Tíminn - 12.11.1972, Blaðsíða 8

8
TÍMINN
Sunnudagur 12. nóvember 1972

42-45% kauphækkun og
25-30% kaupmáttaraukning
Kaupmáttur
dagvinnutímakaupsins
síðan 1959
Grein þessari fylgja tvö linurit,
sem segja athyglisveröa sögu —
um kaupmátt dagvinnukaups
Dagsbrúnarmanna á árunum
1959- 62, miðaö við 2. taxta Dags-
brúnar. Sé miðað við krónutölu
kaupsins annars vegar og fram
færsluvisitölu hins vegar, kemur i
ljós, að kaupmáttur timakaupsins
hefur aðeins verið 7% meiri árið
1970, sem var siöasta heila
stjórnarár „viðreisnarinnar”, en
hann var 1959, sem var siðasta
árið áður en „viðreisnarstjórnin”
kom til valda. Þess munu ekki
finnast dæmi i nálægum löndum,
að kaupmáttaraukning tima-
kaups hai'i ekki orðið nema 7% á
þessum tima. Þó litur þetta enn
verr út, ef miðað er við visitölu
vöru og þjónustu, en af mörgum
ástæðum er réttara að miða við
hana i þessu sambandi en við
framfærsluvisitöluna. Þá litur
dæmið þannig út, að kaupmáttur
dagvinnutimakaupsins var 11.2%
minni 1970 en hann var 1959 og
5.6% minni á árinu 1971. Það er
fyrst á þessu ári, sem hann verð-
ur meiri, eða 12.5% meiri en hann
var 1959. 011 ,,viðreisnar”árin
1960- 70hefur hann verið minni en
hann var, þegar „viðreisnar”-
stjórnin kom til valda, ef miðað er
við visitölu vöru og þjónustu.
Mikið áfall
Framangreindar tölur leiða
það glöggt i Ijós, að hin mikla
aukning þjóðartekna á þessum
árum hefur ekki fallið verka-
mönnum eða öðrum. láglauna-
stétlum i hlut. Hun hefur farið
annað vegna þeirrar braskstefnu,
sem þá var rikjandi. Þetta sýnir
lika vel, hvilikt áfall það hefur
verið fyrir verkalýðsstéttirnir, að
vinstri stjórnin féll haustið 1956.
Sjálfstæðisflokkurinn og Alþýðu-
flokkurinn notuðu sér
strax tækifærið eftir að þeir
voru búnir að koma fram kjör-
dæmabreytingunni með tilstyrk
Alþýðubandalagsins, til að lækka
kaupið og þrengja hag verkalýðs-
stéttanna á annan hátt. Þrátt
fyrir hörðustu varnarbaráttu
verkalýðssamtakanna, varð
kaupmáttúr timakaupsins minni
öll „viðreisnarárin”, ef miðaö er
/iö visitölu vöru og þjónustu, en
íann var 1959. Og þetta gerðist á
aeim tima, þegar þjóðar-
lekjurnar jukust meira en
nokkru sinni fyrr. Svona gifurlegt
tjón varð verkalýðnum það áfall,
sem hlauzt af falli vinstri
stjórnarinnar 1958.
Varnar-
baráttan
1 Fréttabréfi Kjararannsóknar-
nefndar frá þvi ágúst 1971 er að
tinna glöggt yfirlit um þá varnar-
baráttu. sem verkalýðssamtökin
urðu að heyja á árunum 1960-70,
án þess þó að geta tryggt sama
kaupmátt dagvinnutimakaups og
á árinu 1959.
Samkvæmt þessu yfirliti var
tala vinnustöðvana á þessum ár-
um, sem hér segir:
1960 3 vinnustöðvanir
1961 70
1962 24
1963 66
1964 4
1965 66
1966 23
1967 60
1968 67
1969 137 ”
' 1970 68
Tapaðir vinnudagar vegna
verkfalla urðu sem hér segir á
þessum árum:
1960 680
1961 278.437
1962 99.982
1963 206.773
1964 10.441
1965 84.469
1966 5.254
1967 18.171
1968 221.939
1969 149.843
1970 303.743
Samtals hafa tapaðir vinnu
dagar vegna verkfalla numið
1.378.732 á þessum eilefu árum.og
er það algert heimsmet i verkföll-
um á þessum tima samkvæmt
skýrslum Alþjóðlegu vinnumála-
stofnunarinnar, þegar miöaö er
viö ibúatölu. Þó eru ekki taldir
hér hinir fjölmörgu töpuðu vinnu-
dagar, sem hlutust óbeint af
verkföllunum, þ.e. tapaðir vinnu-
dagar hjá þeim, sem ekki tóku
beinan þátt i þeim, en urðu að
fella niður vinnu vegna þeirra.
