Tíminn - 15.10.1972, Side 10
10
Sunnudagur 15. október 1972
Sunnudagur 15. október 1972
TÍMINN
11
leikmönnum, á hverju þessi tækni
byggist?
— Það er þarna um að ræða
hátiðni og háspennu rafsvið, sem
vixlverkar við lifræn fyrirbæri, til
dæmis mánnshönd, laufblað
annars vegar, en við ljósmynda-
filmu hins vegar.
— Hvað um önnur verkefni,
sem þið vinnið að?
— Eitt eru menntamálin. Við
vinnum að þvi að safna upplýs-
ingum um niðurstöður i sálar-
fræði, sem þýðingu hafa fyrir
menn og kennslu, Liklega er
ekkert svið þjóðfélagsins eins
mikilvægt, né hefur jafn mótandi
áhrif á framtiðina eins og
menntamálin. Menn eru fjölda
ára i skóla og skólinn hefur mjög
gagnger áhrif á persónumótun,
bæði skapgerðarleg og
þekkingarlega.
Fimmta verkefni okkar er svo
að safna upplýsingum um lyf,
sem hafa sálræna verkan.
Sérstaklega erum við aö leita og
kynna ýmsa valkosti i staðinn
fyrir lyf. Leiðir, eins og þær, sem
við nefndum i upphafi, stjórn
vitundarinnar með viljanum,
geta til dæmis oft komið i staðinn
fyrir lyf. Við getum tekið það sem
dæmi, að nú á dögum er það al-
gengt, að fólk taki inn alls konar
róandi lyf til þess að slaka á. En
það er hægt að slaka á án lyf ja, til
dæmis með sjálfssefjun,
slökunaræfingum eða með hjálp
lifeðlislegra mælitækja.
— Þarna er sem sagt einn af
þeim hagnýtu möguleikum, sem
felast i rannsóknum ykkar?
— Já, einmitt. En svo ég haldi
nú áfram, þá er sjötta
rannsóknarverkefni okkar i sam-
bandi við langtima skipu-
lagningu. Með öðrum orðum,
hvernig sálfræðileg þekking og
niðurstöður gripa inn i skipulags-
mál. Þegar verið er að gera aðal-
skipulag fyrir bæi og borgir, er
nauðsynlegt að velta fyrir sér um
leið sálrænum þáttum. Áhugamál
fólks, lifnaðarhættir og lifsgildi
kann að breytast — og breytist,
það vitum við öll. Við verðum að
gá að þvi, að skipulag, sem gert
er hér og nú mun hafa áhrif á það
fólk, sem hér gengur um stéttir
eftir tiu, tuttugu, þrjátiu ár, eða
enn lengri tima. Við höfum
skrifað skýrslu fyrir Fram-
kvæmdastofnun rikisins. Heitir
STAÐREYND EDA
ÓSKHYGGJA ?
— Rætt við Geir Viðar Vilhjálmsson, sálfræðing
,\ þessari iuynd, som tokin var af visindaniönnum við lláskólann i Los
Angelcs. kcinur orkusviðið aðeins fram þar sem laulblaðið cr fyrir
hendi og ekkert sést þar seni klippt liefur verið af laufblaðinu. Mis-
niunandi gerðir lilbiinaðar virðist þannig ná til niisniunandi sviða iifs-
orkiinnar og eru Itússar grcinilcga koinnir töluvert langt á undan i
þróun la-kja af þossu tagi.
Þeir liafa einnig vl'ir að ráða niyndskermum, seni horfa má beint i
gegniiin á lirevfingar og litbrigði lifsorkunnar.
Kannsóknars tof niin er eitt
þeirra orða, sem oft heyrist nú á
dögum. og liefur notkun þess si-
íollt farið vaxandi . Við þurfuni
ekki annað en að opna sima-
skrána til þess að sjá þar nefndar
rannsóknarstofnanir af svo að
segja öllu tagi. í landbúnaöi,
sjávariitvegi, fiskiðnaði, iðnaði —
og liver veit livað niargar þær
eru, þessar hlessaðar
rannsóknarstofnanir, allar.
En cin er sú rannsóknarstofnun
á lantli hér scm enn liefur ekki
lilotið sess i hinni virðulcgu
ii p p s 1 á 11 a r b ó k o k k a r .
