Tíminn - 16.10.1972, Blaðsíða 8

8
TÍMINN
Þriöjudagur. 17. október 1972.
Er „óperan" í Þjóðleikhús-
inu túskildings virði?
Þjóðleikhúsið:
Túskildingsóperan
eftir Bertolt Brecht
Tónlist: Kurt Weill
Þý ðin g : Þo rst ein n
Þorsteinsson
Þýðing söngva: Þorsteinn
frá Hamri, Sveinbjörn
Beinteinsson, Böðvar
Guðmundsson
Leikstjórn: Gísli Alfreðsson
Leiktjöld og búningar:
Ekkehard Kröhn
Hljómsveitarstjórn: Carl
Billich.
Hver er grundvallarhugmynd
Túskildingsóperunnar og boð-
skapur? Að minu viti er hann
m.a. sá, að sýna i spéspegli skýra
mynd af þeim mótsögnum, sem
hugur borgara og hjarta nærist á.
Brecht telur, að skýringin á áhug-
anum, sem borgarar hafa a átiga-
mönnum og bófum, sé fólgin i
þeirri firru eöa misskilningi, að
bófar geti aldrei orðið hlutgengir i
borgaralegu þjóöfélagi né komizt
i tölu góðborgara. Þessi misskiln-
ingur er svo reistur á enn öðrum
misskilningi, þ.e.a.s. þeim, að
borgari verði aldrei aö bófa.
Ætlun höfundar mun vera sú aö
sýna góflega skoplegan þver-
skurð af borgaralegu þjóðfélagi.
Bófarnir og dækjurnar eru hér
fulltrúar þess, svo giæsilegir sem
þeir nú annars eru. Skopstælingin
er algjör. Hvergi er sleginn!
ófalskur tónn og er þá vitaskuld
ekki átt viö dýrlega tónlist Kurts
Weills. Allt er tilbúningur fals og
blekking. Svik og prettir, grip-
deildir og morð er arðvænlegasta
og eftirsóttasta atvinnugrein
þessa borgaralega bófafélags.
Hér á bezt viö hið fornkveöna:
„Hart er i heimi / hórdómur
mikill / skeggöld, skálmöld / og
skildir klofnir”.
Það gengur meira aö segja svo
langt með tilbúninginn, að sú
mannlega eymd og vesöld, sem
Peachum tekst að gera aö svo
girnilegum verzlunarvarningi, er
lika tilbúin. Astin er lika af gervi-
toga spunnin. Þaö eina, sem er
ósvikið er gegnlýsing Brechts á
þrálátum þjóöfélagsmeinum og
úrskurður hans viröist helzt vera
sá, að litill sem enginn munur sé á
stórbófum og virðulegustu
borgurum i æöstu stöðum.
Sé rétt að hlutunum farið, getur
„brechsur” leikmáti einmitt
notiðsin prýðilega i Túskildingsó-
perunni. Þar ber leikendum
beinlinis skylda til aö sýna per-
áonur i skoplegu ljósi og gerast
gagnrýnendur þeirra og dómarar
og benda jafnvel á þær i
háðungarskyni, ef svo ber undir.
Ýkjur á leik og gráglettur eru þvi
oft æskilegar, ef ekki bráðnauð-
synlegar. Blátt bann er lagt við
lágkúrulegri og „gamaldags”
innlifun, en þeim mun meira kapp
lagt á að breikka bilið milli leik-
persóna annars vegar og leikenda
hins vegar. Þar gerir fjarlægöini
hugverkiö heillandi og leikendur
lifandi, að minnsta kosti sam-
kvæmt listkenningum Brechts.
Magnús Jónsson, sem sviösetti-
Túskildingsóperuna fyrir Leik-
félag Akureyrar i fyrra, fylgdi
liststefnu Brechts og anda með
ólikt farsælli árangri heldur en
Gisli Alfreðsson gerir nú. Sýning
norðanmannanna var að visu
ekki alveg gallalaus, en hvilikur
munur er þó á skilningi þeirra og
vinnubrögðum og atvinnufólksins
i Þjóðleikhúsinu. Þótt þýzk
menntaður sé, bregður leikstjór-
inn á það óheillaráð að hvitþvo
Brecht og snurfusa af þrálátri
kostgæfni, en hann lætur ekki þar
viö sitja heldur gerir hann lika
broslega tilraun til að draga vig-
tennurnar úr byltingaskáldinu
tannhvassa. Hvaö gengur mann-
inum eiginlega til? Sýninguna
skortir af þessum sökum lifs-
anda, eldmóö, stefnufestu og
formfestu. Leikstjóranum er ekki
sú list gefin að laða fram réttan
geðblæ, samstilla átak allra aðila
og veita bæði stórum straumum
og smáum i einn farveg. Hver
syngur með sinu nefi, hver leikur
eftir eigin höföi. Einn syngur og
leikur i norður, annar i suður, sá
þriðji i vestur og sá fjórði i
austur. Afleiðingin er sú, að úr
þessu verður slik heljarinnar al-
viöra, aö maður veit ekki hvaðan
á mann stendur veðrið. Mjög var
það og misráðiö af leikstjóranum
aö rifa Túskildingsóperuna upp
úr rótum sins eiginlega jarövegs
og skilja hana frá sinum tima og
aldarhætti. Hvernig dirfist Gisli
Alfreðsáon að taka ser slikt
bessaleyfi? Skilur hann ekki hvi-
lik spjöll hann vinnur með þviliku
athæfi? Skylt er þó að viðurkenna
hér, að ljósum glömpum bregður
er vandfariö með góðan grip.
