Tíminn - 10.11.1972, Blaðsíða 11
10
TÍMINN
Köstudagur 10. nóvember 1972
Föstudagur 10. nóvember 1972
TÍMINN
11
Þrjár nýjar bækur frá
Almenna bókafélaginu
Almenna bókafélagiö hefur
sent frá séKþrjár bækur, Útverði
islenzkrar menningar, ritgeröa-
safn eftir dr. Itichard Beck,
Uppreisnina í grasinu, fyrstu
skáldsögu Arna Larssonar, og t
fylgd meö Jesú, leiösögubók i
máli og myndum.
Forlagið kynnir sögu Arna á svo-
felldan hátt:
„Efnisþráður sögunnar er ekki
augljós við fyrstu sýn, þvi að
sagan er byggö upp af mörgum
sjálfctæðum köflum og minnir
gerð hennar i mörgum tilvikum á
kvikmyndir. Að sögn höfundar er
sögunni ætlað að vera
„heimspekilegt landnám i um-
hverfi, þar sem engin menningar-
leg hefð er fyrir hendi”.
Arni Larsson er Reykvikingur,
fæddur 1943. Hann varð stúdent
frá MR 1964 og las um skeið lög-
fræði við Háskóla Islands, en
sneri sér þá aö bókmenntanámi
og ritstörfum. Ljóð, smásögur og
greinar hafa birzt eftir hann i
blöðum og timaritum.
Uppreisnin i grasinu er 96 bls.
að stærð. Höfundur á sjálfur hug-
myndina að káputeikningu auk
þess hann hefur teiknað þrjár
myndir i bókina.
Um bók Richards Becks segir,
að höfundur greini þar frá
nokkrum þeim mönnum úr hópi
„andlegra höfðingja ensku-
mælandi”, sem öðrum fremur
hafa borið hróður tslands fyrir
brjósti og eflt hver á sinu sviði
þekkingu heimsins á sögu hennar
og menningu að fornu og nýju.
Menn þessir eru George P.
Marsh, bandariski fjöl-
fræðingurinn og athafna-
maðurinn; Henry W. Longfellow
skáld Bayard Taylor, rithöfundur
og sendiherra Willard Fiske,
prófessor; Arthur M. Reeses,
bókmenntamaður; Charles Venn
Pilcher, biskup i Ástraliu, og
siöast en ekki sizt Vilhjálmur
Stefánsson landkönnuður.
I stuttum formála að bókinni
segir Tómas Guðmundsson skáld
m.a.:
„Ekki orkar það tvimælis, að
það sé oss íslendingum sjálfsögð
ræktarskylda að vita deili á þeim
ágætismönnum, sem á ýmsum
timum hafa borið hróður þjóðar
vorrar fyrir brjósti og eflt hver á
sinu sviði þekkingu heimsins á
menningu hennar að fornu og
nýju. Saga þeirra kemur oss öll-
um viö, og vér eigum þeim þökk
að gjalda. En það ætla ég, að
lesendum þessarar bókar muni
ekki siður verða tiðhugsað til
höfundarins sjálfs, þess manns,
sem flestum fremur á heima
meðal þeirra útvarða þjóðar
vorrar, er þar er sagt frá...”
Um I fylgd með Jesú segir, að
hún sé „leiðsögn um Nýja testa-
mentið i máli og myndum”.
Bókin er i stóru broti, en myndir
eru um það bil 180 talsins, flestar i
mörgum litum, og eru þar á
meðal 87 heilsiðulitmyndir. Hefur
brezkur ritstjóri, David
Alexander, valið myndirnar og
sett við þær skýringar, en sr.
Magnús Guðjónsson hefur snúið
texta hans á islenzku. Þá má sér-
staklega geta þess, að tilvitnanir i
þrjú fyrstu guðspjöllin og
Postulasöguna eru sóttar i nýja
og óprentaða bibliuþýðingu Hins
islenzka bibliufélags, og mun
mörgum þykja forvitnilegt að
kynnast þeim.
