Tíminn - 02.11.1972, Qupperneq 8

8
TÍMINN
Fimmtudagur 2. nóvember 1972
SOVEZT
BROTASILFUR
Þjóðleikhúsið:
Sovézkur listdans
Stjórnandi:
Svetlana Ivanova
Undirleikari:
Mikhael Bank
Eftir fremur óburðuga
byrjun og litt annálsverða hjá
tveimur umsvifamestu leik-
stofnunum landsmanna,
hlýtur það aö vera kærkomin
tilbreyting að sjá frábæra
listamenn takast á við verðug
verkefni og leysa þau með
jafnmiklum ágætum og raun
ber vitni. Hér er hvorki kastað
höndum né fótum til neins, ef
svo gapalega má að orði
komast. Auðsætt er, að að baki
hverri hreyfingu og spori býr
strangur skóli, stöðug þjálfun
og rótgróin alvara. Hér er öllu
káki og handahófi, alvöruleysi
og meðalmennsku visað út i
yztu myrkur. Dansarar okkar
og leikhúsmenn margir gætu
mikið lært af þessu samvizku-
sama og sanna listafólki, sem
virðir listgrein sina og leggur
þvi við hana fulla rækt. Hér er
sjálfsagi iðkaður og alvara á
feröum. Enginn leikaraskapur
né daður né sjúkleg löngun til
að halda sýningu á sjálfum
sér, imyndaðri fyndni og skop-
visi. Það er markvist stefnt að
þvi, að gleðja fyrst og fremst
aðra og skemmta öðrum, en
ekki sjálfum sér. Markmiðið
er þvi annað en innantómur
hlátur og þindarlaus eða auð-
leikin fiflalæti, sem
„menningarhávitar” stéttar-
innar virðast helzt hafa i
hávegum. Sumum kann að
finnast, að gagnrýnandinn sé
kominn æði langt frá efninu,
eða verksviði sinu, en þvi er til
að svara, að allt, sem getur
orðið túlkandi listamönnum
okkar hvatning til stærri
átaka eða örvun til aukinnar
þjálfunar, sé okkur ekki alls-
kostar óviðkomandi.
Þótt hlutur hvers ein-
dansara sé ákaflega góður
yfirleitt, njóta menn hinna
ýmsu dansa samt sem áður i
misrikum mæli, eftir efni og
atriðum, túlkun og dansverki
tkóreógrafiu — dansverk er
nýyrði, sem myndað er á
sama hátt og tónverk, leikhús-
verk og ritverk) Af
Eistlendingunum, þeim
Tamöru Soone og Tiit Hiarm, i
Dafnis og Klóe við tónlist eftir
Ravel og dansverk eftir M.
Murduraa, svo og i
Intermezzo við tónlist eftir
Prokoféf og dansverk eftir
Goheizovski, stafar bliðri
birtu og óræðri. Hér fallast i
faðma skáldleg tilþrif og lýta-
laus tækni.
Túlkun N. Menovsjikovu og
I. Súprúnofs á stúlkunni og
delanum við tónlist eftir
Sjóstakovitsj og dansverk
eftir K. Bojarski er auðug af
blæbrigðum og leiftrandi
glettni. Enda þótt þau kunni
fótum sinum fullkomlega for-
ráð i Valborgarmessunóttinni
viö tónlist eftir Gounod og
dansverk eftir S. Sérgééf, ná
þau ekki alveg jafnöruggum
tökum á þvi atriði og hinu
fyrrnefnda.
Unaðsfanginn horfir maður
á þau N. Kharatjau og R.
Kharatjan svifa létt eins og fis
yfir danssviðið. Með dulda
glóð i gleði og öryggi i sér-
hverri hreyfingu handa og fóta
gera þau bæði Melódiu við tón-
list Dvorak og dansverk eftir
K. Goleyzocski og Prelúdiu við
tónlist eftir Bogdasarjan og
dansverk eftir Martirosjan
töfrafögur og eftirminnileg
skil.