Simaskránni. — Það er rétt svo að
hun er koniin á blað hjá rikis-
skattstjóra.
Þetta er rannsóknarstofnun
Vitundarinnar. En livað er
Kaiinsóknarstofnun vitundar-
innar? Við skulum biðja Geir
Vilhjálmsson sálfræðing að
Laufásvegi (i i Keykjavik að
svara þessari spurningu.
— Geir! Hvaðer
Iiannsóknarstofnun vitundar-
innar?
— Rannsóknarstofnun
vitundarinnar er sálfræðileg
rannsóknarstofnun. En hvað hún
er, sést bezt á þeim markmiðum,
sem lög stofnunarinnar gera
grein fyrir.
— Hver eru þau?
— t fyrsta lagi, að vinna að
visindarannsóknum á vitundinni.
Kannsókn á aðferöum til breyt-
inga á vitundinni og á vitundar-
möguleikum mannsins.
1 öðru lagi, aðstuðla að fræðslu-
og útgáfustarfsemi, sem tengd er
markmiði stofnunarinnar.
t þriðja lagi. að standa að ráð-
stefnum, lundum og námskeið-
um.
1 fjórða lagi. að efla samskipti
l'ólks úr öllum fræðigreinum með
það fyrir augum aö efla skilning á
vitundinni og stuðla að heildarsýn
og vexti allra heilbrigðra eigin-
leika mannsins.
— En hver eru þau verkefni,
sem þið vinnið að frá degi til
dags?
— Ef við tökum rannsóknirnar
fyrst, þá eru núna i gangi sex
verkefni.
Það verkefni. sem við höfum
unnið einna lengst að. er könnun á
ýmsum leiðum til þess að breyta
vitundarástandi mannsins, til
þess að stjórna vitundinni. Þetta
hefur verið nefnt viljastjórn
vitundar. Þar er um ýmsar leiðir
að ræða svo sem eins og slökun,
sjálfsefjun, hugleiðsluaðferðir,
notkun lifeðlislegra mælitækja til
þess að stjórna vitundinni og
margt fleira, sem yrði of langt að
telja her.
Annað verkefni okkar eru
rannsóknir á huglækningum.
— Hvernig farið þið að þvi?
Það felst i þvi, að kanna bæöi
islenzka og erlenda huglækna.
Við höl'um búið út spurningalista,
þar sem við spyrjum huglækninn
um hans eigin reynslu i sambandi
við kckningarnar og um hans
kenningar á þvi, sem fer fram.
En hafið þið ekki prófað
árangur lækninganna?
Það er miklu yfirgrips-
meira, og við komum ekki að þvi,
fyrr en slikum byrjunarrann-
sóknum, sem þeim er ég nefndi
er lokið.
Þú nefndir þarna islenzka
huglækna. Eru þeir margir til hér
á landi?
Ég veit ekki, hve margir
þeir eru i raun og veru. En mjög
lausleg könnun hefur leitt i ljós
þrettán einstaklinga, sem fást við
huglækningar. Átta eru i
Reykjavik, þrir á Akureyri og
tveir i sveitum.
ljetta eru þeir, sem við höfum
haft spurnir af, en mig grunar, að
þeir séu fleiri i sveitum og þorp-
um, þótt okkur sé það ekki
kunnugt
Hafið þið safnað lækninga-
sögum frá þessum einstakling-
um?
- t spurningalistanum, sem ég
nefndi áðan, er huglæknirinn
spurður um það. Jú, við söfnum
lika sögum. svona i og með, en til
þess að kanna raunverulegan
árangur, þyrfti maður að hafa
samband við lækna og vel útbúið
sjúkrahús og meta árangurinn á
læknisfræðilegum grundvelli.
Kemur röðin að slikri rannsókn
seinna meir. ef byrjunarniður-
stöður eru nógu áhuga-
verðar.
- Eru þeir huglæknar, sem þið
eruð i sambandi við, ekki sann-
færðir um að hafa náð árangri, að
minnsta kosti stundum?
