Tíminn - 18.10.1972, Blaðsíða 9

Miðvikudagur 18. október. 1972
TÍMINN
9
Björn Bjarman:
Á Drottningargötu
í velferðarríki
...og sprautan á kaf í vinstria handlegginn...
— Það liggur við ég detti um
töskuna okkar, þar sem hún
stendur i salarkynnum flug-
stöðvarinnar i Arlanda. Konan
andvarpar og hælir kerfinu og
segir, að islenzku flugfélögin
hljóti að vera þau beztu i heimi.
Við eigum að búa við Drottn-
ingargötu á pensiónati, sem kennt
er við einhvern ,,von”, sennilega
þýzkrar ættar. „Vonninn” reynist
myndarmaður með dökkt skegg
kominn yfir miðjan aldur, spaug-
samur, og hann er varla búinn að
visa okkur á herbergið, þegar
hann segir mér:
„Ég kom oft til tslands fyrir
strið og bjó á hótel Borg rétt við
litla þinghúsið ykkar. Er Borg
enn við lýði? Fint hótel og góður
vert. Var hann ekki glimukappi
áður en hann gerðist hótelhald-
ari? Hér eruð þið i hjarta Stokk-
hólmsborgar, aðeins steinsnar á
Kóngsgötuna og alls staðar búðir
til að verzla. Verzla ekki ts-
lendingar mikið i útlandinu? Það
koma margir tslendingar hingað
til min og allir spyrja eftir búð-
unum”, og hann sendir konunni
minni ljúft bros.
Velferðarrikið er alls staðar i
kringum mann i höfuðborg Svi-
þjóðar. Reistar góðborgarfrúr
með djásn um hálsinn og hund i
bandi spranga um i búðunum og
gljáandi bilar biðandi á næsta
bilastæði.
Flott verzlanir og svignandi
hillur undan fjölbreyttum varn-
ingi. Gósenland fyrir kaupglaðar
rikra manna frúr á tslandi. Allt á
ferð og flugi, lyftur og rennistigar
upp og niður, plastpokar og inn-
kaupatöskur. Túristar að skipta
ameriskum dollurum og þýzkum
mörkum.
Neðanjarðariestin ogj mikill
hávaði niðri jarðgöngunum og
þar lika verzlanir. Fleþnistórar
myndir af Erlander .gamla og
allir eiga að lesa endurminningar
hans, sem eru nýútjéomnar.
Torgið fyrir franían þinghúsið
og þar utangarðsfólk, lepjandi
bjór og aðra sterka drykki liggj-
andi i smáhópum og sumt af þvi
með óeðlilegan gljáa i augunum.
Skartklæddir pólitimenn velvit-
andi um mátt sinn og megin.
Bankar og ferðaskrifstofur á
hverju götuhorni og fyrir utan
júgóslavneska túristakontórinn
stendur vopnaður vörður.
Sterkar andstæður
Undir þinghúsinu er kúltúr-
húsið og þar er hægt að slappa af,
hlusta á útvarpsmúsik (misjafn-
lega góða eins og gengur) og lesa
blöð frá öllum heimshornum,
jafnvel Mogginn er i einni hill-
unni. Þarna inni er fólk af öllum
þjóðernum, gult, brúnt, svart
o.s.frv. Við hjónin fáum okkur
sæti þarna inni, hvilum okkur og
látum renna i brjóstið á okkur.
Fyrir utan menningarmiðstöð-
ina á „Rónatorginu”-, sem ég
kalla, hanga dagdrifararnir, og
sumir reyna að vera nærgöngulir
við smátelpur, sem eru með i
iðju- og tilgangsleysinu. Sterkar
andstæður i velferðarrikinu: A
götum fólk i kapphlaupi að
verzla, i kúltúrstöðinni þreyttar
manneskjur á öllum aldri að
reyna að einangra sig frá borgar-
ysnum og á torginu sorinn, sem
hefur orðið út undan, biðandi eftir
þvi að timinn liði og talandi um
hvernig eigi að reisa nýja flösku,
eða fá gras i næstu pipu, eða jafn-
vel hvort ekki sé hægt að nálgast
einhvern með góð sambönd til að
fá „skot” i handlegginn.
sprautan á kafi i vinstra handlegg
annars unglingsins. Enginn felu-
leikur og ég missi málið, fæ kligju
i hálsinn og kökk um leið og ég
hugsa um nemendur mina heima
i Vogahverfinu. Viðbjóður og
andstyggð og drengirnir svona
ungir. Hvar er lögreglan? Hvar
eru félagsfræðingarnir og lækn-
Ég er snemma á fótum annan
daginn minn i Stokkhólmi, er boð-
inn út i Hásselbyhöll, þar sem
sænskir rithöfundar kynna
finnskum kollegum sinum höf-
undaforlagið, sem sænskir hafa
rekið i nokkur ár. Klukkan er ein-
hvers staðar á sjöunda timanum,
þegar ég kem niður i neðan-
jarðarbrautarstöðina. Fáir á
ferli. Tveir strákar úti i horni með
eitthvert pukur. Ég forvitnast.
Þeir eru á að gizka seytján eða
átján og ofurlitið flóttalegir, og
annar snýr sér að mér og spyr,
hvort ég sé frá lögreglunni, og þá
sé ég, að þeir eru með lækna-
sprautu og áður en ég veit af er
seint, það eru gestgjafarnir, sem
láta biða eftir sér.