1 inngangsorðum, sem herra
biskupinn, dr. Sigurbjörn
Einarsson, hefur skrifað lætur
hann svo um mælt, að hér sé
komin út „fögur bók og handhæg
sem er vel til þess fallin að örva
menn við lestur Nýja testa-
mentisins. Þær skýringar, sem
myndunum fylgja, og hinar beinu
tilvitnanir, miða að þvi, að þau
spor á ferli mannkyns, sem hafa
orðið öðrum dýpri og áhrifameiri,
verði skýrari i huga lesandans,
hin helga saga verði nálægari
staðreynd bæði sem atburðarás i
mannheimi liðins tima og sem
veruleiki eilifs uppruna og
gildis.”
1 fylgd með Jesú er mjög
vönduð bók að öllum frágangi,
enda óvenjufögur eins og efni
hennar hæfir.”
Hannes Pdlsson frá Undirfelli:
Þegar farið er að kryfja bókina
„Nefndir og ráð rikisins 1971”, þá
fer ekki hjá þvi,að fólk fari að at-
liuga hvar þjóð okkar er stödd
varðandi fjárhagslegt siðferði.
Toppmenn þjóöfélagsins, sem
ættu að bera höfuðábyrgð á fjár-
hagslegu og andlegu siðferði
þjóðarinnar,hlaða á sig svo mörg-
um aukastörfum, að það er með
öllu ómögulegt, aö þeir geti unnið
sitt aðalverk — sem þeir hafa þó
sæmileg laun fyrir — sómasam-
lega, og nefndarstörf þeirra
hljóta að verða fljótfærnislega
unnin.
Tökum t.d. ráðuneytisstjórann i
fjármálaráðuneytinu, sem hlýtur
að gegna mjög ábyrgðarmiklu og
timafreku starfi. Hann telur sig
geta verið i 15 ráðum og nefndum,
og tekur i laun fyrir slika auka-
vinnu kr. 34.975,- aö meðaltali á
mánuði árið 1971, þó hefur hann
ekki hafið laun sin fyrir for-
mennskuna i skattalaganefnd-
inni, sem varla hefðu orðið minni
en kr. 100.000.- ef miða ætti við
laun formanns i nefndinni um
tekjustofna sveitarfélaga.
Ráðuneytisstjórinn i fjármála-
ráðuneytinu hefur sér til hægri
handar svonefndan hagsýslu-
stjóra, hann virðist hafa fengið
kr. 290.034,- fyrir nefndarstörf á
árinu 1971, eða að meðaltali kr.
24.170.- á mánuði. Þetta eru
mennirnir, sem hafa það að aðal-
starfi að gæta hófsemi i rikisút-
gjöldum.
Almenningi til leiðbeiningar
skal þess getiö, að föst mánaðar-
laun ráðuneytisstjóra munu nú
vera kr. 73.125.-, þingmanna kr.
65.520,- og prófessora kr. 62.010.
Launaskrið hefur orðið talsvert
rá 1971 svo föst mánaðarlaun
iafa verið nokkru minni 1971
neldur en þau eru nú.
Til hægri verka fyrir almenning
ylgir hér meöaltalsgreiðsla fyrir
ukastörf á mánuði hjá nokkrum
áðuneytisstjórum, prófessorum
)g bankastjórum á þvi herrans
sri 1971. Þess þarf varla að geta,
ið nær þvi allar þær nefndir og
ill þau ráð, sem laun hafa tekið
irið 1971, er arfur frá viðreisnar-
tjórninni. Það er von, að Gylfa
.yki litil framleiönin hjá land-
únaðinum.
Nokkur skýringardæmi.
Ráðuneytisstjórar:
Jón Sigurðsson
lljálmar Vilhjálmsson
Brynjólfur Ingólfsson
Gunnlaugur Briem
Jón Arnalds
Torfi Asgeirsson
Birgir Thorlacius
Baldur Möller
Páll Sigurðsson
kr. 419.705,- = kr.34.975,-
kr. 332.776,-
kr. 253.126.-
kr. 248.174,-
kr. 246.455,-
kr. 244.992.-
kr. 242.600,-
kr. 164.657.-
kr. 163.500.-
kr. 27.731,-
kr. 21.094.-
kr. 20.681,-
kr. 20.538,-
kr. 20.416,-
kr. 20.217,-
kr. 13.721.-
kr. 13.625.-
á mánuði.
