Tíminn - 04.11.1972, Blaðsíða 6

6
vmwm
TÍMINN
SH!I T'irim'jvn.i
Heimsþing
Holland er undariegt og áhuga-
vert land, litið land en sagnfrægt.
Einu sinni var það eitt auðugasta
land Evrópu, rómað um allan
heim fyrir auðæfi og fagrar listir.
• — Nú er það eitt þéttbýlasta land i
viðri veröld. Sagt er, aö landrými
sé svo litið miðað við fólksfjölda
að aukning byggðar verði ein-
göngu inn i himininn, það er upp i
loftið með hærri hósum.
Engin borg er eins táknræn
fyrir Holland, sögu þess menn-
ingu og svip og Amsterdam,
höfuðborg Niðurlanda, sögufræg
borg, full fornminja, þar sem nýtt
og gamalt er hvarvetna svo
samanslungið i listum, siöum,
byggingum og strætum, að vart
verður lengra komizt. Breiðstræti
með farkostum af fegurstu gerð,
þjótandi með ofsahraða skiptast
þar á við öngstræti svo gömul og
þröng, að helzt þyrfti hundakerru
eða barnavagn til að vera viss um
að sleppa i gegn.
Á strætunum og meira að segja
i stórum samkomuhúsum og
danssölum i Amsterdam er hægt
að mæta finustu frúm i brakandi
silki og loðpelsum eftir nýjustu
Parisartizku við hliðina á skeggj-
uðum karlmönnum, sem klæðast
reyndar dragsiðum maxikjól og
eru með blóm i hárinu og á háhæl-
uðum skóm. Annað er eftir þessu
af fjarstæðum.
Amsterdam er gömul borg og
virðuleg, en þar virðist þó rikja
algjört frelsi, ekki sizt i sambúð
kynjanna, og um leið er hún
alþjóðleg borg, með fólk af öllum
kynþáttum, litum, siðum og tung-
um og virðist þar enginn á annan
halla og allt er leyfilegt. Og með
eitt er hún þó kannski sérstæðust,
hún vill vera miðdepill heimsins,
þar sem hægt er að eiga stefnu-
mót við hvern sem er og halda öll
möguleg mót og þing fyrir fólk úr
öllum áttum. Og þvi hefur þar
verið komið upp heppilegri þing-
höllum og mótsvæðum en miklu
stærri lönd og mannfleiri borgir
geta státað af.
En þar ber hin stórkostlega
heimsmótamiðstöð Evropaplein
af öilum öðrum. Hún er raunar
reist i alveg nýju hverfi i þessari
fornu borg, en samt svo nærri
gömlu miðborginni að undrun
sætir. Annars er það hið fræga
Singel- svæði, meö öllum sinum
söfnum, búöum, vöruhúsum og
kirkjum frá 16., 17. og 18. öld
ásamt „kanalnum”, sem er
skipaskurður, sem dregur að sér
athygli flestra virðulegra og
hugsandi gesta.
En hér er ekki timi til að lýsa
þvi nánar. Amsterdam verður að
sjá augliti til auglitis, finna hjart-
slátt hennar við eigin barm,
annars fara allar lýsingar fyrir
ofan garð og neðan.
Það var raunar eitt heimsþing i
Evrópaplein, sem hér átti að
vekja athygli á Eitt þing af þeim
tugum eöa hundruðum móta og
funda, sem þessi fruðulega borg
býður heiminum árlega.
Þarna i Evrópapelin — sem
gæti kannski þýtt Evrópuvellir
eða Iðavellir á islenzku, eru húsa-
kynni satt að segja furðuleg að
stærð, en ekki þó siður að allri
gerð og fyrirkomulagi, sem nú er
vist farið að nefna hönnun. Þar
eru ekki einungis stórir salir og
þó einri stærstur til fundarhalda,
heldur einnig margir minni salir
fyrir alls konar sérdeildir og mál-
efnaflokka og nefndir, sem nú
tiðkast mjög að skipta i, stórum
hópum heimsþinga og stórmóta.