N. Sorokina og I. Cladimirof
búa ekki aðeins yfir óvenju-
miklu fjaðurmagni og fjöri,
skaphita og persónutöfrum,
heldur ljá þau lika dans-
sporum sinum og limaburði
ákaflega frjálsmannlegan,
léttan og lifandi blæ. Erfiðustu
spor og stökk virðast enn-
fremur vera I. Vladimirof
leikurinn léttur. Þótt dansar
þeirra allir veki sanna aðdáun
og hrifningu, hugsa ég, að list
þeirra seilist hæst i dans-
atriöinu úr Spartakusi við tón-
listeftir Khatsjatúrjan. og
dansverk eftir Grigorovitsj.
Þá er S. Jagúdin mjög fót-
frár og stökkharður lista-
maður, sem sýnir okkur
þeysidans af miklum krafti og
iþrótt. Enda þótt S. Efremova
og N. Sérgééf standi verð-
launahöfunum, N. Sorokinu og
J. Vladimirof ekki á sporði,
bjóða þau af sér ósvikinn
þokka og sýna listræna hóf-
stillingu i hvivetna.
Að öðrum listdönsurum
ólöstuðum hugsa ég, að L.
Gersjúnova sé sú litla lipurtá
og smáhönd fina, sem lik-
legust sé til að vinna hug og
hjarta flestra áhorfenda. t
Svaninum deyjandi flögrar
hún eins og feigt næturfiðrildi
yfir leiksviðið svo létt virðist
hún vera og ójarðbundin. Hún
er lika dásamleg Gisella og
Júlia. Mótdansari hennar
reynist henni og verðug stoð
og stytta.
V. Múkhanova fer með slik-
um leifturhraða yfir leik-
sviðið, að örðugt er að meta
list hennar með nokkurri
nákvæmni,.
Eini gallinn við þessa
annars fáguðu listdans-
sýningu er sá, að hún hefur
aðeins upp á brotasilfur að
bjóða. Að minum dómi hefði
það verið miklu hyggilegra að
dansa stærri en færri atriði úr
4-5 ballettum, eða alveg
óstyaa balletta eins og Hinn
konunglegi danski ballett
gerði á sinum tima, en þrátt
fyrir það hljótum við að vera
þessu sovézka listafólki inni-
lega þakklát fyrir að hafa tint
slikar skinandi gersemar upp
úr gullkistu sinni.
Rétt er að geta þess, að sá,
sem þetta ritar sá þriðju
sýningu Sovétmanna þann 27.
okt.
Halldór Þorsteinsson
2 bækur frá ísafold
Bókaflóðið, sem svo er stundum
nefnt, er i þann veginn að hefjast.
Eitt hinna stærri forlaga, tsa-
foldarprentsmiðia. sendi frá sér
sjö bækur, þar á meðal tvær
skáldsögur eftir þekkta rithöf-
unda.
lsafoldarprentsmiðja kynnir
þessar bækur á svolátandi hátt:
Járnblómið, skáldsaga eftir
Guðmund Danielsson, nýtt stór-
virki úr hendi þessa afkastamikla
rithöfundar. Þetta er 33. bókin
sem hann hefur skrifað, og tvi-
mælalaust ein hin merkasta. Efni
bókarinnar fjallar um liðandi
stund i velferðar þjóðfélaginu
með öllum þess vandamálum.
Upphaf sögusviðsins er litið
Thor Vilhjálmsson
sjávarþorp á brimlamdri strönd
Suðurlandsins á timum hernáms
áranna, en færist um fleiri
staði likt og á kvikmyndatjaldi i
hinni hröðu atburðarás þessarar
sérstæðu sögu. Helgistaðir þjóð-
arinnar, Þingvellir, Skálholt. höf-
uðborgin, heiðarkotið Rauðagjá
koma allir við sögu, en umfram
alU. beinir höfundur kastljósi sinu
hlifðarlaust inn i hugarheim og
sálarafkima personu sinna, sýnir
lesendum hið sigilda og óum-
breytanlega eðli manneskjunnar i
rótleysi nútimans og upplausnir
samfélagshátta liðinna tiða. Les-
andinn skynjar raunverulegar
persónur smatiðarinnar gegnum
hálfgagnsætt mynztur skáld
söguformsins, persónur tveggja
kynslóða sem höfundur hefur val-
4
Guðmundur Danielsson
ið tvö teikn, járnblómið og kross-
inn. Stef listaverksins er sár-
saukafull leit ungu kynslóðar-
innar að nýju m lifssannindum,
betri, heimi, tilbrigðin skýra frá
villigötum þeirrar leitar, en
bókinni lýkur með spurningu
hvort hans sé nokkurs staðar að
vænta. Járnblómið er einhver
sérkennilegasta og djarfasta
skáldsaga islenzkra nútima bók-
mennta.