á mánuði.
á mánuði.
á mánuði.
á mánuöi.
á mánuði.
á mánuði.
á mánuði.
á mánuði.
Jón Sigurðsson, sem var for-
maður i nefndinni varðandi
breytingar á skattalögunum, hef-
ur ekki hafið laun fyrir þau nefnd
arstörf á árinu 1971 og Torfi
Asgeirsson ekki hafið laun sin
fyrir störf i Yfirfasteignamats-
ólafur Björnsson, fyrrv. alþm.
hefurfengið kr.
Guðlaugur Þorvaldsson kr.
Magnús Magnússon kr.
Magnús Már Lárusson kr.
nefnd 1971, svo ætla 'má.> að
nefndalaun þessara manna, verði
allmiklu hærri á árinu 1971 en*iér
er talið.
Þá verður ekki hjá þvi komizt
að benda á nefndalaun blessaðra
prófessoranna, sem virðast hafa
rúman tima til hjáverka.
323.103,- eða kr. 26.925.- á mánuði.
256.403,- eða kr. 21.367.- á mánuði.
177.181,- eða kr. 14.765,- á mánuði.
149.871.- eða kr. 12.489,- á mánuði.
Svo koma þeir voidugu menn bankastjórarnir.
Kyrst er Jóhannes Nordal,
seðlabankastj. með kr. 474.425.- eða kr. 39.535.- á mánuði.
Óskar Hallgrimsson kr. 276.196.- eða kr. 23.016.- á mánuði.
Davið Ólafsson, seðlabankastj. kr. 249.420.- eða kr. 20.785.- á mánuði.
Bragi Hannesson kr. 182.960.- eða kr. 15.247.- á mánuði.
Eftirtaldir menn hafa tekið laun fyrir störf i 2-4 nefndum og heildar-
greiösla farið yfir 100 þús. krónur.:
Þorbjörnssonar og Ævars ísbergs
virðast ekki vera fyrir nefndar-
störf heldur ómælda yfirvinnu.
Loks er þess að geta, að ein-
hverjir kunna að draga þá álykt-
un af skránni, sem birtist i Timan
um á miðvikudaginn, að svo eöa
svo margar nefndir séu
talnadálkinum. Þetta getur verið
villandi. Þessi tala sýnir aöeins
hvar viðkomandi menn vitjuöu
laun fyrir störf i mörgum nefnd-
um árið 1971, og þar kann eitt-
hvað að hafa verið óhafið til við-
bótar.
Hannes Pálsson.