Þannig er talið að málefnin
skýrist glöggar og betur komi
fram skoðanir þeirra, sem hafa
sérþekkingu á einstökum atriðum
og ekki sizt, að þannig geti fleiri
látið ljós sitt skina — komizt að
með sina skoðun.
Samt eru yfirleitt allar meiri
háttar ræður og yfirlitserindi flutt
i stóra eða stærsta salnum.
En i þessari byggingu, sem
nefna mætti nýjasta nýtt i sam-
fundatækni og þingaðstöðu, eru
margar fleiri vistarverur t.d.
sýningarsalir og gangar, eldhús
og söluborð, að ógleymdum borð-
sal fyrir þúsund eða þúsundir
borðgesta.
I nánd við þessa byggingu Iða-
valla eða Evrópaplein er einn
hinn fegursti og fjölskrúðugasti
blóma- og skemmtigöngugarður
veraldar— Floriade, sem sannar
i leiftursýn þeim, sem ekki vissi
það áður, að Holland býr yfir sér-
stakri og sennilega einstæðri
blómræktarmenningu og hjart-
grónum smekk fyrir litum og
dýrð gróandi lifs .
Og einmitt á þessum stað var i
byrjun september á þessu ári
þing eða námskeið um áfengisböl
og eiturefna neyzlu, sem aldrei
hel'ur þjakað mannkynið á hrylli-
legri hátt en einmitt nú. Og þetta
þing gafst undirrituðum kostur á
að sækja. Það var hið þritugasta i
röð um slik málefni, siðan heims
þing hófust um þau árið 1885 og
vafalaust eitt hið stærsta. Þarna
voru samankomnir að minnsta
kosti þúsund þátttakendur frá 63
löndum og öllum heimsálfum.
Sérstaka athygli vakti, hve
margir komu frá Ameriku. En
þaðan hefur ekki verið um átök að
ræða gegn áfengisneyzlu. Þykir
þessi aukna athygli bera vott um,
að nú telji Bandarikjamenn
áfengis- og eiturneyzlu það böl,
sem versta og erfiðasta vanda
þessarar auðugu og voldugu þjóð-
ar.
Var á sumum að heyra, að það
væri enn meiri voði en Vietnam-
strið og verstu styrjaldir — og er
þá mikið sagt. Aðalfulltrúi
Ameriku á þessu þingi var öld-
ungadeildarþingmaður frá Iowa,
Harold Hughes. Hann kom einnig
færandi hendi, og var umsvifa-
laust valinn forseti Heimsráðsins
i áfengisvarnamálum. En i það
ráð valdi þetta þing á sérstökum
fundi. Og verður siðar i þessum
þætti gerð skýrari grein fyrir
þessum nýja forseta.
Itáð það eða heimssamtök, sem
hafa forstöðu og undirbúning
þessara heimsmóta, sem einn
þátt starfsemi sinnar nefnast
International Council of Alcohol
and Additions — Heimssamband
gegn áfengi og eiturefnum —
skammstafað ICAA og hefur nú
starfað i hart nær öld, eða siðan
1880.
En þarna var á ýmsum að
heyra að ekki hefði alltaf verið
vel á verði staðið, en nú færi
vakningarkraftur um veröld alla,
er.da væru nú annað hvort að gera
að duga eða drcpast fyrir slik
samtök.
Fjármagn til samtakanna og
þessarar starfsemi yfirleitt hefur
verið svo furðulega litið, að þar
höfum við tslendingar lagt fram
meira en margar, að ekki sé sagt,
flestar margmilljónaþjóðir
heims. Sendi islenzka Afengis-
varnaráðið 1000 þýzk mörk siðast
liðið ár. Og þar vorum við, sem
erum þó aðeins 200 þús. jafnvel
hærri en aðrar þjóðir Norður-
landa.
En þetta stendur nú til bóta.