Rúrik Haraldsson skýtur yfir
markið og það talsvert.
Ævar R. Kvaran, Edda
Þórarinsdóttir, Árni Tryggvason,
Bessi Bjarnason, Þórhallur
Sigurðsson og Sigurður Skúlason
leggja ekkert nýtt né frumlegt af
mörkum. Um Briet Héðinsdóttur
og Flosa ólafsson er það að segja,
að þau sýna þó lofsverð tilþrif á
nokkrum stöðum. Þóra Lovisa
Friðleifsdóttir virðist meta radd-
færi sin litils eftir meðferðinni á
þeim að dæma. Sú eina, sem
leikur og syngur stöðugt i rétta
átt er Sigrún Björnsdóttir i hlut-
verki Knæpu-Jennýar. Framlag
hennar er jafnglæsilegt sem
framlag leikstjórans er óglæsi-
legt. Ef þessi leikkona er ekki til
stórræða likleg, þegar fram liða
stundir, þá er ég illa svikinn.
Að lokum langar mig til að
spyrja tveggja spurninga. Hvers-
vegna var ekki valið eitthvert
annað verk eftir Brecht eins og
t.d. Góða konan frá Setzúan, Gali-
leo eða Kritarhringurinn hans.
Túskildingsóperan hefur bæði
verið sýnd hjá L.R. og L.A. og það
siðast I fyrra. Siðari spurningin
hljóðar svona: „Er „óperan” i
þjóðleikhúsinu túskildings
virði?” Svari nú hver fyrir sig.
Halldór Þorsteinsson
P.S. Vegna anna gat ég ekki séö
Túskildingsóperuna fyrr en á
þriðju sýningu, laugardaginn 14.
þ.m. Lesendur eru hér meö
beðnir velvirðingar á drættinum,
sem orsakazt hefur af þeirri
ástæöu.
H.Þ.
Myndin var tekin á æfingu á Túskildingsóperunni, og er Róbert Arnfinnsson þarna umkringdur mörgum
meyjum.
fyrir i einstaka atriöum eins og
t.d. á kveöjustundu Pollýar og
Makka hnifs i skemmunni.
Þrátt fyrir ótviræöa leikhæfi-
leika og fágæta, finnst mér
Róbert Arnfinnsson ekki eiga alls
kostar heima i hlutverki
Macheaths eða öðru nafni Makka
hnifs. 1 stað þess að sundurliða
ástæöurnar fyrir þvi, ætla ég aö
leyfa ykkur, lesendur góðir, að
geta i eyðurnar eða að lesa á milii
linanna eftir eigin getu og dóm-
greind. Aöur en við skiljum við
Róbert Arnfinnsson langar þann,
sem þetta ritar, að varpa fram
þeirri spurningu hvort það sé I.
rauninni ætlun að gera aðal-
gæðing stofnunarinnar, þjóð-
leikarann okkar góða, að ótindu
brúkunarhrossi á stærsta leik-
vangi þjóðarinnar. Hann á
þúsundfalt betra skilið og áhorf-
endur sömuleiðis. Munið, að það
Maðurinn skilaði
barninu
Klp—Reykjavík
Eins og áöur hefur komið fram I
fréttum, hefur lögreglan haldið
uppi fyrirspurn um mann, sem
nitaði að láta af hendi til fyrr-
verandi eiginkonu sinnar barn,
sem þau áttu, og úrskuröað hefur
veriö að ætti aö vera I umsjá
hennar.
Eftir að úrskurðurinn féll fyrir
viku siöan, hvarf maðurinn með
barnið og spurðist ekki til þeirra,
fyrr en um siðustu helgi, aö
maðurinn gaf sig fram og skilaði
barninu. Maöur þessi, sem er
góökunnur listamaður og vel
látinn af öllum,er til hans þekkja,
hefur að undanförnu háð haröa
baráttu fyrir þvi að fá að halda
barninu hjá sér, en móðirin, sem
er brezk vildi einnig hafa þaö og
hún vann máliö fyrir islenzkum
dómstólum.
Brotizt inn í Stapa
Um helgina var brotizt inn i
veitingahúsið Stapa I Njarö-
vlkum. Er þetta i þriðja sinn á
skömmum tíma, sem þar er
brotizt inn og skemmdarverk
unnin. Að þessu sinni höfðu
þjófarnir á brott með sér öl og
vindlinga að verðmæti um 25 þús.
krónur.