Nefndir og ráð ríkisins
fl««
1. Sigurbjörn Þorbjörnsson, rikisskattstjóri kr. 379.173.- Ílif
2. Baldvin Jónsson, hæstaréttarlögm. kr. 368.971,-
3. Ævar Isberg, lögfræðingur kr. 274.959.-
4. Davið ólafsson, seðlabankastjóri kr. 249.420,- •
5. Birgir Kinnsson, fyrrv. alþm. kr. 196.034.-
6. Birgir Kjaran, forstjóri og fyrrv. alþm. kr. 182.850.-
7. Matthias Bjarnason, alþingismaður kr. 173.997.-
8. Páll Asgeir Tryggvason, deildarstjóri kr. 171.815,-
9. Einar ólafsson, bóndi kr. 169.000,-
10. Magnús Jónsson, bankastj. og fyrrv. ráðh. kr. 165.928.-
11. Jón Skaftason, alþingismaður kr. 161.504,-
12. Jóhann Hafstein alþingism. og fyrrv. ráðh. kr. 155.300,-
13.Sigurður Ingimundarson, forstjóri kr. 150.860,-
14. Ilöskuldur Jónsson, stjórnarráðsfulltrúi kr. 148.163.-
15. Helgi Bcrgs, bankastjóri kr. 147.114.- fjjl
16. Björn Hermannsson, deildarstjóri kr. 144.318,-
17. Tómas Vigfússon, byggingameistari kr. 138.204.- ||l|p
18. Páliní Jónsson, alþingismaður kr. 131.000.-
19. Benedikt Sigurjónsson, hæstaréttardómari kr. 129.360.- .
20. Ragnar Arnalds, alþingismaður kr. 128.900.-
21. Hallgrimur Dalberg, deildarstjóri kr. 113.221,- :
22. Sigurður Jóhannsson, vegamálastjóri kr. 101.447.-
Greiðslur til Sigurbjörns yfirskriftina á aftásta
Saga fyrir
venjulegt fólk
Ein af nýju bókunum i ár er eft-
ir ungan blaðamann, sem heitir
Snjólaug Bragadóttir. Af þvi að
maður er alltaf dálitið forvitinn,
þegar ný bók er að koma i heim-
inn, gaf ég mig á tal við Snjó-
laugu og bað hana að segja mér
eitthvað um nýju bókina, sem
heitir „Næturstaður”.
— Hvernig er sköpunarsaga
þessarar bókar, Snjólaug? Var
hún lengi i smiðum?
— Sköpunarsagan i heild nær
yfir timabilið frá miðjum nóvem-
ber i fyrra og fram i miðjan mai.
En á þessu timabili tók ég mér fri
frá þessu, að minnsta kosti tvis-
var i heilan mánuð og nokkrar
styttri hvildir. Ég held þvi, að
segja megi, að bókin hafi orðið til
á skömmum tima.
— Er þetta fyrsta tilraun þin til
yrkinga?
— Ja, einhvern tima endur fyrir
löngu skrifaði ég eina vélritaða
siðu, sem átti að vera upphaf á
skáldsögu, en þá missti ég þolin-
mæðina og fleygði þeirri fram-
leiðslu. Siðan hef ég ekkert reynt
fyrr en núna.
— En ertu þá ekki nógu mikill
tslendingur til að hafa verið að
reyna að yrkja frá þvi þú manst
eftir þér?
—Ef þú átt við að yrkja ljóð þá
er ég saklaus af öllu þess háttar.
Hef aldrei reynt að koma saman
visu á ævi minni.
— Ertu samt ekki Norðlending-
ur?
— Jú, jú. f húð og hár. Fæddist
á Skáldalæk i Svarfaðardal og ólst
upp á Akureyri.
— Hvað er bókin stór?
— Hún er svona meðaltetur.
Eitthvað nálægt 140 blaðsiðum
held ég.
— Það þykir nú vist alltaf nær-
göngult að spyrja höfunda um
efni bóka. En má ég ekki fá eitt-
hvað að vita, hvað i þinni bók
stendur?
—- Jú, enda kemur það i ljós.
Þetta er saga úr Reykjavikurlif-
inu eins og það er nú. Aðalpersón-
urnareru þrjár ungar konur, sem
búa saman i leiguibúð. Ástæöan
til þess að þær eru þarna, er ein-
faldlega sú, að þær voru i hús-
næðisvandræðum eða einhverjum
öðrum vandræðum. Þegar þær
byrja búskapinn saman, þekkjast
þær mjög litið, en þegar á liöur,
kemur i ljós að þær eru mjög ólik-
ar á flestan hátt. Þær bregðast
misjafnlega við vandamálum, og
hver um sig hefur sinar skoðanir
á hlutunum.
— Þetta skapar auðvitað
spennu i söguna?
— Það leiðir að minnsta kosti
af sér mörg ný vandamál fyrir
þessar þrjár konur. Sum leysast,
önnur ekki. En það fer ekki hjá,að
þær hafi áhrif hver á aðra og jafn-
vel breyti hver annarri dálitið.
— Fléttast ekki nein ástarmál
inn i söguna?
— Jú, það fléttast ýmislegt inn
i, lika ástarmál. En eftir tvö ár
leysist sambúðin upp og bókin
endar, þegar ibúðin stendur tóm.
— Þú viðurkenndir þarna áðan,
að einn af þáttum bókarinnar
væru ástamál. Segirðu eitthvað
frá karlafari þessara kvenna?
— Þar fer ég ekki i smáatriði,
en ef lesendur vilja hafa meira af
þyi, geta þeir bara imyndað sér
eitthvað á milli linanna.
— Þú ætlar þá ekki að kitla les-
endur með neinni bersögli?
