Tíminn - 12.10.1972, Blaðsíða 17

Fimmtudagur 12. október 1972
TIMINN
17
þaö sjálfur. Ég skirskotaöi til
þess samvizkufrelsis, sem
stjórnarskráin veitir þegnun-
um, en auk þess gat veriö viö
ýmsar lagagreinar aö styðj-
ast. Hér á landi er þaö til
dæmis forsenda samninga-
frelsis, aö báðir samningsaðil-
ar standi jafnt að vigi, og eru
samningar ógildir ella. Allir
mega sjá, hvort ég hef staðið
jafntaö vigi, hvitvoöungurinn,
og presturinn, foreldrar minir
og 'skirnarvottarnir hins veg-
ar. En það kom ekki aö haldi.
Málinu var visaö frá dómi,
bæöi i héraöi og hæstarétti.
Rökstuðningurinn var þessi:
„Lög og landsréttur taka ekki
til sakarefnis þess, sem hér
liggur fyrir”. Með skirnar-
sáttmálann skyldi ég sitja
nauöugur, hversu mjög sem
það braut i bága viö samvizku
mina og sannfæringu.
— Voru þá öll sund lokuð?
— Nei. Ég var skiröur eins
og alþjóö mátti oröið vera
kunnugt, og skiröur maður er
bær að skira annan, ef nauð-
syn ber til. Af þvi ætti einnig
að leiða, að skirður maður geti
ógilt skirn, ef nauð þrengir.
Ég átti um það tvennt að
velja: að láta kúgast eða
ógilda skirn mina sjálfur, úr
þvi að dómarar höfðu komizt
að þeirri niðurstöðu, að
skirnarsáttmáli væri samn-
ingur, sem lög og landsréttur
ná ekki til. Ég fór niður i dóm-
kirkju á messudegi, svo að ég
hefði vitni að athöfnum min-
um, og allt væri um grun gert.
Jón prestur Auðuns var að
ferma börn, og ég fór með
öðru fólki upp að altarinu, þar
sem hann útdeildi kjöti og
blóði Jesú. Presturinn stakk
upp i mig pillu og hellti rauð-
vini á staup handa mér. Þegar
ég var búinn aö fá hvort
tveggja, veiddi ég pilluna út úr
mér og lét hana i plastbelg,
sem ég hafði meöferðis, og
hellti þar einnig i úr staupinu.
Siðan tók ég kirkjugesti til
vitnis um, hvað ég hefði gert
af kjötinu og blóðinu og sagði
mig lausan allra þeirra samn-
inga, sem gerðir höfðu verið
fyrir mina hönd i skirninni. —
Þetta var 16. október 1966.
— Telur þú þá ekki skirnar-
sáttmálann úr sögunni?
— Jú, það tel ég. 1 þvi efni
hef ég einskis framar að óska,
þó að ég hefði kosið, að þetta
gerðist með öðrum hætti.
— Hvers er þá áfátt?
— Þjóðskráin er eina opin-
bera persónuheimildin, sem
til er um mig. 1 þessari einu
persónuheimild er þess getið,
að ég hafi verið skirður og
fermdur, og það er hvort
tveggja satt og rétt. Ég óskaði
þess ekki, að neitt væri afmáð,
er þar stendur, en ég fór fram
á þá viðurkenningu rikis-
valdsins á orðnum hlut, að
ógildingu minni á skirnarsátt-
málanum yrði bætt i hana.
Þess er getið i henni, ef menn
hafa aldrei verið skiröir, og
ég, sem hafði lagt talsvert á
mig til þess að losna við þær
kvaðir, er mér finnst skirnin
leggja á menn, vildi njóta
jafnréttis við þá. Mér heföi
þótt réttlætinu fullnægt, ef
þetta hefði verið. Málið hefði
verið úr sögunni af minni
hálfu.
— En hefur þú ekki fengið
þvi framgengt?
— Nei. Ég skrifaði hagstofu-
stjóra tvö bréf, og þá bað hann
mig aö koma og tala við sig.
Hann sagði mér strax, að
þetta fengi ég ekki. Þegar ég
óskaði skriflegrar neitunar,
var hann svo vinsamlegur að
láta mér hana i té. Rökstuðn-
ingurinn var sá, að málið væri
þjóðskránni óviðkomandi.