Þeir huglæknar, sem við
höfum samband við eru að visu
ekki ýkjamargir. Við höfum ekki
getaðnáðtilallra þessara þrettán
ennþá. En það eru einir fimm,
sem við höfum haft samband við
og þeir eru sjálfir alveg vissir um
árangur verka sinna og segja
margar sögur af mjög góðum
árangri. — meira að segja alveg
furðulegum i sumum tilfellum,
þar sem hefðbundnar læknisað-
gerðir höfðu ekki megnað að
hjálpa.
Virðist ykkur ekki al-
menningur hafa trú á þessum
lækningum?
— Jú. Almenningsálitið virðist
vera þannig stemmt. að það sé
eitthvað til i þessu. ef dæma má
eftir þeim fjölda einstaklinga,
sem leitar til huglækna. Að visu
höfum við ekki handbærar neinar
áreiðanlegar tölur um það, en
sennilega er sá hópur fólks tals-
vert stór. sem leitar til huglækna.
Þannig virðist ýmislegt benda til
þess. að eitthvað sé til i þessu. En
nú er það vitað að sefjun á mikinn
þátt i lækningu sjúkdóma undir
venjulegum kringumstæðum.
Það er hafið yfir allan efa, að
sefjun getur skilaö aö meðaltali
svona brjátiu til fjörutiu
hundraðshlutum af bata sjúk-
linga með hina ýmsu sjúkdóma.
En þegar kemur til þeirra sjúk-
dóma, sem að nokkru leyti eru
sálræns eölis, er árangurinn af
sefjum oft miklu meiri.
Af þessu er það ijóst, að
sefjunin ein er mjög rikur þáttur i
bata, og nokkur hluti af lækning-
um huglækna á rætur að rekja til
hennar.
Hvort það eru til sérstök hug-
læknisleg áhrif að sefjuninni frá-
talinni er hluturi sem við vitum
ekki enn, en okkur virðist vel
mögulegt að svo geti verið, að
minnsta kosti hjá sumum hug-
læknum. En það þarf langar og
nákvæmar rannsóknir til þess að
nokkru sé hægt að slá föstu um
þetta.
— Þetta mál er þá litið rann-
sakað enn?
— Já. Mer vitanlega hefur að-
eins ein tilraun verið gerð til þess
að skera úr þessu á læknisfræði-
legum grundvelli. Árangur
þeirrar tilraunar var fremur
jákvæður.
— En eitthvað fleira munuð þið
hafa á prjónunum?
— Já. Vissulega. Ég er enn
ekki búinn að telja upp nema tvö
af þeim sex verkefnum, sem við
erum að vinna að núna. Hið
þriðja, sem mig langar til að
nefna, eru rannsóknir á skyggni.
Sú skyggni, sem við erum að
rannsaka , er það, þegar fólk tel-
ur sig sjá blik eða svokallaða áru i
kringum lifandi verur. Þetta blik
er ilitum og virðist standa i sam-
bandi við sálræna eiginleika
mannsins. Slikt skyggnt fólk sér
oft lika framliðna, náttúruanda
og ýmislegt af þvi tagi.
— En eruð þið einkum núna að
rannsaka þessa útgeislan, sem
skyggnt fólk telur sig sjá í kring-
um menn?
— Já. Við vinnum nú með ein-
um skyggnum einstaklingi, sem
gerir teikningar af blikinu i
kringum fólk. Siðan stendur til að
gera rannsóknir á skapgerðar-
eiginleikum þessa fólks og bera
þá saman við það, sem þessi
skyggna kona les úr árunni.
Einnig áætlum við að gera til-
raun, þar sem fleiri skyggnir lýsa
sama fyrirbærinu.
—Það væri nógu fróðlegt að sjá,
hvað kæmi út úr slíkri athugun.
----Vissulega. Einn samstarfs-
maður okkar, Ævar Jóhannesson,
hefur lika byggt tæki, sem
Rússar hafa fundið upp. Þetta
tæki tekur ljósmyndir af útgeisl-
an i kringum iifandi verur. Þetta
tæki er nú nýlega komið i gang og
við erum að byrja að kanna
möguleika þess. En samkvæmt
rússneskum og bandariskum til-
raunum með þessa Kirlian-ljós-
myndun, eins og hún er nefnd eft-
irhöfundum sinum, þá er hægt að
mæla með þvi mismunandi liti,
eftir þvi, hvernig sálarástandi
fólk er i.