— Nei alls ekki.
— Þú sverð af þér allar skáld-
skapariðkanir i fortiðinni. En
hvað um framtiðina? Ætlarðu að
halda áfram?
— Ég hefði ekkert á móti þvi,
mér finnst gaman að skrifa. En
ég ætla ekki að leggja hart að
mér, ekki streitast við að skrifa,
ef það vill ekki koma nokkurn
veginn átakalaust.
— Þessi bók hefur þá kannski
brotizt út?
— Já, það má segja það.
— En þá er eitt, sem Islending-
ar eru svo óskaplega viðkvæmir
Snjólaug Bragadóttir
fyrir: Eiga personur bókarinnar
sér raunverulegar fyrirmyndir?
— Jah. Nú veit ég ekki hvað
segja skal. Þetta er kannske dá-
litið undarlegt, en aðalpersónurn-
ar þrjár eru að meira eða minna
leyti ég sjálf. Þeirra reynsla er
oft byggð á minni. Ég þori ekki að
gera fleiri játningar, en það er al-
veg áreiðanlegt, að engin heil
manneskja i bókinni á sér fyrir-
mynd i raunveruleikanum.
— En svo má ég til að spyrja
þig um eitt, sem ég veit að er ærið
nærgöngult: Kviðirðu ekki fyrir
þvi að sjá bókina i búðargluggum
og að lesa um hana ritdóma.
— Ég held,að ég hlakki nú held-
ur til að sjá hana. En um ritdóm-
ana er það að segja, að ég kviði
þeim ekki. Ég hef lesið flesta rit-
dóma undanfarin ár og siðan
margar þeirra bóka, sem um var
dæmt,og ég verð að segja, að mér
finnst bókmenntagagnrýni oft
hafa við litil rök að styðjast. Hún
verður aldrei neinn Hæstaréttar-
dómur, — hvorki um mina bók né
aðrar. Það eru lesendurnir sjálf-
ir, sem velja og hafna. Þessi bók
min á heldur ekki að vera neitt
bókmenntalegt afrek, heldur af-
þreyingarsaga fyrir venjulegt
fólk, skrifuð á venjulegu máli.
— Þú vilt þá álita, að það verði
erfitt að koma við bókmennta-
fræðilegri gagnrýni?
— Ég vildi óska,að það yrði
gersamlega ómögulegt.
— Nú ert þú bæði húsmóðir og
blaðamaður i fullu starfi. Hvenær
hefurðu tima til að skrifa?
— Aðallega á næturnar. Fyrst
skrifaði ég á kvöldin, en þegar
fram i sótti, byrjaði ég um mið-
nættið og sat oft við til fimm og
sex á morgnana. Þetta er ágætis
timi til skrifa.
—Næsta bók verður þá ef til vill
næturverk?
— Ef það verður einhver
„næsta bók” býst ég við, að hún
verði að öllu leyti næturverk, og
mætti kannske þar af leiðandi
kallast myrkraverk.
Að svo mæltu fellum við
Snjólaug talið. Við óskum henni
öll til hamingju með bókina og
hlökkum til að sjá, hvort hún ber
á sér nokkur einkenni myrkra-
verks, þegar hún kemur fram i
dagsljósið.
— VS.
Þjóðlífssaga
að vestan
Einar frá Hergilsey
Hann kallar sig Einar frá
Hergilsey, og skáldsagan hans
heitir Meðan jörðin grær. Annars
heitir hann Einar Guðmundsson
fullu nafni, og er bóndi að Seftjörn
á Barðaströnd — nýbýli, sem
hann hefur reist að Brjánslæk, En
höfundarnafnið helgast af þvi, að
hann fæddist i Herbilsey og ólst
þar upp til ellefu ára aldurs. Hann
er Breiðfiröingur i húð og hár og
forfeður hans langt i ættir aftur.
Okkur þótti forvitnilegt að eiga
við hann orðaskipti, þvi að það er
nýlunda nokkur, þegar allt i einu
kemur út skáldsaga eftir fertugan
bónda, sem ærnum verkum hefur
að sinna við bú sitt frá morgni til
kvölds — meira að segja mann ,
sem reist hefur allt frá grunni.