Folda, nefnist ný bók eftir Thor
Vilhjálmsson. Bókin hefur undir-
titil Þrjár skýrslur, og er i raun
réttri þrjár stuttar skáldsögur,
sem eru ferðasögur i einhverri
mynd. Fyrsta sagan er eins konar
hamlör inn i þjóðlegan hug-
myndaheim, i stil eftirleitar,
kokkteilveizla með álfum og át-
veizla með tröllum, — háðsmynd
af samkvæmisháttum. önnur
sagan hefnist Sendiförog er bráð
fyndin lýsing af hátiðlegri reisu
til dýrðarlanda sósialismans og
þeim mönnum , sem til slikra
ferðalaga veljast. Siðasta skýrsl-
an nefnist Skemmtiferð og er
ferðasaga hjóna nokkurra til Suð-
urlanda, raunsæ og átakanleg
mynd af þessum ferðum eins og
þær eru tiðkaðar. Thor er sér-
kennilegasti rithöfundur og
snjallasti stilisti i hópi yngri rit-
höfunda og jafnframt einhver
hinn umdeildasti þeirra. Frá-
sagnalist Thors er lesendum auð-
veldari i þessari bók en endra-
nær. og hin margbreytilega inn-
sýn.sem lesandinn hlýtur f hug-
myndaheim samtiðarinnar er
hverjum hugsandi manni við-
komandi.
í heimsókn ó Hvanneyri I.
Hvaðhentar I
og kindunum
— dn þess að budda bóndans létt
Myndir: Róbert Ágústsson — Frdsögn: Er
Hver er sá Islendingur kominn
til vits og ára, sem ekki hefur
heyrt getið um Hvanneyri í Anda-
kíl? Nafnið eitt hefur á sér ein-
hvern sérstakan blæ — sennilega
frá þcim tima er íslendingar voru
að endurreisa þjóðfélag sitt eftir
margra alda kúgun erlends valds.
Byggingar skóla eiga sterkasta
þáttinn i baráttunni fyrir menn-
ingarlegu sjálfstæði og einn fyrsti
skólinn hérlenclis i nýrri tlð var
einmitt reistur á Hvanneyri.
Það var árið 1889, sem bænda-
skólinn þar tók til starfa, og hefur
starfað óslitið siðan. A þessum 83
árum hafa 5 skólastjórar verið
við skólann, en hinn sjötti,
Magnús Jónsson, tók við i haust.
Er óhætt að fullyrða að stjórnend-
ur skólans hafa allir verið af-
burðamenn og markað djúpspor i
sögu islenzks landbúnaðar. Eins
hafa valizt að staðnum margir
úrvals kennarar, sem hafa getið
sér þann orðstir, er seint mun
deyja i sveitum landsins.
Löngum var búið stórt á
Hvanneyri, sennilega allt frá þvi
er Skalla-Grimur gaf Grimi há-
leygska þar land. Jörðin er vel i
sveit sett og þar runnu jafnan
margar stoðir undir bú. Lax,
dúnn og selur ásamt einhverju
bezta starengi á landinu — allt
þetta stuðlaði að vexti og við-
gangi jarðarinnar, sem mun hafa
verið meðal hæst metnu jarða á
tslandi.
En Hvanneyri á lika sina
sorgarsögu. Þegar skólinn var
settur þar, voru umhverfis bæinn
mörg kot, þar sem fátækir leigu-
liðar bjuggu. Til að rýma staðinn
voru þeir reknir burt með harðri
hendi. Slikur hefur löngum verið
réttur leiguliðans, þegar þeir
hafa þótt standa i vegi fyrir mál-
um, sem brotið hafa i bága við
hagsmuni þeirra. Sumir yfirgáfu
staðinn bljúgir i huga en nauðugir
þó, en aðrir fóru i heiftarhug. Svo
er sagt, að kona ein hafi mælt svo
um, er hún hrökklaðist burt, að á
staðnum skyldu verða þrir stór-
brunar. Siðan hefur tvisvar
brunnið á staðnum, og er von-
andi, að ekki hendi slikt i þriðja
sinn.