— 1 hverju er sá breytileiki
fólginn?
— Ef menn eru æstir, til dæmis
reiðir, þá ber meira á rauðum lit.
Aftur á móti er blái liturinn áber-
andi, þegar menn eru rólegir og i
jafnvægi. Enn fremur télja
Rússar, að hægt sé að greina
sjúkdóma, áður en þeir koma i
ljós i likama manna. Þeir segja,
að hægt sé að sjá sjúkdóminn i
þessari lifgeislan, áður en hann er
farinn að segja til sin sem likam-
legur sjúkleiki.
— Er hægt að lýsa þvi fyrir
Kússar eru konuiir langlengst f þessum rannsóknuni á lifsorkunni,
enda höfðu Kirlian hjónin stundað kannanir sinar i nærri 20 ár áður en
þessi tækni barst til Veslurlanda. Þessi merkilega mynd sýnir lifs-
orkukerfi laufblaðs og sézt til hægri á myndinni, hvernig lifsorkusviðið
er óskert jafnvel þar sem kiippt hefur verið af rönd laufblaðsins.
Myndin er tekin i Rússiandi.
hún Skipulagsmöguleikar tslands
árið 2000. En þar lýsum við meðal
annars bandariskri skipulagsað-
ferð, sem er alveg ný af nálinni,
þar sem sálrænir, menningar-
legir og félagslegir þættir eru
teknirmeð i reikninginn. En það,
sem er eitt athyglisverðasta ein-
kenni þessarar áætlunar, er, að
þar er ekki gert ráð fyrir ein-
hverjum einum möguleika,
heldur eru reiknaðir út hinir
ýmsu framtiðarmöguleikar, gert
einskonar landakort af framtið-
inni, sem siðan er hagnýtt sem
viðmiðun við skipulagningu og
stjórnsýslu.
— Ég heyrði ekki betur en þú
nefndir hugleiðslunámskeið við
gesti hérna frammi á ganginum
áðan.
— Þú hefur vafalaust heyrt
rétt. Það komu tveir ungir piltar
til þess að láta innrita sig á hug-
leiðslunámskeið, sem við erum
með aðra hvora helgi. En ýmsar
hugleiðsluaðferðir eru einmitt
ákaflega árangursrikar til þess
að læra að stjórna sinni vitund og
efla sjálfsþekking sina. Ég býst
við, að við verðum með slik nám-
skeið einu sinni til tvisvar i
mánuði i vetur.
— Það er eitt, sem mig langar
að spyrja um i sambandi við
rússneska tækið: Veiztu til þess,
að mönnum hafi tekizt að ljós-
mynda með þvi framliðinn mann,
annað hvort einan sér eöa hjá
öðrum lifandi manni?
— Ég get imyndaö mér að það
yrði erfitt, ef ekki ógerningur. Ég
held, að það sem þarna er
myndað, sé lifsorkan, sem felst
bak við likamsstarfsemina, og
mun hún þá vera nátengd likam-
anum. En ef svo er, að við lifum,
þótt likaminn deyi, þá eru mestar
likur til þess, að við séum þar
með komin yfir hreina sálræna
vidd, sem ljósmyndatæki af
þeirri gerð, sem hér um ræðir
myndi ekki ná.
Svo við vikjum nú aftur að
skólamálunum: Hafið þið ekki
reynt að koma ykkar fræðum á
framfæri við hið almenna viður-
kennda fræðslukerfi i landinu?
— Jú, jú, það höfum við gert.
Við sendum t.d. núna i ágúst bréf
til grunnskólanefndar, sem
vinnur að endurskoðun
grunnskólafrumvarpsins. Þar
lögðum við til, að fyrsta grein
þess frumvarps yrði aukin,
þannig: „Grunnskólinn skal i
samvinnu við heimilin veita nem-
endum siðgæðislegt og félagslegt
uppeldi, sem miði að þvi að cfla
sjálfsþekkingu þeirraog að þvi að
gera þá að nýtum og viðsýnum
samfélagsþegnum i þjóðfélagi
sem er i sifelldri þróun! Við
bætum sem sagt þarna inn
ákvæði um eflingu sjálfs-
þekkingar. Við teljum þetta írijög
aðkallandi.