Þetta varð til þess, að ég höfð-
aði mál gegn fjármálaráð-
herranum, æðsta yfirmanni
hagstofunnar, — þó ekki fyrr
en ég hafði skrifað honum tvö
bréf, sem ekki var svarað —
og gerði þær dómkröfur, aö
rikisvaldið viðurkenndi á
formlegan hátt með skráningu
i þjóöskrána ógildingu mina á
skirnarsáttmálanum. En hér
fór sem fyrr, að sakarefnið
var ekki taliö heyra undir lög-
sögu dómstóla. Málskostnað-
urinn var mér aftur á móti
dæmdur úr rikissjóði. — 1
Þessi mynd frá alþingishúsinu á þriðjudaginn er stækkuö úr 33 millimetra fiimu, og er þaö tólfti hluti filmunnar, sem þessi mynd er tekin
úr og stækkuð 18 sinnum. Hún sýnir glöggt ólik viöbrögð manna. —Timamynd: Gunnar.
Langholtskirkju komst ég lika
i hljóönemann. En þar varð
Arelius prestur mér snjallari.
Hann hækkaði róminn meira
en mig grunaði, svo aö litiö
heyröist til min, þó að ég hefði
vitaskuld getaö yfirgnæft
hann, ef ég hafði brýnt raust-
ina. Hann bannaði lika þeim,
sem voru reiðubúnir meö
handafliö, aö fljúga á mig.
„Lofið manninum aö vera”,
sagði hann. „Hann gerir mér
ekkert mein, hann vill vera
prestur”. — Þeir eiga til gam-
ansemi, klerkarnir.
— Eftir þetta var lögreglu-
vörðurinn settur viö kirkju-
dyrnar.
— Já, og þá hef ég veriö með
mótmælaspjöld úti fyrir. Bæði
við Hallgrimskirkju og
Laugarneskirkju. En það
virðist vera jafnsaknæmt. Ég
hef lika verið handtekinn, þó
að ég gerði enga tilraun til
þess að fara inn.
— Hefur þú verið settur i
fangaklefa?
— Já-já. Ég hef veriö settur i
klefa niður frá, og einu sinni
hefur verið farið meö mig inn I
Síðumúla. Lengst hafa þeir
haldið mér I þrjá klukkutlma.
Út af fyrir sig hef ég svo sem
ekkert upp á lögregluna að
klaga — þeir eru að gera það,
sem þeim er sagt, manna-
greyin. Ég á ekki I neinni deilu
viö lögregluna, og mér kemur
ekki til hugar að veita henni
viðnám. Þó er einn varöstjór-
inn, sem viröist þola mig illa,
til dæmis þegar ég hef fett
fingur út i, að svör min eru
ekki bókuð i yfirheyrslu, er ég
hygg þó, að sé réttur fanga.
Einu sinni sagði hann: „Hann
er vitlaus, helvitis karlinn —
farið með hann i klefann”.
Hvort það var lækningatilraun
eða refsing fyrir ódæðiö — það
veit ég ekki. En lögreglan
yfirleitt — ég ber hana ekki
neinum sökum.
— Þú hefur vel tamið skap,
aö reyna aldrei að verja þig I
öllu þessu stimarbraki?
— Tamiö skap? O-nei. Ég
hæli mér ekkert af skapgerð
minni — hún er ekki svo góð,
að vert sé aö lofa hana. Ég er
bara frábitinn áflogum og veit
þar að auki, að stimpingar
myndu hvorki verða mér né
öðrum til neins góðs. Ég læt
ekki ginna mig til likamlegrar
mótspyrnu.
— Þú hefur aldrei verið
handjárnaður?
— Þvi skyldu þeir handjárna
auösveipan mann? Gera þeir
þaö nokkurn tima nema mót-
þróa sé beitt?
— Áttu sektir yfir höföi þér?
— Sektir? Það hef ég ekki
hugmynd um. Enn eru þeir
ekki farnir að sekta mig. En
þaö hefur kannski verið látið I
þaö skina, að þungur fangels-
isdómur gæti beöið min, ef ég
væpi með ófrið i kirkjum. —
Nú, þaö er ekki þar fyrir: Mér
er vel ljóst, aö það er hvim-
leitt. En þess er aö gæta, að
þetta eru örþrifaráö, þegar
rikisvaldiö réttir mér skit á
spýtu i stað réttlætis. Ég hef
árum saman reynt að fara
lagaleiðir — allar þær laga-
leiöir, sem mér hafa hug-
kvæmzt, til þess að ná þeim
rétti, sem mér finnst ég eiga,
ef hér er á annaö borö viöur-
kennt sjálfsforræði manna 1
trúarefnum. Ég vildi ekkert
frekar en þetta leystist á frið-
samlegan hátt. Ég skil ekki,
að það dyttu af neinum gull-
hringarnir, þótt ég fengi sátt-
málariftingu mina færða i
þjóöskrána, og gott væri, ef
aldrei væri drýgður varhuga-
verðari verknaöur af emb-
ættismönnum landsins, án
þess aö ég sé með þessum orð-
um að hafa uppi neinar dylgj-
ur. Ég fer ekki fram á annað
en viðurkenningu á sjálfs-
ákvöröunarrétti minum.