— Ég held að það sé kveikjan að
þessari sögu minni, sagði Einar,
að mér varð litið inn um glugga á
eyðibýli. Þar sá ég ýmsa muni,
sem fólkið hafði skilið eftir, meðal
annars grænmálað jólatré. Mér
varð þetta hugstætt, og ég fór að
velta þvi fyrir mér, að þarna hefði
getað gerzt saga, og sú saga varð
smám saman til i huga minum.
Þó hefði ég liklega ekki færzt
það i fang að skrifa hana, ef
brjósklos i baki hefði ekki hamlað
þvi um tima, að ég gæti stundað
erfiðisvinnu — ég var þess konar
sjálfsmennskuþræll sem varla
fær tónstund nema veikjast.
Ég hafði oft áður byrjað á
sögum, en svo hafði allt lent i úti-
deyfu hjá. Nú var ég hvattur til að
þess að ljúka sögunni, leggja ekki
árar i bát. Það gerði einn af rit-
dómurum dagblaðanna og ég
leiddist til þess að halda áfram.
Raunar hafði hún upphaflega að-
eins átt verða smásaga.
Sagan hefur verið þrjú ár i
smiðum, og siðan ég varð vinnu-
fær aftur, hef ég ekki haft tima af-
lögu nema á kvöldin og nóttunni.
Stundum hafa þó liðið margar
vikur, án þess að ég snerti hand-
ritið, — og það má heita, að ég
hafi hætt á köflum.
Nú sögusviðið — þú spyrð um
það. Það er tvimælalaust i ætt við
Vestfirði sunnan verðan, kemur
liklega einna helzt heim viö
Arnarfjörð, þótt hvergi verði það
fundið með þeim ummerkjum,
sem lýst er i bókinni. Persónur
eru allmargar, og þær eru allar
min hugarsmið, og engin atvik
sem ég hef spurnir af, höfð að
uppistöðu. Eígi að siður er sagan
sönn i þeim skilningi, held ég að
par Dirtist liliö sjáltt ems og það
er. Ekkert er utan þess ramma,
sem hefði getað veriö, og ég hef
reynt að hafa söguna látlausa og
eðlilega, forðasta allar ýkjur og
hundakúnstir.
Sögutiminn er svona frá þvi
seint á striðsárunum og fram
undir 1950, en þá urðu viða snögg
umskipti i afskekktum byggðar-
lögum.
Hvað meira ég hef um þessa
sögu mina að segja — ætli þaö sé
nokkuð? Hún er farin frá mér og
það verður ekki aftur tekið, og nú
verð ég að eiga það undir dómi
fólks i landinu, hvernig þessu
hugarfóstri minu farnast. Mér
verða það auðvitað gleðitiðindi, ef
almenningur hefur af henni ein-
hverja ánægju, þvi að það er
fánýt iðja að skrifa sögur, sem
enginn getur fest við hugann.
Annars bið ég þess rólegur,
hvernig henni reiðir af.
J.H.
Ég skrifa af því að mig
langar að gera gagn
Áður en langt liður mun koma
út bók, sem heitir, Að hurðarbaki.
Höfundur er Maria Skagan. En
um hvað fjallar bókin og i hvaða
tilgangi skrifaði höfundurinn
hana? Þessu fáum við litillega að
kynnast i eftirfarandi spjalli.
Fyrsta spurningin, sem fyrir
Mariu var lögð, var eitthvað á
þessa leið:
— Hvert er meginefni bókar
þinnar?
— Bókin gerist i endurhæf-
ingarhæli á Norðurlöndum. Þar
er brugðið upp svipmyndum af
fólki, sem á við mismunandi
örðugleika að etja. Inn i þetta er
svo ofið ýmsum örlagaþáttum úr
iifi þessa fólks.
— Eru persónurnar yfirleitt
sjúklingar?