Kom þarna fram harkaleg gagn-
rýni og háværar áskoranir um
meiri áhuga og fórnarlund hinna
stærri þjóða. Og þar gaf U.S.A.
sitt góða fordæmi og færði sam-
tökunum nærri 75þús. þýzk mörk,
eöa tvöfalda þá upphæð,
sem heimsvelta „ráðsins” nam
siðastliðið ár.
Að sjálfsögðu var engin leið að
taka þátt i öllu þessu mikla þingi.
Þar voru fluttar 250 ræður, erindi
og fyrirlestrar um hin fjölbreyttu
vandamál þjóðanna i baráttunni,
styrjöldinni við Bakkus og hans
þjóna. Flest var þetta hávisinda-
legt. Nú trúir enginn neinu nema
visindalegum rannsóknum, at-
hugunum, tölvum og skýrslum,
sem allt er endurskoðað og út-
reiknað af sérfræðingum.
Raunar var bót i máli að
meginefni og aðalþættir var vél-
ritað og varð af þvi heil biblia
heim að flytja. En mikinn tima
þarf til úrvinnslu þess alls, ef til
kæmi.
En þarna komu fram i tali
hinar fjarlægustu skoðanir, allt
frá þvi að láta alkoholista og
eiturlyfjaneytendur gjörsamlega
afskiptalausa, þar yrði hvort eð
er engu bjargað, þeir mundu
aldrei kunna við sig i hópi algáðra
fremur en kölski i himnariki, allt
væri unnið fyrir gýg.
Ilins vegar töldu aðrir, að rétt
væri að verja meira fjármagni,
viti og kröftum til varnar gegn
þessum voða en varið væri til her-
mála, geimferða og sjúkdóms-
tjih'i eíL'LÍL*
Laugardagur 4. nóvember 1972
bindindismanna
rannsókna samanlagt. Þessi
þrenning: áfengi, tóbak og eitur-
efni væru hvort eð er undirrót
flestra mannlegra meina, einkum
i velferðarrikjum heims.
Heimsþing þetta var haldið
undir yfirskriftinni: Man and his
Mind-Changers-, sem mætti
kannske þýða á islenzku: ,,Mað-
urinn og sálbreytingaefnin”.
Aðalumræðurnar voru fluttar
árdegis. Siðan skipt i um 10
umræðudeildir siðdegis og að
minnsta kosti 5 fyrirlestrar i
hverri deild i fimm daga.
Mikið bar þar á þreytu og allt
að þvi uppgjöf. Þarna var of
mikið á borö borið.
Canadamenn hafa liklega stað-
ið sig bezt. Tveir þeirra E. Pop-
ham og Harold Kalant fengu
verðlaun, svonefnd Jellinck verð-
laun, sem þykja mikill heiður á
svona stað.
Sá fyrrnefndi benti á, að bezta
vörn gegn áfengisböli væri að
hafa það nógu dýrt. Hinn benti á
skaðsemi þessara drykkja og
efna fyrir lifur, hjarta og lieila.
Maður hafði nú eitthvað heyrt um
þetta áður. En hitt er annað,
hvort nokkuð tillit er tekið til
staðreynda i framkvæmd.
Browning-verðlaunin, sem
þykja vist dýrmætust fékk doktor
frá Washington, Nathan Eddy að
nafni, lyfjafræðingur að mennt og
starfsmaður i hungurvörnum
Sameinuðu þjóðanna. En um af-
rek hans er mér ekki kunnugt, en
ævilangt hafði hann unnið að
þessum vörnum. Suma dagana
vannst þó timi til að fara i veizlur
og ferðalög. En til þess þurfti að
greiða mótsgjald að upphæð 65
dollara. En þvi hafði islenzkur
fulltrúi ekki gert ráð fyrir og fór
þvi á mis við þann fagnað. Og
einu er óhætt að bæta við: Amst-
erdam er dýr borg. Þar kostaði
hótelherbergi 50 þýzk mörk yfir
nóttina eða sem næst 1300 isl•
krónum.
Næstsiðasta dag heimsþingsins
var ráðsfundur ICAA. Þar var
mikið um þakkir. En flestar
þeirra fékk hinn virðulegi öld-
ungur og ,,ráðs” fulltrúi Svia,
fyrrverandi „landshöfðingi” þar
og forseti ICAA hin siðustu ár.