— Myndir þú láta mótmæla-
aðgerðir þinar niöur falla, ef
þú fengir þessu framgengt?
— Já-á, jú. Ef rikisvaldið
lætur skrá það i persónuheim-
ild mina i þjóöskránni, að
skirnarsáttmálinn sé úr gildi
numinn, þá hef ég einskis
framar að krefjast i þvi efni.
Ef þetta hefði verið gert strax,
þegjandi og hljóöalaust, hefði
allt fallið i ljúfa löð. Frá-
visunardómar hæstaréttar
yröu mér þó eftir sem áður sár
fleinn i holdi, þvi að ég get
tæpast iátið mér skiljast, að
þaö hafi verið réttdæmi.
— Sitji við það, sem komiö
er?
— Þá mun ég halda máli
minu til streitu, unz þeir, sem
þess eru umkomnir, fá vilja til
þess að greiða fram úr þvi.
Kúgast mun ég ekki láta á
meöan lif og heilsa endist.
Svo mælti Helgi Hóseasson
og dæsti nokkuö við. Hann er
sýnilega ólik manngerð Si-
moni Pétri, sem dró sverð úr
slirðum og hjó eyrað af Mal-
kusi, er þjónar æðsta prestsins
komu á vettvang, en glúpnaði
siöan svo fyrir griðkonum viö
koleldinn i hallargaröinum, að
hann afneitaöi málstaðnum.
Hvort tveggja sýndist fjarri
Helga og tæpast myndi hann
verða lostinn sárri iðrun, þótt
hanar göluðu mikiö i dögun i
Langholtshverfinu, ef ein-
Framhald á bls. 19
þessum málum minum hlýddi
hvorki ráðherra né biskup
sáttakalli, og hvorugur hirti
um að hafa uppi neinar varnir
fyrir dómstóiunum. Þeim hef-
ur kannski fundizt það stór-
mannlegast.
— En snerir þú þér ekki ein-
hvern tima til mannréttinda-
dómstóls Sameinuðu þjóð-
anna?
— Jú-jú. Ég skaut máli minu
til hans, og skirskotaði meðal
annars til niundu greinar svo-
kallaðs Evrópusáttmála. Mál
mitt kom þó aldrei fyrir sjálf-
an dómstólinn, heldur fór það
til nefndar, sem rannsakar
kærur manna og ákveður,
hvort þær skuli koma til dóms.
Álit þeirra i nefndinni var, að
mannréttindi hefðu ekki verið
brotin á mér.
Svo má geta þess, að ég hef
þrívegis skrifað öllum þing-
mönnunum til þess að vekja
athygli þeirra á þvi, að lög eru
ekki talin taka til máls, sem
varða trúfrelsi og skoðana-
frelsi i landinu. Aðeins einn
þeirra hefur svarað mér, og
það var Bjarni Benediktsson
forsætisráðherra. Fyrir það
kann ég honum þakkir. Við
hina á ég ekki slikt að meta. —
Það er annars meira bölvaö
siðferðiö aö svara ekki bréf-
um.
— Það hefur enn staðið styr
um þig þetta siðasta misseri?
— Já, þeir hafa verið að taka
mig fastan. Þaö er kominn
lögregluvörður viö kirkjudyr
hér i höfuðstaönum á messu-
dögum. Þeim finnst það lik-
lega umfangsminna og við-
kunnanlegra en leyfa mér aö
ráða þvi sjálfur, hvort ég játa
þessu eöa hinu eöa neita. Og
krota tvær linur i þjóðskrána.
— Þú hefur komizt i hljóð-
nema, þegar útvarpsmessur
hafa staðið yfir?
— Já, i dómkirkjunni og
Langholtskirkju. I dómkirkj
unni ruku þrir á mig, þegar ég
var búinn að lesa ávarp mitt I
hljóðnemann og þvældu mér
■ út i einhvern kofa þar á bak
við. Auðvitað áttu þessir menn
ekkert með að abbast upp á
mig — það var verk lögregl-
unnar að taka mig, ef þess var
talin þörf. En ég var ekkert aö
fljúgast á við þetta fólk og beiö
lögreglunnar góðfúslega. 1
Þrir lögregluþjónar handjárna Helga, þar sem hann liggur hreyfingar
laus á grúfu meö andlitið á malbikinu. —Tímamynd= Gunnar.