Tíminn - 12.10.1972, Blaðsíða 16

16 '
TÍMINN
Fimmtudagur 12. pktóber 1972

SKYR OG SKÍRNARSÁTTMÁLI
Helgi Hóseasson er maður-
inn, sem um er rætt þessa
dagana, eftir atburð þann,
sem varö við þinghús-
ið á þriöjudaginn. Þess
vegna kann að einhverjum að
leika forvitni á að vita skil á
manninum og hvað býr á bak
við margendurteknar
mótmælaaðgerðir hans. Þær
eru i fám orðum sagt
sprottnarafþvi.að hann hefur
krafizt ógildingar á skirnar-
sáttmála sinum, þar sem hann
telur kirkjuna hljóta að vera
þess jafnumkomna að ógilda
hann að ósk og vilja fullorðins
manns sem að staðfesta hann
fyrir hönd ómálga óvita. Hann
hefur snúið sér til allra em-
bættismanna, sem hlut geta
átt að máli, og tvivegis leitað
úrskurðar hæstaréttar, en alls
staðar komið að luktum
dvrum. Sjálfur segist hann
geta látið allar mótmælaaðg.
niður falla jafnskjótt og hann
fái kröfu sinni, er hann telur til
mannréttinda, framgengt á
lögformlegan hátt. Hann
segist ekki vilja una þvi að
vera, „þvert gegn vilja
minum, dómgreind og sann-
færingu minni, skrifaður
játandi himnadrauganna i
hinum opinberu persónu-
heimildum um mig, kirkjubók
og þjóðskár”.
Haustið 1971 hafði hann
skrifaö öllum þingmönnum,
sem hann kailar þingseta, bréf
um málefni sin, sent þeim það
i ábyrgðarpósti og óskað svars
fyrir næstu þingsetningu.
Hann mun fá eða engin svar-
bréf hafa fengið.
Svo vill til, að fyrir tæpum
þrem árum skrifaði ég viðtal
viö Helga, þar sem hann rakti
glögglega viðhorf sitt. Þaö
birtist i Sunnudagsblaði
Timans 4. mai 1969. Það er
birt hér á ný að miklu leyti þar
eð svo marga mun fýsa að vita
skil á forsögu þess, er nú
geröist. Þvi má bæta við, að
Helgi er svo frábær maður að
hjálpfýsi við þá, sem i
örðugum sporum standa, að
margt af þvi, sem hann hefur
gert, myndi hvorki ég né þorri
lesenda á sig leggja fyrir óvið-
komandi fólk. Fyrirvari er hér
hafður um það, hvort Helgi
myndi nú haga orðum sinum
um lögregluna á sama veg og
hann gerði snemma á ári 1969.
J.H.
Helgi Hóseasson er tæplega
meðalmaður á hæö, nokkuð
þrekinn, hendurnar þykkar og
vinnulegar. Ljóst alskeggið er
ofurlitið skotið hærum.
Kunnugt fólk segir hann greið-
vikinn og hjálpfúsan og
einkum við þá, er litils mega
sin i mannfélaginu. Hann er
hægur i fasi og hægur i tali,
dæsir dálitið öðru hverju og
tekur litt undir, þótt uppi sé
höfð gamansemi, að minnsta
kosti ef gamanmálin jaðra við
þrjátiu ára strið hans.
Kannski er ekki heldur kurt-
eisi nema i löku meöallagi að
slá á þá strengi við mann, er
staðið hefur i jafnströngu og
Helgi.
— Segðu okkur fyrst ofur-
litið um uppruna þinn, Helgi,
og lifsferil.
— Já, það get ég gert. Ég er
trésmiður að atvinnu, og hef
starfaö hér i Reykjavik óslitið
siðan 1943? En ég fæddist i
Breiðdal austur. Foreldrar
minir voru Hóseas Björnsson,
bóndi og trésmiöameistari i
Höskuldsstaðaseli, og Ingi-
björg Bersadóttir. Ég var
ungur, þegar ég fór fyrst að
heiman. Trésmiöina lærði ég
fyriraustan hjá föður minum,
en fór i iðnskólann á Akureyri
til þess að öðlast fullgild
réttindi. Iðnskólanáminu varð
ég þó aö ljúka i Reykjavik, þvi
að ég var rekinn úr skólanum
á Akureyri.