Stp—Reykjavik
1 efri deild Alþingis i gær flutti
menntamálaráðherra Magnús
Torfi Ólafsson frumvarp til laga
um hlutdeild rikisins i byggingu
og rekstri dagvistunarheimila.
Einnig flutti menntamálaráð-
herra frumvarp til laga um
Fóstruskóla íslands og 1 þriöja
lagi um Stýrismannaskólann i
Vestmannaeyjum. Sameiginlegt
þessum þremur frumvörpum, er,
að þau voru öll flutt siðla á siðasta
þingi og eru nú flutt óbreytt af
menntamálaráðherra.
Hinn 20. desember 1971 skipaði
menntamálaráðherra nefnd til
þess að semja frumvarp til laga
um hlutdeild rikisins i byggingu
og rekstri barnaheimila. For-
maöur var skipaður Stefán 01.
Jónsson, fulltrúi i menntamála-
ráöuneytinu. Aðrir i nefndinni
voru: Guðrún Jónsdóttir, félags-
ráðgjafi, Gyða Sigvaldadóttir,
forstöðukona, Svava Jakobs-
dóttir, alþingismaður, og Þóra
Þorleifsdóttir, Var lagafrum-
varpið um dagvistunarheimili, er
menntamálaráðherra flutti i gær,
samið af þessari nefnd.
Hinn 29. júni 1971 skipaði þá-
verandi menntamálaráöherra,
dr. Gylfi Þ. Gislaáon, nefnd „til
þess að gera tillögur um framtið
Fóstruskólans og tengsl hans við
hið almenna fræðslukerfi” 1
nefndina voru skipuð: Sigurður
Helgaáon, stjórnarráðsfulltrúi,
formaður, Kristján J. Gunnars-
son, skólastjóri, Valborg
Sigurðardóttir, skólastjóri, og
hinn 5. október 1971 var bætt i
nefndina Ásgeiri Guðmundssyni,
skólastjóra, skv. tilnefningu
Barnavinafelagsins Sumar-
gjafar, og Svandisi Skúladóttur,
fóstru, skv. tilnefningu Fóstru-
félags Islands. Nefndin samdi
frumvarp til laga um Fóstrunar-
skóla Islands, er flutt var efnis-
lega óbreytt i gær, en nafni
skólans breytt i Fóstruskóla
tslands.
Arið 1964 voru sett lög um
Stýrimannaskólann i Vest-
mannaeyjum og breytt með
lögum nr. 6 frá 25. marz 1967.
Voru þessi lög að mestu sniðin
eftir þágildandi lögum um Stýri -
mannaskólann i Reykjavik. A
siðasta Alþingi voru samþykkt ný
lög um Stýrimannaskólann i
Reykjavik, og þykir þess vegna
eðlilegt að samræma lög um
Stýrimannaskólann i Vestm.eyj-
um þeim lögum, vegna ýmissa
breytinga, sem á þeim hafa
orðið, bæöi hvað snertir efni og
form. Stýrimannaskólinn i Vest-
mannaeyjum útskrifar aðeins
skipstjórnarmenn meö réttindum
1. og 2. stigs, en megin tilgangur
hinna nýju laga, er sá, að
skólarnir veiti sambærilega
menntun á þessum tveim skóla-
stigum, þannig að nemendur úr
Vestmannaeyjum geti haldið
áfram námi i Reykjavik að loknu
öðru stigi.
— Samþykkt var að visa öllum
frumvörpunum til annarrar
umræöu og menntamálanefndar.
I—BI
■
Menntamáiaráðherra flytur
þrjú frumvörp til laga
Frumvarp til laga um
raforkuver Vestfjarða
Stp—Reykjavik
Á Alþingi i gær flutti iðnaöar-
ráðherra, Magnús Kjartansson,
frumvarp til laga um breytingu á
lögum nr. 54 frá 20. april. 1954 um
orkuver Vestfjarða. Fyrsta grein
frumvarpsins hljóðar svo: 1. gr.
laga nr. 54 20. apríl. 1954 orðist
svo: Rikisstjórninni er heimilt aö
fela Rafmagnsveitum rikisins að
virkja Dynjandisá eða Mjólká til
raforkuvinnslu i orkuverum með
allt að 10.000 kilówatta fram-
leiðslugetu og gera nauðsynlegar
ráðstafanir á vatnasvæði ánna til
að tryggja rekstur þeirra. Enn
fremur að leggja 'aðalorkuveitur
frá raforkuverunum um Vest-
firði.
2. gr.: Lög þessi öölast þegar
gildi.
— Frumvarpinu fylgdi fylgi-
skjal undirritaö af forseta
tslands, Kristjáni Eldjárn,
bráðabirgðalög um breytingu á
lögum nr. 54 20. april. 1954 um
orkuver Vestfjarða.
Um frumvarpið tók einnig til
máls Matthias Bjarnason, annar
þingmaður Vestfjarðakjördæmis
og lýsti hann yfir stuðningi við
frumvarpið.
Samþykkt var að visa frum-
varpinu til annarrar umræðu og
iðnaðarnefndar.