sem stendur neðst i
brekkunni og hýsir nú minjasafn-
iö á Akureyri. Þar ræður Þórður
safnstjóri Friðbjarnarson rikj-
um. .....
Hann tekur okkur af ljúfmann
legri hógværð og kurteislegri hlé-
drægnieinsog honum kvað lagið
og sýnir okkur safnið hátt og lágt.
TILDRÖG AÐ SAFNINU
Það er upphaf þessa safns, að
þeir Eiður Guðmundsson á
Þúfnavöllum og Þórarinn Kr.
Eldjárn á Tjörn vöktu máls á þvi
á aðalfundi M jólkursamlags KEA
1949, að timabært væri að koma
upp minjasafni um bú-
skaparháttu eyfirzkra bænda.
Það varð svo úr, að Snorri Sig-
fússon námsstjóri hóf söfnun árið
1951, og 1952 gekk Ragnar As-
geirsson, ráðunautur Búnaðar-
félags Islands, i lið með honum
við söfnunina. Þegar hér var
komið sögu, höfðu Akureyringar
og Eyjafjarðarsýsla gerzt aðilar
að málinu, ásamt KES.
1961 kom svo forstjóri byggða-
safnsins i Lillehammer i Noregi
hingað til lands og lagði á ráðin
um, hversu skyldi háttað fyrir-
komulagi safnsins.
Fram til þessa hafði safn-
gripum verið fenginn staður til
bráðabirgða i heimavistarhúsi
menntaskólans á Akureyri, en
1962 var ráðizt i að kaupa Kirkju-
hvol og Þórður ráðinn safnstjóri
Safnið hét i fyrstu Norðlenzka
byggðasafnið á Akureyri. Þessu
undu sumir Norðlendingar illa
aðallega þó Þingeyingar sem
hugsað varð til byggðasafnsins á
Grenjaðarstað, og urðu jafnvel
blaðaskrif um þetta. Nú heitir
Þessi altaristafla, sem ,,er gjörö ár 1806’
barösstrandarkirkju til Akureyrar.
eins og á henni stendur, er eini gripurinn, seni fylgdi Sval-
safnið Minjasafnið á Akureyri,
en það nafn hefur ekki bögglast
fyrir brjóstinu á nokkurri sál, svo
kunnugt sé.
Safnstarfiö
Safnið hefur eflzt mjög i tið
Þórðar. Alls voru um 600 gripir á
skrá, þegar hann tók við störfum,
en eru nú 6350. Hlutverk minja-
safna er magþætt. Undirstaðan er
náttúrulega söfnun muna og
minja af ýmsu tagi, skrásetning
þeirra og varðveizla. Þá koma
rannsóknir, eftir þvi sem mann-
afli og timi leyfir, og siðast en
ekki sizt sýningarstarf og upp-
lýsinga.
Fræöslugildi
minjasafna
Við spyrjum Þórð, hvort aðsókn
sé sæmileg. — Jú — hún má heita
góð og fer vaxandi. Siðastliðið ár
komu i safnið um það bil 4500
manns, aðallega utanbæjarfólk.
Töluverður hluti gesta er skóla-
fólk af Akureyri og annars
staðar að. Mér sem þetta skrifa
finnst að svona söfn ættu að
tengjast fræðslukerfinu. Það er
óþarfi að láta sér nægja bókmálið
eitt i sögukennslu, þegar hægt er
að sýna nemendunum áþreifan-
lega hluti, þeim til skilningsauka.
Söfnun er
vandaverk
— Hvernie tekur fólk þér á
söfnunarferðum? spyrjum við. —
Einstaklega vel, safnið hefur ekki
þurft að kaupa nokkurn hlut.
Annars er meiri vandi að vera
safnmaður nú en áður var, af þvi
að þrjóunin er svo ör, að hlutirnir
eru horfnir, áður en mann varir.
Sem dæmi um hluti sem hafa
komið og farið næstum jafn-
skjótt, má nefna skilvindur,
hestasláttuvélar, já, og þannig
mætti auðvitað lengi telja. I
þessu efni er lika erfitt um vik, af
þvi að margir þessara gripa eru
rúmfrekir, en húsnæðið minna en
skyldi.
Ýmsar
safndeildir
Minjasafnið á Akureyri skiptist
i nokkra meginþætti Þar eru
gamlir munir úr ýmsum áttum
og af margvislegu tagi. Þá er i
safninu fjöldi ljósmynda úr at-
vinnulifiog af mönnum og mann-
virkjum. Eitt herbergi er helgað
Björgvini tónskáldi Guðmunds-
syni og i öðru er verkfæri Frið-
riks Þorgrimssonar úrsmiðs og
loks er listskurðarsafniö, þar
sem saman eru komnir listmunir
gerðir af listamönnunum frá
Litla-Árskógi, þeim bræðrum
Kristjáni Hannesi og Jóni Vigfús-
sonum, en þeir gáfu mir.jasafn-
inu þessa gripi árið 1967.