— Varstu óreglusamur?
Eöa hvað kom til?
— Nei, til óreglu hef ég ekki
hneigzt — það má ég segja.
Sakarefni voru þau, að ég hóf
máls á þvi á skólafundi, að
sumir kennaranna hlýddu
ekki skólareglum og reyktu
innan húss, þar sem það var
bannað. Ég fann einnig að
þvi, að tveir kennarar höfðu
komið i kennslustund undir
áfengisáhrifum. Skólastjórinn
var sjálfur á fundinum, og ég
skoraði á hann að reka þetta
til baka, ef ég færi með rangar
sakargiftir. Hann hreyfði þó
engum mótmælum. Aftur á
móti sagði hann, að ég væri
gersneyddur kristilegum
kærleika. Og svo var mér
visað af kærleiksheimilinu. Ég
skrifaði um þetta bækling,
sem var prentaður. Styrinn
stóð um það, hvort skólaregl-
ur eru til að halda þær — eða
til þess eins að flagga með
þeim.
— Manni gæti dottiö i hug,
að þú hafir þá þegar verið
farinn að láta talsvert brydda
á andúð þinni á trúar-
brögöunum. Hvenær fór þér
að vera þyrnir i auga, að þú
skyldir vera skirður?
— Ég man það nú ekki
glöggt. En mér er i minni,
þegar ég ræddi þetta mál fyrst
við einn af kennimönnum
kirkjunnar. Það hefur liklega
verið árið 1940 eða litlu siðar,
og maðurinn var Pétur
prestur Tyrfingur, sem þá var
á Djúpavogi. Ég var honum
samferða, og við töluðum um
þetta alla leið frá Breiðdals-
árósi út að Snæhvammi.
■— Hvernig brást séra Pétur
við?
— Pétur prestur Tyrfingur
var mikið ljúfmenni, og það
hvarflaði ekki að honum að
visa mér til andskotans, þó að
ég bæri þetta i mál við hann.
Ég bað hann raunar hvorki
um að ógilda skirnarsáttmál-
ann né spuröi hann ráða,
hvernig ætti að fara aö þvi. En
ég sagði honum, aö mér þætti
þunnur þrettándi að vera yfir-
lýstur játandi þeirra himna-
feðga. Sigurjón i Snæhvammi
stóð úti á hlaði, þegar við
komum þangað, en svo stóð á
fyrir mér, aö ég gat ekki kom-
ið þar inn með Pétri presti, þvi
að ég var á hraðri ferð. Þá
vildi Pétur ganga meö mér á
leiö, sem hann og geröi, og að
skilnaði sagði hann við mig, að
þetta mál yrðum viö að ræða
betur seinna i góðu tómi. En
það tóm gafst aldrei. Ég flutt-
ist alfarinn til Reykjavikur
ekki miklu siðar, og Pétur
Tyrfingur beið bana með sorg-
legum hætti eins og mörgum
er minnisstætt.
— Hvenær fórstu þá að gera
gangskör að þvi að fá skirnar-
sáttmálann ógiltan?
— Það var ekki fyrr en löngu
seinna. Ég hafði fitjað upp á
þessu við ýmsa, Jakob prest
og Arelius prest, og þeir tóku
mér ekki óljúfmannlega — já,
það má segja það. En þeir
harðneituðu, að unnt væri að
ónýta skirnarsáttmála. Ég
impraði lika á þessu við bróð-
ur minn, sem er prestur, og
hann sagði eins og hinir, að
þau efni væru ekki i, að þetta
væri hægt. Til skarar lét ég
skriöa i ágústmánuöi 1962. Þá
skrifaði ég biskupi landsins
tvö bréf, tjáöi honum þann
ásetning minn að afturkalla
skirnarheit það, sem gert var
fyrir mina hönd i bernsku og
ég var látinn staðfesta við
fermingu, og leitaði fulltingis
hans til þess að afmá skirnar-
sáttmálann.