Þrátt fyrir þessa hörðu varnar-
baráttu verkalýðssamtakanna á
„viðreisnarárunum” 1960-70, tók-
st ekki að halda óbreyttum kaup-
mætti dagvinnutimakaupsins hjá
verkamönnum. Þvert á móti var
hann 11.2%, minni árið 1970 en
1959, þegar miðað er við visitölu
vöru og þjónustu. Slikt varð tjón
verkalýðsins af þvi, að vinstri
sljórnin varð að fara frá völdum
haustið 1958.
Bylting
Aðurnefnd linurit sýna, að al-
ger umskipti hal'a orðið i þessum
málum með valdatöku núv. rikis-
stjórnar. Sé miðað við visitölu
vöru og þjónustu.er kaupmáttur
dagvinnutimakaupsins nú 112.5
stig, ef kaupmátturinn 1959 er
merktur með tölunni 100. Hins
vegar varð meðaltal kaupmáttar
dagvinnutimakaups á árinu 1971
ekki nema 94.2 stig og árið 1970
ekki nema 88.8 stig.
Knnþá meiri verður þessi mun-
ur þó, ef miðað er við frarhfærslu-
visilöluna. Sé kaupmáttur dag-
vinnutimakaupsins á árinu 1959
merktur með tölunni 100, er hann
nú 135.1 slig, en var til jafnaðar á
árinu 1971 114.2 stig og til jafnað-
ar á árinu 1970 107 stig.
Þannig er ekki ofmælt, þó að
sagt sé, að alger bylting hafi orðið
i þessum efnum með tilkomu núv.
rikisstjórnar. svo stórkostlega
hefur kaupmáttur dagvinnutima-
kaupsins aukizt.
42-45% kauphækkun
Það sést enn betur, að rétt er að
tala um byltingu i þessum efnum,
þegar borinn er saman kaup-
máttur dagvinnutimakaupsins 1.
júli 1971 og 1. júli 1972. Þá sést sú
kaupmáttaraukning, sem hefur
orðið siðan núv. rikisstjórn kom
til valda. en i framangreindum
samanburði hel'ur verið miðað við
meðaltal ársins 1971, en það er
mun hærra en kaupmátturinn var
1. júli 1971. þar sem kaup hækkaði
siðustu mánuði ársins.
Fyrst er þá að bera saman dag-
vinnutimakaupið eins og það var
1. júli 1971 og 1. júli 1972. Sá
samanburður litur þannig út og er
miðað við 3 helztu taxta Dags-
brúnar.
1. júli 1971 1. júli 1972 Hækkun
2. taxti 79.60 115.10 44.6%
3. taxti 82.05 116.60 42.1%
4. taxti 83.15 118.00 41.9%
Samkvæmt þessu hefur kaupið
hækkað i aðaltöxtum Dagsbrúnar
um 42-45% á timabilinu 1. júli 1971
til 1. júli 1972. Þetta er meiri
kauphækkun en nokkuru sinni
hefur orðið hjá láglaunafólki á
einu ári.
25-30%
kaupmáttaraukning
Þá er að athuga þá kaup-
máttaraukningu, sem orðið hefur
hjá verkamönnum.
Á umræddum tima 1. júli 1971
til 1. júli 1972 hækkaði fram-
færsluvisitalan úr 155 stigum i 170
stig eða um 9.7%.Samkv. þvi hef-
or kaupmáttur dagvinnutima-
kaups annars taxta aukizt um
31.8%, þriðja taxta um 29.6% og
fjórða taxta um 29.4%. Segja má
þvi, að kaupmáttaraukningin sé
jm 30%), ef miðað er við fram-
færsluvisitölu.
Á þessum sama tima hefur visi-
lala vöru og þjónustu hækkað úr
162 stigum i 184 stig, eða um
13.6%). Samkvæmt henni hefur
kaupmáttur dagvinnutimakaups
annars taxta hækkað um 27.3%,
þriðja taxta um 25.1% og fjórða
taxta um 24.9%. Segja má þvi, að
samkvæmt visitölu vöru og þjón-
ustu sé kaupmáttaraukningin um
25%.