Ég virði fyrir mér bókasafnið
og rekst þar á Flateyjarbók, að
visu ljósrit, og sé, að Geir borgar-
stjóri hefur skenkt hallareig-
endum þessa smekklegu gjöf. I
hillunum eru islenzkar bækur
m.a. eftir Laxness, Stein og
t miðborg Stokkhólms.
arnir? Sitja sálfræðingarnir við
skrifborðið sitt semjandi töflur
um ástandið i velferðarrikinu?
Ég sé með eigin augum botnfall
mannlifsins.
Matarlystin var ekki mikil,
þegar ég kom út i slotið, og ein-
hvern veginn hafði ég misst allan
áhuga á, hvernig sænsku rit-
höfundasamtökin fara að þvi að
græða á bókaútgáfu. Myndin úr
neðanjarðarbrautarstöðinni sat
föst i kollinum á mér.
Rithöfundar í dýrum galla-
buxum
Fundurinn byrjar hálftima of
Davið. Islenzkar myndir á veggj-
um eftir þá Ásgrim, Jón Stefáns-
son, Svavar og Kristján Daviðs-
son. Smekkmenn sænskir.
Og fundurinn hefst og fyrirles-
arinn, ekki ólikur ólafi Jónssyni
gagnrýnanda, útskýrir stofnun og
rekstur bókaútgáfunnar, sem
virðist ganga vel.
Finnarnir eru efasamir og með
múður, vilja heldur rikisrek-
ið forlag. Það er einhver
kommúnista —lykt af þeim.
Þeir eru ungir og kenna
sig við félagsskap, sem nefndur
er eftir finnska ljóðskáldinu Eino
Leino, sem uppi var á öndverðri
þessari öld og var, að mér hefur
verið sagt, eins konar Fjölnis-
maður þeirra finnsku. Mér finnst
selskapurinn leiðinlegur og nú er
kominn nýr sænskur rithöfundur i
dýrum gallabuxum (Karna-
bæjarstæll) og hann segir sænska
höfunda standa i mikilli þökk við
þá sem komu þessu fyrirtæki á
laggirnar og talar lika um bók-
menntir, sem ég hef ekkert vit á.
Eftir hádegismatinn þakka ég
fyrir mig og tek lestina aftur
niður i borg.
Maður með diplómatafas
A leiðinni til Noregs hafði ég
hitt i flugvélinni ungan sænskan
útvarpsmann Anders Thunberg
að nafni, og hafði hann verið á
snapi eftir fréttaefni heima á Is-
landi, og þá sérstaklega reynt að
afla sér fréttaefnis varðandi
þorskastriðið og landhelgina. Við
höfðum mælt okkur mót i Stokk-
hólmi og þess vegna dreif ég mig i
útvarpsstöðina, sem er til húsa i
glæsilegri byggingu. Anders var
ekki við og ég skildi eftir nafn
mitt og heimilisfang. A leiðinni
niður i borg aftur leit ég við hjá
sænsku rithöfundasamtökunum,
sem hafa aðsetur i húsi við Linne-
götu.
Anders Fischer tekur á móti
mér, en hann er lögfræðingur
samtakanna, ungur maður og
sérlega léttur i skapi og hlátur-
mildur. Hann kallar mig kollega
og lætur mér i té ýmis gögn og
plögg varðandi samninga
sænskra rithöfunda og vill helzt
allt fyrir mig gera. Formaðurinn
Gehlin er ekki við, en féhirðirinn,
hann Bo Hedlund, er i eldhúsinu
að hella upp á könnuna og segir,
að það séu erfiðir timar i fjármál-
unum og hlær um leið.
Skammt frá rithöfundaskrif-
stofunni er sendiráðið okkar og ég
þangað til að heilsa upp á Kröyer
ambassador, en hann er gamall
skólafélagi frá M.A. Ungur geð-
ugur maður með diplómatafas
verður fyrir svörum og segir
ambassadorinn vera i New York
á þingi Sameinuðu þjóðanna. Súrt
i broti og ég spyr eftir Páli Ardal
bekkjarbróður minum frá Siglu-
firði. Jú, ungi sendiráðsmaðurinn
kemur að vörmu spori með heim-
ilisfang og simanúmer, en þvi
miður náði ég aldrei sambandi
við Palla og þótti skitt.
Við hjónin göngum um ná-
grenni Drottningargötu og kikk-
um i búðarglugga. Verðlag er
hátt, þegar maður er búinn að
margfalda sænsku krónuna með
seytján eða átján, og við ákveð-
um að láta sænskan verzlunar-
varning lönd og leið og biða með
innkaup þangað til við komum til
Finnlands.
Enginn landi verður á vegi okk-
ar. Alls staðar veitingahús og við
fáum okkur að borða i leikhúss-
veitingahúsinu. Góður matur og
umfram allt velútilátinn. Og við
erum södd og sæl, þegar við
stöndum upp.
Timinn er lengi að liða, og við
vitum ekki almennilega, hvað við
eigum að gera af okkur, þorum
ekki að fara langt frá götunni
okkar, erum að hugsa um að lita á
konungshöllina eða aðrar
gamlar, skartlegar byggingar en
ekkert verður úr framkvæmdum.
Ungur Svíi hefur orðið
Siðasta daginn minn i Stokk-
hólmi hitti ég útvarpsmanninn
IFrh. á bls. 15