Margur góður
bátur farið í
áramótabrennu
Á göngu okkar um safnið höfum
við orð á þvi við Þórð, að okkur
finnist litið um muni, sem varða
verzlunar- og útgerðarsögu
Akureyrar, þótt safnið sé heil-
steypt að öðru leyti.
— Það er alveg rétt, segir
Þórður. En slika muni er bara
ekki að fá. Það hefur viða verið
ieitað að gamalli verzlunarinn-
réttingu, til dæmis að taka. Ég
gerði mér meira að segja ferð
alla leið austurá firði i þvi skyni.
En allt slikt reyndist týnt og
tröllum gefið. Og það er um báta
og annað af þvi tagi að segja, að
þar hafa áramótabrennurnar
gleypt margan merkilega hlut.
Þessi orð sýna, við hvaða erfið-
leika safnmaðurinn á etja og
hvernig fargað hefur verið i hug-
sunarleysi sögulegum minjum.
Svalbarösstrandarkirkja
Á safnlóðinni sunnanverðri
stendur gömul timburkirkja.
Við spyrjum Þórð, hvað kirkja
þetta sé og hvernig hún sé hingað
komin.
—Þetta er Svalbarðsstrandar-
kirkjan gamla, svarar hann.
Hanasmiðaði Þórður Danielsson
á Skipalóni áriör 1846. Hún var
notuð fram til 1956, að reist var
ný kirkja i hennar stað. Upp úr
þvi komst gamla kirkjan i eigu
Æskulýðsfélags Hólastiftis, sem
ætlaði að flytja hana að sumar-
búðum þjóðkirkjunnar við Vest-
mannsvatn og setja hana niður
þar. Til þess kom þó ekki. Siðan
eignaðist minjasafnið kirkjuna,
giog lét flytja hana til Akureyrar og
O/koma henni fyrir á sama stað og
4/Akureyrarkirkja var áður — sú,
Silungadorg. maðkahorn og veiðiskrina frá Mývatni.
Venjulegur undirristuspaði lengst til vinstri, en á neðri mynd blað af
slikum spaða, smiðað af Torfa i ólafsdal. Neðan við hann torfkrókur úr
hreindýrshorni frá Syðra-Laugalandi i Eyjafirði og til hliðar við hann
til hægri tunnustúfari svokallaður, er notaður var við að velta sildar-
tunnum.
sem var rifin um 1940. Það hefur
sætt nokkurri gagnrýni, að Sval-
barðsstrandakirkja skyldi flutt
til Akureyrar og sett á gamla
kirkjustæðið, og þvi er ekki að
leyna, að mér finnst þessi gagn-
rýni ómakleg. A hinn bóginn vil
ég lika geta þess, að svo eru aftur
aðrir, sem eru hinir ánægðustu
með þetta. Það er verið að gera
við kirkjuna, en að þvi loknu er
ætlunin að vigja hana að nýju og
nota hana til kirkjulegra athafna.
Við getum ekki stillt okkur um
að taka undir ummæli Þórðar um
kirkjuflutninginn, enda verður
ekki annað séð en Svalbarðs-
strandarkirkja sómi sér vel
þarna á safnlóðinni, þótt aðflutt
sé. Það var gamla Akureyrar-
kirkjan reyndar lika að nokkru
leyti, þvi að i hana voru notaðir
viðir úr Hrafnagilskirkju, sem
var sóknarkirkja Akureyringa
fram til 1862, að hún var tekin
ofan.
Hitt er svo annað mál, að óþarft
var að rifa gömlu Akureyrar-
kirkjuna. Slikt óhappaverk eru
þvi miður tiðari en skyldi, þótt
aukizt hafi skilningur fólks á
sögulegu gildi gamalla húsa. Hér
kemur einnig fleira til en sögulegt
gildi, þvi að gömlu kirkjurnar,
sem hafa verið rifnar, hafa lika
margar verið fallegri hús en
steinkassarnir, sem venjulega er
komið upp i staðinn. Þar að auki
er oftast nær ódýrara að gera við
gömlu kirkjurnar en að reisa
nýjar.
Ljósmyndir:
Friðrik
Vestmann
Ilér sér inn i baðstofuhorn i Minjasafninu.
Innan skamms veröur gamla Svalbarðsstrandarkirkjan vígö á nýjan leik.
Ljósmynd: IIIIJ
Þórður Friöbjarnarson er liagleiksmaður. Auk venjulegra safnstarfa, smiðar hann flest það, sem til
safnsins þarf. Hér er hann i smiöastofunni.