Takmarki náð
Eins og kunnugt er, var þvi lýst
yfir i stjórnarsáttmálanum, að
rikisstjórnin teldi mögulegt með
nánu samstarfi launafólks og
rikisstjórnar að auka i áföngum
kaupmátt launa verkafólks,
bænda og annars láglaunafólks
um 20% á næstu tveimur árum og
muni hún beita sér fyrir þvi, að
þvi marki verði náð. Samkvæmt
framansögðu hefur þessu marki
þegar verið náð i sambandi við
verkafólk, en bændur hafa fengið
kaup sitt hækkað með hliðsjón af
þvi. Fiskverð til sjómanna hefur
verið hækkað um 50% siðan núv.
rikisstjórn kom til valda.
Það liggur vitanlega i augum
uppi, aö þetta hefur þvi aðeins
náðst, að gengið hefur verið nærri
atvinnurekstrinum. 42-45% kaup-
hækkun á einu ári eykur að sjálf-
sögðu rekstrarkostnað atvinnu-
veganna og verður að sjálfsögðu
tilfinnanlegra, þegar við bætist
aflabrestur og óhagstæðar
gengisbreytingar erlendis. Þess
vegna er nú lika þannig komið, að
gera verður sérstakar ráðstafan-
ir til að tryggja atvinnurekstur-
inn. Takmarkið i efnahagsmálum
nú er þvi jöfnum höndum að
tryggja afkomu atvinnuveganna
og að treysta þá kaupmáttar-
aukningu, sem náðst hefur á
fyrsta valdaári núv. rikis-
stjórnar.
Víti til varnaðar
Það hefur verið áréttað i
ályktunum ýmissa verkalýðs-
samtaka að undanförnu, að ekk-
ert skipti nú meira máli ásamt
þvi að tryggja kaupmáttaraukn-
inguna, en að viðhalda nægri at-
vinnu. Mikilvægi þessa skilja
menn bezt með þvi að rifja upp
atvinnuleysið, sem hlauzt á sið-
asta kjörtimabili af völdum
gengisfellingarstefnunnar. Sam-
kvæmt áðurnefndu fréttabréfi
Kjararannsóknanefndar námu
tapaðir vinnudagar vegna at-
vinnuleysis á árunum 1968-71 sem
hér segir:
1968 269.500
1969 589.500
1970 333.700
1971 (jan.-jún.) 116.570
Raunverulega varð atvinnu-
leysið á þessum árum miklu
meira en þessar tölur gefa til
kynna, þvi að fjarri fór þvi, að all-
ir, sem voru atvinnulausir i
skemmri eða lengri tima, létu
skrá sig.
Atvinnuleysið, sem varð á þess-
um árum sökum rangrar
stjórnarstefnu, er vissulega viti
til varnaðar. Hörmungarsaga
þessara ára. sem birtist i at-
vinnuleysi og verkföllum, má
ekki endurtaka sig. Til þess hefur
þjóðin falið núv. stjórnarflokkum
völdin.^að hún ætlast til, að þeir
komi i veg fyrir það. En til þess
að svo geti orðið,þarf samstarf
rikisvalds og stéttarsamtaka.
Vinstra samstarf
Stjórnarandstöðublöðin leggja
nú mikið kapp á þann áróður, að
við mikinn vanda sé að fást i
efnahagsmálunum og reki hann
rætur til þess, að láglaunastéttum
og millistéttum hafi verið
skammtað of riflega. Við öðru er
vitanlega ekki að búast frá Jó-
hanni. Geir og Gylfa. Vissulega er
vandinn talsverður, en hvergi
nærri óyfirstiganlegur. Til þess
að sigrast á honum, þarf fyrst og
fremst samstilltan hug þeirra,
sem vilja treysta hlut alþýðu og
millistétta. en eitt grundvallar-
skilyrði þess er sæmileg afkoma
atvinnuveganna og næg atvinna.
Sé þessi hugur fyrir hendi, þarf
engu að kviða.
1 Mbl. og Visi er enn einu sinni
farið að hlakka yfir sundurlyndi
ihaldsandstæðinga. Áreiðanlega
er þaö þó of snemmt. Þeir, sem
hafa unnið að þvi með góðum
árangri á undangengnu ári að
bæta hlut láglaunafólks og milli-
stétta, munu ekki hlaupast frá þvi
verki. þegar sizt gegnir.
Þ.Þ.