— Já. Þar kemur meðal annars
við sögu fólk, sem gengið hefur
undir ýmsar beinaaðgerðir, og
hefur fyrir þær sakir misst mátt
að einhverju leyti, en er þó ról-
fært. Svo er nú stólafólkið. En það
er alls ekki i sama báti, eins og
ætla mætti. Sumir geta ekið
hjólastól sinum aðrir ekki. Sumir
geta hoppað um á hækjum, studd-
ir spelkum. Siðan skiptast menn i
hópa, eftir þvi, hvort þeir hafa
einhverja von um áframhaldandi
bata, eða ekki. Enn skiptast sögu-
persónur minar i hópa eftir liðan.
Sumir hafa þrautir, aðrir ekki.
Ég tek lika til meðferðar fólk,
sem getur gengið, en á mjög erfitt
með að sitja. Mig langar að skjóta
þvi hér inn, að þeir, sem þannig
er ástatt um, eru mjög illa settir i
okkar nútimaþjóðfélagi, þar sem
flest setgögn er bagalega lág,
með langri og afturhallandi setu.
Þannig er þetta i bifreiðum, kvik-
myndahúsum og viðast hvar á
opinberum stöðum.
— Þannig er sem sagt þitt fólk?
Þetta eru persónur bókarinnar?
— Einmitt. En önnur ytri kjör
og þjóðfélagsleg aðstaða persón-
anna er lika mjög mismunandi.
Sumir geta aflað sér menntunar
og komizt i lifvænlega atvinnu.
Sumir komast i heppilegt hús-
næði, samanber frú eina i bók-
inni. Aðrir eiga ekki i önnur hús
að venda en elliheimili, og enn
aðrir eru svo heppnir að komast á
fyrsta flokks hjúkrunarhæli, þar
sem er bæði hjúkrunarþjónusta
og vinnuaðstaða. — Einmitt sams
konar hæli og það, sem Sjálfs-
björg, landssamband fatlaðra, er
nú að reisa við Hátún.
Hvar gerist sagan?
— Þú sagðir áðan, að sagan
gerðist á Norðurlöndum.
Hugsarðu þér hana gerast i ein-
hverju sérstöku landi — eða gæti
hún gerzt hvar sem er?
— Ég held nú, aö aðstaða
fatlaðs fólks sé svo lik á Norður-
löndum, að saga eins og þessi
gæti gerzt i hverju þeirra sem
væri, þótt Danir standi að visu
mjög framarlega i endurhæfingu.
Jú, það er aldrei nema satt: Sag-
an gerist i Danmörku.
— Læturðu sögupersónurnar
bera erlend nöfn?
— Já, já. Þær heita dönskum,
norskum og jafnvel sænskum
nöfnum. Það er þarna fólk frá
öðrum Norðurlöndum einnig, þótt
sagan gerist i Danmörku.
— En er ekki neinn tslending-
ur?
— Jú. Það er nú reyndar einn
tslendingur, sem er eins konar
tengiliður á milli hinna persón-
anna og lesandans.
— Á sagan sér rætur i endur-
minningu um dvöl á sliku endur-
hæfingarhæli?
— Já. Ekki er nú alveg hægt að
neita þvi.
— Eru raunverulegar fyrir-
myndir að persónunum?
— Þetta hugtak „raunveruleg-
ar fvrirmvndir” er nú ákaflega
erfitt úrlausnar. Ég man ekki
betur en að einn góðkunnur rit-
höfundur hafi kvartað yfir þvi,
þegar hann hafði nýlega skrif-
að skáldsögu, að það hefðu hringt
til sin tiu menn og allir húð-
skammað sig fyrir að hafa haft
sig að fyrirmynd — hver um sig
var sannfærður um, að einmitt
hann væri fyrirmyndin. Og
hvernig er persóna i raun og
veru? Sami maður hefur allt aöra
mynd i minum hugarheimi en i
þinum.
— Viltu ekki segja mér eitt-
hvað fleira um bók þina?
— Jú. Það er eitt, sem mig
langar að taka fram: Eitt af þvi,
sem skiptir fólki bókarinnar i
andstæður, er hugsunarháttur
þess sjálfs. Sumir verða beiskir
og geta ekki hugsað um annað en
það, sem þeir hafa misst. Aðrir
gera sem mest úr þeim möguleik-
um, sem fyrir hendi eru,og reyna
að njóta þess, sem unnt er að
njóta.
í ákveðnum tilgangi...