— Segöu okkur eitt, áður en
lengra er haldið: Hver var or-
sök þess, aö þú sóttir þetta
svona fast? Margir, jafntrú-
lausir þér, láta sig einu gilda,
hvort þeir hafa verið skirðir
eða ekki.
— Já, ég veit það. Og jafn-
vel háttsettir embættismann
hafa sagt við mig, að skirnar-
sáttmálinn hafi ekki neitt gildi
og þar af leiðandi þarflaust aö
gera sér ómak hans vegna. Ég
lit þetta allt öðrum augum.
Það segir sig sjálft, að ég tel
kenningar kirkjunnar hindur-
vitni. En það er einmitt af þvi,
ég vildi rifta skirnarsáttmál-
anum. Ég var tekinn ómálga
barn, svo til blautur úr móður-
kviöi, og sáttmáli gerður fyrir
mina hönd við þessar himna-
verur kirkjunnar, og siöan var
ég ólögráða og enn á barns-
aldri, þrettán ára gamall, lát-
inn staðfesta þennan sáttmála
við fermingu. Fullorðinn mað-
ur og sjálfum mér ráðandi,
vildi ég ekki sætta mig við
sáttmála, er svo var gerður,
og ég get ekki látið mér skilj-
ast annað en ég sé bær að
kveða á um það. En það var
mér ekki nóg. Kirkjan, sem
stóð fyrir þessari sáttmála-
gerð i minu nafni, hvitvoð-
ungsins, hlýtur að hafa bakað
sér þá skyldu að rifta slikum
gerningi, ef þolandinn krefst
þess fullveðja. Og hafi kirkj-
an, eða vigðir þjónar hennar,
umboð til þeirrar sáttmála-
gerðar, sem i skirninni felst,
þá skilst mér, að hún hljóti
lika að hafa samband i efra til
þess að aflýsa þeim hinum
sama sáttmála, þegar þess er
réttilega krafizt. Engir menn
ættu að leggja meiri virðingu
á skirnarsáttmálann en þjón-
ar kirkjunnar, og mér fannst
skjóta i meira lagi skökku við,
ef forvigismenn hennar gyldu
þvi þegjandi samþykki, aö
menn hefðu hann aö engu og
létu eins og hann heföi aldrei
veriö gerður, svo sem margir
gera, en hundsuðu ósk mina,
er taldi hann alvarlegan gern-
ing og vildi fá hann formlega
afnuminn, þegar ég gat ekki
fellt mig við hann.
— Hvers vegna snerir þú þér
til biskupsins?
— Hvert var annað að leita?
Hann er höfuð kirkjunnar hér
á landi, og hjá honum ályktaði
ég, að væri hið æðsta vald i
þessu efni.
— Var þessu ekki svarað?
— Jú-jú, biskupinn svaraði
mér. En hann fór undan i
flæmingi, og var á honum að
skilja, að skirnin væri óaftur-
kallanleg. „Þetta er einkamál
yðar með guöi,” sagði hann.
Það var það þó ekki, þegar
mér varhaldið undir skirn. Þá
höfðu aðrir rétt vald og vilja
til afskipta. — Seinna sagði
biskupinn við mig, að skirnar-
sáttmálinn hefði verið gerður
með varanlegum hætti.
— Til hvers ætlaðist þú af
biskupnum?
— Ég ætlaðist til þess, að
hann léti rifta eöa veitti heim-
ild til aö rifta skirnarsátt-
málanum eða lýsa formlega
yfir ógildingu hans með ein-
hverjum hætti, hliðstæðum
þvi, er ég var skirður og
fermdur. Þaö heföi mér þótt
sanngjörn og eðlileg úrlausn.
— Hvert var næsta skref
þitt?
— Ég leitaði aðstoðar Péturs
lögfræðings Þorsteinssonar á
Dallandi i Mosfellssveit til
þess að sækja mál á hendur
biskupnum, ef auðið kynni að
vera að knýja hann með dómi
til þess að fullnægja kröfu
minni. Pétur samdi fyrir mig
greinargerð, en gekk siðan frá
málinu, svo að ég varð að reka