Tíminn - 14.11.1972, Blaðsíða 10

10
TÍMINN
Þriðjudagur 14. nóvember 1972
Rabbað við Magnús Óskarsson, yfirkennara, um
bændamenningu, jarðræktartilraunir og sitthvað fleira
;:í:
Aitur er Hvanneyri i Borgar-
firoi á dagskrá, og nú er það
yfirkennari Bændadeildar,
Magnús Óskarsson, sem verður
fyrir hnýsni okkar, ferðalang-
anna.
En Magnús er ekki aðeins
yfirkennari, hann hefur lika lagt
stund á rannsóknir. Fyrsta
spurningin, sem fyrir hann er
lögð, verður þvi svohljóðandi:
— Eru það ekki einkum jarð-
ræktartilraunir, sem þú hefur
fengizt við, Magnús?
— Jú, það er alveg rétt. Við,
hér á Hvanneyri, erum með til-
raunir á um fimmtán hundruð
reitum, og ég hef starfaö við
þetta ásamt fleiri kennurum
hér.
— Getið þið sinnt þessu einir?
— Nei, við erum með þó nokk-
urt starfslið. A sumrin er hér
um það bil einn tugur manna,
sem við þetta vinnur, en á vet-
urna er aðalstarfið kennslan og
svo að vinna úr þvi efni, sem
safnazt hefur við tilraunavinn-
una að sumrinu.
— Og tegundirnar á þessum
mörgu tilraunareitum, eru þær
kannski álika margar og
reitirnir?
— Jú. En það er nú þannig
með tilraunir, að hver með-
höndlun er vejulega endurtekin
fjórum sinnum til þess að öðlast
öryggi um að niðurstöðurnar
séu réttar.
— Þið takið auðvitað mið af
nokkuð mörgu?
— Já, við reynum þaö. Hér er
þó einkanlega um að ræða til-
raunir með áburð og jurta-
tegundir, sem nýtanlegar eru
sem fóður, og stofna af þeim.
Umgengnin við
jarðveginn
Við hyggjum lika að með-
höndlun lands, eða umgengni
við það, væri kannski réttara að
segja. Þannig gerði einn sam-
starfsmaður okkar, sem nú er
að visu farinn héðan, Óttar
I Geirsson, athugun á þvi, hver
áhrif akstur dráttarvéla hefði,
bæði á uppskeru og byggingu
Íjarðvegsins.
— Það væri ákaflega gaman
að heyra eitthvað um niðurstöð-
ur þeirrar rannsóknar.
— Það hefur komið i ljós, að
túnin hér á Hvanneyri, sem eru
ræktuð upp af mýri, þau þola
illa umferð. Það kom lika i ljós i
tilraunum Óttars, að holurnar i
jarðveginum smækka, þegar
ekið er um túnin, og þar af leið-
andi tekur vatnið að haga sér
öðru visi, en það áður gerði á
meðan holurnar voru stærri.
— En hafið þið ekki rannsakað
hið margfræga vandamál, kal-
| ið?
— Nei, það hafa ekki verið
gerðar miklar kaltilraunir af
þeirri einföldu ástæðu, að hér á
Hvanneyri hefur ekki verið
mikið kal. Hins vegar er þvi
ekki að leyna, að hér hafa til-
raunareitir verið mismunandi
kalnir, og hefur það einkum far-
ið eftir þvi, hvaða áburður hefur
verið notaður, og enn fremur
eftir þvi, á hvaða tima áburður-
inn hefði verið borinn á. Nú sið-
ast liðið ár, var að sjálfsögðu
ekkert kal, enda veturinn ein-
staklega mildur og vorið sömu-
leiðis. En það getur vel verið, að
maður ætti að búa sig undir að
fá kalvor næst, þvi hafisspá
veðurfræðinganna bendir
óneitanlega til þess, að við get-
um átt slikt i vændum.
— Liklega er frostið i jarð-
veginum meginorsök kalsins?
— Ég held, að allir, sem um
þessi mál hafa fjallað, séu sam-
mála um, að frumorsökin séu
kuldi. Hitt er svo annað mál, að
mismunandi meðferð túnanna,
svo sem áburðargjöf og annað
slikt hefur áhrif á hæfni gras-
anna til að þola harðæri. Það er
bæði hægt að veikja og styrkja
viðnámsþrótt plantna.