— Það má þannig lita á bókina
sem boðskap til þeirra, sem hafa
orðið fyrir heilsufarslegum áföll-
um af einhverju tagi?
— Að vissu leyti má segja það.
Það er einhvers staðar til mál-
tæki, sem segir, að skapgerð sé
örlög. Það er áreiðanlega mikið
til i þvi.
— Ætlar þú ekki bók þinni að
verða til gagns þeim, sem orðið
hafa fyrir lömun eða öðrum sjúk-
leika?
— Jú. Það langar mig sannar-
lega til að verði. Þessi bók min er
fyrra bindi af tveimur, sem ég
ætla að skrifa.
— Varstu lengi að skrifa þessa
bók?
— Já, ég var nokkuð lengi að
þvi. Skrifaði svona kafla og kafla
i einu.
— Þú hefur verið búin að hugsa
hana mikið?
— Já, það er alveg rétt. Ég var
mikið búin að hugsa um þetta.
Þetta er að verulegu leyti spurn-
ing um tilgang og örlög.
— Það er bezt, að menn dæmi
um það sjálfir, þegar þeir hafa
lesið bókina.
— Já, vissulega. Það er undar-
legt að hugsa til visindanna, sem
leggja þessa feiknaáherzlu á að
smiða djöfulleg tæki —sprengjur
og annað— til þess að kvelja fólk
og pina og láta það lamast. Skyldi
ekki eins vera hægt aö finna upp
tæki, sem eyða sársauka. Deyfi-
lyf koma að takmörkuðum not-
um, auk þess sem þau eru hættu-
leg og misnotuö lika.
Kviðir ekki rit-
dómunum...
— En svo við vikjum aftur aö
bókinni þinni: Hvaða bókaforlag
gefur hana út?
— Þaö er Guðjón Ó. Guðjóns-
son. Eftir aö það birtist kafli i
Sunnudagsblaöi Timans — kafl-
inn hét Janus — þá hringdi
Guðjón ó. til min og bauð mér að
gefa handritið út.
— Þú veizt auðvitað ekki,
hvenær hún sér dagsins ljós?
— Ekki nákvæmlega. En hún
var i prentun, siðast þegar ég
vissi, svo það liður sjálfsagt ekki
á löngu, unz hún kemur.
Maria Skagan
— Kviðir þú ekki neitt fyrir að
sjá hana i búðargluggum?
— Ég hef bara alls ekki velt þvi
neitt fyrir mér.
— Þú kviðir þá ekki heldur
ritdómunum?
— Ég hef ekki einu sinni leitt
hugann að þeim. Hið eina, sem ég
kviði.er ef ég get ekki gert nógu
mikið gagn með bókinni. Nógu
mikið, segi ég. Auðvitað gerir
maður aldrei nógu mikið. En ég
hefði viljað koma einhverju til
leiðar með þessu. Ég er að reyna
að gera gagn — og aðra hluti læt
ég mig litlu varða. Það er svo
mikið til af þjáningu i veröldinni,
að ég held, að rithöfundarskrekk-
ur hljóti að vera hégómi, sem
ekki er hugsandi um.
Mig minnir það vera i leikritinu
Sjúka fólkið eftir Maxim Gorki,
sem eftirfarandi orðaskipti eiga
sér stað:
„Hvernig liður yður?”
„Vel, þakka yður fyrir”.
„Það gleður mig”.
„Gleður það yður i raun og
veru, að öðru fólki liði vel?”
„Já, vissulega, Mér er hagnað-
ur i þvi, að fólki i kringum mig liði
vel”.
Ef til vill er þetta sú einfaldasta
hagfræði, sem til er — og jafn-
framt sú sannasta. Hún þyrfti að
gilda bæði i sjúkramálum og
stjárnmálum. Þá yrði vafalaust
öðru visi um að litast i heiminum
en nú er.
Þegar Maria Skagan hefur svo
mælt, er ekki annaö eftir en að
kveöja og þakka henni spjallið.
Þess væri óskandi, aö bókin henn-
ar, sem skrifuð er i svo göfugum
tilgangi, verið höfundi sinum og
lesendum bæöi til gagns og gleði.
— VS.
111
, ■ ■