Hann var nú gerður að heiðurs-
forseta, þar eð hann gaf ekki kost
á sér lengur til starfa fyrir aldurs
sakir, og leystur frá störfum með
dýrmætri gjöf, sem virtist vera
klukka, hinn mesti kjörgripur.
En eins og áður er að vikið hér
var nú valinn til forseta ICAA
fulltrúi Bandarikjanna á þessum
fundi, Harold E. Hughes, þing-
maður, hinn gjörvulegasti höfð-
ingi að sjá, breiður um brjóst og
herðar, bjarturog einarður á svip
og virðulegur i framkomu og fasi.
Það er Ruben Wagnson einnig.
En ekki varð þó sjónarsviptir
þarna uppi á pallinum, þegar
þessi fimmtugi foringi tók við
fundarstjórn.
Vissulega er það sterkur þáttur
til að móta hið margumrædda
almenningsálit gagnvart mikils-
verðum málefnum, að þar fari
menn fyrir, sem múgurinn litur
upp til.
Heyrðust menn óska að þessi
nýkjörni forseti áfengisvarna i
heiminum, mætti sem fyrst eign-
ast aðra æðri forsetatign, verða
nefnilega forseti Bandarikjanna
og feta þar i fótspor Abrahams
Lincolns hins ógleymanlega mál-
svara bindindis og frelsis.
Sú ósk virðist ekki eins mikil
fjarstæða og virzt gæti i fyrstu.
þegar litið er yfir fortiðarferil
Harold Hughes. Hann er eins og
áður er sagt þingmaður fylkisins
Iowa. En þar hefur hann verið
kosinn landstjóri þrisvar eða þrjú
timabil. En slikt er mjög sjald-
gæft og sannar mjög stöðugar
vinsældir.
Á þingi Bandarikjanna i Was-
hington er hann starfandi i
mörgum hinum ábyrgðarmestu
nefndum t.d. atvinnu- og vel-
ferðarnefnd. Ekki má þá heldur
gleyma að siðustu þrjú árin hefur
hann starfað i Áfengisráði
Bandarikjanna, sem vinnur að
vörnum gegn áfengi og eitur-
lyfjum.
Hann er þvi ekki ókunnugur
þessum vandamálum, þótt segja
megi, að slikar varnar og rann-
sóknir, sem einmitt hann hefur
unnið að og stofnað til séu alveg
ný málefni á þessum vettvangi i
U.S.A.
Þar er nú markvisst unnið bæði
að fyrirbyggjandi vörnum og hins
vegar endurhæfingu og lækn-
ingum á fórnardýrum fiknilyfja
og áfengis.
Var um þetta samin ný löggjöf i
báðum deildum Oldungadeildar
Bandarikjaþings árið 1970. Svo
glöggt má sjá, að hér þykir mikils
með þurfa.
Hann og fylgismenn hans
leggja þó aðaláherzlu á, að þessi
mál séu tekin heilsufræðilega
fremuren sem lögfræðileg glæpa-
málefni. En þar er oft mjótt á
milli. Harold Hughes var
þekktur um öll Bandaríkin áður
en hann komst á þingið i Was-
hington. Hann hefur lengi verið
forseti á landstjóraþingum, val-
inn til þess vanda og heiðurs af
demokrötum meðal landstjór-
anna, auk þess sem honum hafa
þar verið falin hin vandasömustu
verkefni til úrlausnar.
Árið 1968 var hann þvi hátt á
lista demokrata til forsetakjörs
og nýtur þar bæði álits, virðingar
og vinsælda. En hann er ekki að
eðlisfari metorðagjarn.
A landstjórnarárum Harold
Hughes i Iowa hafa orð'ið þar
mjög mikilsverðar breytingar til
bóta félagslega og i löggjöf.
Ðauðarefsing hefur þar verið
afnumin. Skólaréttindi látin ná
jafnt til allra, án tillits til litar-
háttar eða þjóðfélagsaðstöðu.