— Hafið þið illan bifur á sum-
um áburðartegundum, öðrum
fremur?
— Ekki vil ég nú segja það.
Það vantar kalk i jarðveg hér á
Suð-Vesturlandi, að minnsta
kosti alveg áreiðanlega i
Borgarfirði norðan Skarðsheið-
ar. Þess vegna er Kjarni, sem
er algerlega kalklaus áburður,
ekki eins heppilegur og áburður
með kalki i. Hins vegar höfum
við fengið jafngóða niðurstöður
með þvi að bera á kalk frá
Akranesi — það er að segja fin-
an skeljasand - og kjarna, eins
og að bera á köfnunarefnis-
áburð með kalki i.
Endurmenntun —
Bændanámskeiö
— En svo við snúum okkur að
fræðslumálunum: Ert þú ekki
þeirrar skoðunar, að endur-
menntun bænda sé nauðsynleg?
— Jú. Ég er alveg sannfærður
um, að bændur þurfa að halda
sinni þekkingu við og auka við
hana, engu siður en aðrar stétt-
ir. Það hefur verið reynt að
koma á námskeiðum hér við
bændaskólann til þess að endur-
mennta bændur, en það hefur
enn ekki tekizt að finna þessum
námskeiðum það form, sem
hentaði bændum. En sjálfsagt
verður reynt að bæta úr þvi.
— Hvað finnst þér helzt koma
til greina?
— Það væri hægt að hugsa sér
að halda stutt námskeið ú(j i
sveitunum,- og það er lika
hugsanlegt að nota bréfaskóla-
fyrirkomulagið. Alla vega er ég
hræddur um, að erfitt verði að
framkvæma þetta á sjálfum
bændaskólunum, þótt aðstæður
til kennslu séu beztar þar.
— Það hlýtur nú að vera erfitt
fyrir marga bændur að taka sig
upp og vera i margra vikna
námskeiði i fjarlægu héraði.
— Já. Það var nú einmitt
þetta, sem ég átti við. Flestir
bændureiga ákaflega erfitt með
að komast að heiman, hvað þá
að dveljast langdvölum fjarri
búum sinum. En það hafa
margir bændur sagt mér, að ef
haldin væru kvöldnámskeið, eða
dagnámskeið heima i sveitun-
um, þá teldu þeir, að það myndi
fást aðsókn að þeim svo framar-
lega sem námskeiðið væri ekki
alltof langur timi i hvert sinn.
Hvert námskeið þyrfti að fjalla
um vel afmarkað efni.
En hver á að gera þetta? Um
það gætu kannski orðið skiptar
skoðanir. Þó sýnist ekki óeðli-
legt, að Búnaðarfélag Islands og
héraðsráðunautarnir hefðu þar
forgöngu. En það væri lika vel
hugsanlegt, að starfsmenn
bændaskólanna hjálpuðu til með
framkvæmd slikra námskeiða.
Magnús Óskarsson, yfirkennari
Bændadeiidar. Hann hefur verið
kennari á Hvanneyri i hartnær
tvo áratugi, en segist ekki verða
var við neitt kynsióðabil. Tima-
mynd Róbert.
Eru bændur vel
menntuð stétt?
— Nú hefur þú, Magnús, starf-
að hér við bændaskólann á
Hvanneyri i hart nær tvo ára-
tugi og þekkir þvi mætavel til
menntunar islenzkra bænda.
Finnst þér ekki þessi stétt vel
menntuð?
— Þegar Bændaskólar voru
stofnaðir hér á íslandi fyrir sið-
ustu aldamót, þá voru þetta al-
þýðuskólar og fagskólar. Þá
komu margir af forystumönn-
um bændastéttarinnar og jafn-
vel alls landsins einmitt úr þess-
um skólum. Fagkennslan sner-
ist þá aðallega um að kenna
jarðrækt og búfjárrækt. Seinna
jókst önnur fræðsla i landinu og
bændaskólarnir tóku upp meiri
hagfræði i kennslu sina og svo
enn siðar tækni, eftir að hún
varð mikilvægur þáttur i land-
búnaði.