Eins og er miðar nær allt starf
skólanna að meðhöndlun ytri
þekkingar, hin innri þekking þ.e.
þekking nemendans á sjálfum sér,
er ekkert tekin með i reikninginn.
Já, eins og skólar haga yfirleitt
starfssemi sinni, hindra þeir
frekar sjálfsþekkingu heldur en
hitt. Nemendur eru skikkaðir i
það mót að taka viðþekkingu, en
melting þekkingarinnar og
tjáning eru að mestu vanrækt.
Kennslufyrirkomulagið hindrar
eðlileg félagsleg samskipti og
samvinnu meðal nemenda,
þannig að mikið skortir á að
islenzkt námsfólk fái þa þjálfun,
sem það þyrfti i félagslegri tján-
ingu og samstarfi. Svo finnst okk-
ur að það ætti að vera öllu hugs-
andi fólki augljóst, að það að læra
um sitt eigið sálarlif, læra að
þekkja skapgerð sina, viðbrögð
sin og möguleika, ætti aö vera
eins nauðsynlegt og hagnýtt eins
og þekking á hinu ytra umhverfi
og lögmálum þess.
Oll ytri þekking, nýtist marg-
falt betur, ef nemandinn þekkir
sjálfan sig og þá hæfileika, sem
með honum búa. Menn þurfa lika
aö þekkja eitt eigið tilfinningalif,
og þá fyrst geta menn haft stjórn
á tilfinningum sinum, þegar þeir
þekkja þær og geta tjáð þær á
heilbrigðan hátt.
— En ef við vikjum nú aftur, að
Rannsóknarstofnun vitundar-
innar: Hverjir eru i stjórn
stofnunarinnar?
— Stjórnina skipa þessir þrir
einstaklingar: Geir Viöar
Vilhjálmsson sálfræðingur, Ingi-
björg Eyfells og Orn Guðmunds-
son, tannlæknir. Auk þess eru svo
ráðgjafar. . Það eru átta
bandariskir visinda- og fræði-
menn.
— Það kom fram i upphafi að
skattyfirvöld þjóðarinnar vita að
þið eruð til.Eru þeir strax farnir
að plokka ykkur?
— Starfsemi okkar er núna
aðeins á ööru ári. Hún hófst árið
1971, en hefur ekki komizt i fast
form fyrr en nú á þessu ári. En
þessi viöurkenning frá rikisskatt-
stjóra, sem við fengum i april
siðast liðnum, hún var gefin sam-
kvæmteigin umsókn okkar. Þessi
viðurkenning hefur það i för með
sér. að þeir einstaklingar, sem
kynnu að vilja styrkja starfsemi
stofnunarinnar með fjárframlög-
um, geta fengið þau dregin frá til
tekjuskatts. Þetta voru sem sagt
gleðitiðindi fyrir okkur.
— Þú nefndir þarna áðan, að
þið hefðuð túlkað mál ykkar fyrir
stjórnendum fræðslumála. En
hyggið þið ekki á einhverja
frekari kynningarstarfsemi?
— Núna 17. október verður
sjónvarpsþáttur, sem ég sé um.
— Hvað verður þar á dagskrá?
—Þessi þáttur fjallar um hug-
lækningar, en á eftir verða um-
ræður. Ef til vill eiga fieiri þættir
eftir aö koma i sjónvarpinu, þar
sem greint verður frá öðrum
þáttum rannsókna okkar.
Hér fellum við Geir Viðar
Vilhjálmsson talið. Þegar hug-
lækningar berast i tal, er
óhjákvæmilegt , að hugurinn
hvarfli til Ólafs Tryggvasonar á
Akureyri, Ragnhildar
Gottskálksdóttur i Reykjavik, og
að Einarsstöðum i Reykjadal. En
hverjar, sem skoðanir okkar eru,
hvers og eins, þá hljótum við þó
að viðurkenna, að jafnvel okkar
eigin likama þekkjum við ekki
nema að mjög takmörkuðu leyti
— hvað þá annað, sem f jær virðist
liggja.
—VS.
Þegar við erum æst,
til dæmis reið eða glöð,
sést rauður litur í kringum okkur.
Aftur á móti ber meira á bláum litt
þegar hugurinn er í jafnvægi.