Reisulegt hefur löngum þótt að
lita heim að Hvanneyri. Bygging-
ar skólans voru á sinum tima
stærri og glæsilegri en annars
staðar þekktist, en nú hafa þær
nokkuð látið á sjá, þótt enn séu
þær stórar i sniðum. Nú er hafin
endurbygging skólahúsanna, og
linnir henni vonandi ekki fyrr en
Bjarni Guðmundsson
staðurinn stendur sem nýr. Færi
vel á þvi, að á 100 ára afmæli
skólans gæti Hvanneyri skartað
nýjum húsum, jafnt yfir fénað
sem fólk.
Samhliða skólanum hefur verið
rekið stórbú á Hvanneyri, og
ýmiss konar tilraunir til hagsbóta
ilandbúnaði hafa verið stundaðar
þar. Nú er auk þess á staðnum
Nautastöð Búnaðarfélags ís-
lands, og fá kýr viðs vegar um
landa sina glaðningu flutta þaðan
djúpfrysta i glösum. Þvi miður
höfðum við ekki tima til að heim-
sækja nautastöðina, er við vorum
á ferð þar upp frá fyrir stuttu, en
af forráðamönnum tilraunastarf-
seminnar náðum við tali, svo og
af ráðamönnum skólans og
nokkrum nemenda. Munu greinar
frá þessari ferð birtast i blaðinu
næstu daga.
Fjórði hlutinn af
útlagðri vinnu fer
til heyöflunar
Fyrst hittum við að máli
Bjarna Guðmundsson, sem eink-
um hefur með höndum ýmiss
konar heyverkunarrannsóknir.
— Rannsóknirnar miða einkum
að þvi, hvað sé hagkvæmast fyrir
pyngju bóndans og bezt fyrir
kýrnar og kindurnar um leið, seg-
ir Bjarni. — Rannsóknaraðstaðan
er ágæt hér og sérstök áherzla
hvilir á rannsóknunum i sam-
bandi við kennslu. Við höfum gott
tún og gott bú, svo að heimatökin
eru hæg fyrir okkur. Undanfarið
höfum við mest stundað athugan-
ir á fóðurefnatapi heys við mis-
munandi þurrkunaraðferðir.
Minnsta tap, sem við höfum mælt
i þurrheyi, er 10-20%. Þá er hey-
ið þurrkað i góðum þurrki i einn
eða tvo daga og siðan hirt i góða
súgþurrkun, ekki þó með upphit-
uðu lofti. Svo furðulegt, sem það
kann að virðast, verður ekki séð,
að upphitun súgþurrkunarloftsins
hafi i för með sér, að efnatapið
verði minna en við venjulega súg-
þurrkun. Mesta tap, sem við höf-
um mælt,er hins vegar milli 50 og
60%, en þá var varla hægt að
segja, aðum fóður væri að ræða. í
sæmilegum sumrum verður ekki
séð, að upphitun súgþurrkunar-
loftsins hafi mikið að segja, en i ó-
þurrkum eins og voru hér sunn-
anlands i sumar, flýtur það geysi-
mikið fyrir. Þó eru að sjálfsögðu
alltaf takmörk fyrir þvi, hve mik-
ið af illa þurrkuðu heyi má hirða i
einu, án þess að skemmdir hljót-
ist af. I þessu sambandi er rétt að
minnast litillega á súgþurrkun
vélbundins heys, sem er vægast
sagt mjög vandasöm. Böggunum
þarf að raða svo vel i hlöðurnar
að hvergi verði glufa á milli. Á
þessu vill oft verða misbrestur,
loftið dreifist misjafnt, heyið mis-
þornar og stór hluti þess skemm-
ist.
Ég held, að aldrei verði nóg-
samlega brýnt fyrir bændum,
hversu mikill auður er fólginn i
grasinu og ræktun þess. Þvi ber
öllum skylda til að fara vel með
þessi auðæfi og spilla þeim ekki
með trassaskap i þurrkun og hirð-
ingu. Lágt kjarnfóðurverð getur
haft þau áhrif, að bændur hugsi
minna um þessi atriði en skyldi.
Margir hugsa e.t.v. sem svo, að
efnatap heysins geti þeir alltaf
bætt upp með kjarnfóðurgjöf, og
haft heyið sem hálm til kviðfylli.