Hér á Hvanneyri hefur þróun-
in orðið slik, að segja má, að
skólinn sé nú hreinn fagskóli. t
Bændadeild eru ekki kenndar
neinar almennar greinar, eins
og til dæmis tungumál. Ekki
heldur stærðfræði. Námsgrein-
ar okkar i Bændadeild eru sem
sagt eingöngu búvisindi og
undirstaða þeirra. .
En svo ég reyni að svara
spurningu þinni beint, þá hafa
margir sagt mér — og það held
ég að sé rétt — að islenzkir
bændur standi sig vel á faglega
sviðinu. Þeir kunna mjög vel
heyskap, þeir kunna grasrækt
sæmilega, og i búfjárrækt eru
þeir sennilega nokkuð vel
heima.
En mér hefur verið sagt, að i
mörgum sveitum vanti til-
finnanlega forystumenn. Það
liggur þvi beint við að hugsa
sem svo, hvort bændaskólar nú-
timans séu þess ekki umkomnir
að ala upp forystumenn i likingu
við það, sem áður gerðist. Þetta
kann að vera erfitt, en ég er þó
sannfærður um að það er ekki
ógerningur. Það hefur meira að
segja ofurlitið verið gert i þessa
átt hér á Hvanneyri. Séra Krist-
ján Róbertsson hefur til dæmis
kennt hér ræðumennsku og
fundarstjórn, sem vitanlega er
eitt hið nauðsynlegast, sem for-
ystumenn þurfa að kunna. hvort
sem það eru stórar einingar eða
smáar, þar sem þeir eru leið-
andi.
— Þú nefndir þarna áðan, að
kennsla i tungumálum væri ekki
nein i Bændadeild. Er þetta ekki
mjög bagalegt fyrir verðandi
bændur?
— Vist er vélanotkun orðin svo
mikil, að það má heita óhjá-
kvæmilegt fyrir bændur að geta
stautað sig fram úr bæklingum
og leiðbeiningarpésum um með-
ferð véla og tækja. En það er
gert ráð fyrir þvi, að allir, sem
setjast i Bændadeild hafi að
minnsta kosti unglingapróf eða
gagnfræðapróf. Þeir geta þvi
flestir eitthvað talsvert i tungu-
málum, en þvi er ekki að leyna,
að það væri ákaflega æskilegt,
að þeir lærðu vel danskt og
enskt fagmál. Og ef námið hér
við skólann verður lengt, þá tel
ég alveg vist, að tekin verði upþ
kennsla i tungumálum.
— Þú myndir kannski vilja
nefna einhverjar aðrar greinar,
sem þú vilt leggja áherzlu á?
— Það er ástæðulaust að
draga fjöður yfir það, að okkur,
kennurunum hér á Hvanneyri,
finnast þeir nemendur, sem til
okkar koma úr gagnfræða-
skólunum, ekki vera nógu vel að
sér i hagnýtri stærðfræði. Það
eru margir, sem eiga i erfiðleik-
um með að reikna dæmi, sem
virðast einföld, eins og til dæm-
is, hversu mikinn áburð þurfi á
tiltekna landspildu og annað
álika. Um þetta mætti auðvitað
ýmislegt fleira segja, en ég held
að varla sé ástæða til þess,
svona i blaðaviðtali.
Verö ekki var
við kynslóðabilið
— Ég mætti þá kannski slá
botninn i þetta með nokkuð per-
sónulegri spurningu:
Finnst þér ekki gaman að
kenna verðandi bændum hér á
þessum fagra stað, og finnst þér
ekki starfið bera verulegan
árangur, svona þegar á allt er
litið?
— Jú, jú. Ég hef alltaf ánægju
af þvi að kenna ungum mönn-
um, og ég verð nú að segja það,
að ég verð ekki var við þetta
margumtalaða kynslóðabil.
Mér finnast nemendurnir, sem
eru hér núna, ákaflega svipaðir
nemendunum, sem ég kenndi,
þegar ég kom fyrst hér að
skólanum.
-VS.