Tæknimenntun stóraukin og
námsstyrkir hækkaðir, einkum til
iðnnema. Aðstoð til lækninga,
endurhæfingar og atvinnu fyrir
andlega fatlað fólk, er að sögn al-
veg orðin til fyrirmyndar i Iowa,
eftir að Harold Hughes gjörðist
þar landstjóri.
Svipað má segja um kjara-
bætur fyrir aldraða og umsjón
með umkomulausum börnum i
þessu riki Hughes.
En sérstaklega skal hér bent á,
hvernig hann hefur mótað -
afengislöggjöf þessa rikis bæði til
sóknar og varnar i þessum mikla
vanda. En það hefur svo aftur
aukið efnalega velmegun og hag-
sæld ibúanna á öllum sviðum.
Harold Hughes ann heimalandi
sinu öllu öðru meira. Hann þekkir
vel hérað sitt og fólkið þar, upp-
alinn i smáborg, mikill unnandi
iþrótta og ósnortinnar náttúru-
fegurðar. Hann er i senn bóndi og
kaupsýslumaður að ætt, hefð og
uppruna og þeirra beztu dyggðir i
blóð runnar, tryggð, skapfesta og
drenglund að dómi allra, sem
bezt þekkja hann.
Utanlands hefur hann ekki
dvalið nema i siðari heimsstyr-
jöld i Norður-Afriku, Sikiley, og
ttaliu.
Harold Hughes fæddist á stór-
um búgarði i nánd borgarinnar
Ida Grove 10 . febrúar. 1922, og
gekk þar i skóla. Hann var
iþróttahetja skólans i æsku, eink-
um i knattspyrnu.
Hann tilheyrir Metodistakirkj-
unni og er mjög trúrækinn. Hann
er margfaldur doktor og heiðurs-
doktor við marga skóla. Konan
hans heitir Eva Mercer, Þau gift-
ust 1941 og eiga þrjár uppkomnar
dætur.
Það er mikilsvert að kynna vel
þennan forystumann i áfengis-
vörnum veraldarinnar.
Óskandi að sem flestir hrifust
af honum, hugsjónum hans, störf-
um, dug hans og dáð og glæsi-
mennsku.
Almenningsálitið er sterkasta
vopnið a mörgum sviðum. Það
væri vel, ef það gæti snúizt á sveif
með þeim, sem vilja og vita bezt i
voða áfengis og eiturneyzlu.
Þetta miklaheimsþing i Hollandi
var sannarlega gleðilegt tákn
þess, að enn er unnið vel og óskað
góðs á þessu sviði.
Vissulega má vona, að þvi hafi
tekizt vel að fræða og velja.
Fulltrúarnir frá 63 löndum
þurfa að bera áhrif þess og
fræðslu með sér heim og vinna
heilshugar á sama veg, þegar
komið er að störfum heima fyrir.
Aldrei má sofna sinnulaus.
Val foringjans á þessu þingi
gefur miklar vonir. Hann verkar
sem heilhuga, þróttmikill og
áhugasamur.
En samt þýðir ekki að byrgja
augun fyrir þeim sannleika:
,,Að illu heilli
fer að orustu
sá, er ræður heimskum her”.
Séu liðsmenn ekki lika vaskir
og batnandi, vaxandi og vakandi ,
þá duga hvorki dýrðlegar hallir
og blikandi blómagarðar á Iða-
völlum Amsterdam né fork-
unnarglæstir forsetar úr Was-
hington til að bjarga heill
heimsins.
Ég vil ljúka þessum orðum,
meö þökkum til Afengisvarnar-
iráðs íslands, sem valdi mig að
fulltrúa á þetta heimsmót og
gerði mér kleift að komast
þangað.
Reykjavik, 14.10.1972
Árelius Nielsson.
A inyndinni til vinstri sér yfir ráðstefnusalinn, en á þeirri til hægri fyrrverandi og núverandi forseti
samtakanna. Wagnsson t.v. og Harold E. lltiges.