Tíminn - 18.11.1972, Blaðsíða 9

Laugardagur 18. nóvember 1972
TÍMINN
9
Útgefandi: Framsóknarflokkurínn
I Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar: I>ór-|:
: arinn Þórarinsson (ábm.).'Jón Helgason, Tómas Karlsson,::
: Andrés Kristjánsson (ritstjóri Sunnudagsblaös Timáns)J:i
Auglýsingastjóri: Steingrimur. Gislaswii, ■ Ritstjórnarskrif--:;
stofur í Edduhúsinu viö Lindargötu, sfmar 18300-18306;::
Skrifstofur i Bankastræti 7 —afgreiöslusimi 12323 — auglys -;
ingasimi 19523. Aðrar skrifstofurtsimi 18300. Askriftargjaldi;:
225 krónur á mánuði innan lands, i lausasölu 15 krónur ein-Ji:
takiö. Blaðaprent ly.f.
Sá tími má ekki
koma aftur
Árið 1972 verður á margan hátt ólikt fyrri ár-
um á Islandi. Afkoma almennings hefur tvi-
mælalaust verið jafnbetri þá en nokkru sinni
fyrr. Atvinna hefur verið mikil og enginn, sem
hefur viljað vinna, hefur þurft að ganga at-
vinnulaus. Verkföll hafa verið með allra
minnsta móti. Þrátt fyrir velgengnina innan-
lands hefur efnaleg staða þjóðarinnar út á við
vel haldist. Þannig hefur árið 1972 verið ár vel-
megunar og vinnufriðar og mun þvi jafnan
verða talið gott ár i sögu þjóðarinnar.
Árið 1972 verður af þessum ástæðum mjög
ólikt næstu árum á undan.Siðasta kjörtimabil
fyrrverandi rikisstjórnar einkenndist af mikl-
um vinnuófriði og stórfelldu atvinnuleysi. Lifs-
kjör almennings versnuðu mjög á árunum
1968-70 og þó kostaði það verkalýðshreyfinguna
ekki minna en 675 þús. verkfallsdaga á þessum
þremur árum til að koma i veg fyrir að
kjörin versnuðu enn meira. Á þessum ár-
um varð gifurlegt atvinnuleysi. Alls námu
tapaðir vinnudagar, vegna atvinnuleysis
á árunum 1968-70 um 1,2 millj. samkvæmt opin-
berum skýrslum, en i raun var atvinnuleysið
miklu meira en þar kom fram. Þannig voru
árin 1968-70 ár versnandi lifskjara,
stórverkfalla og atvinnuleysis á Islandi.
Munurinn á árinu 1972 annars vegar og
árunum 1968-70 hins vegar er þvi stórkostlegur.
Hann sannar vel hið fornkveðna, að skiptir
hver á heldur. Með tilkomu núverandi rikisstj.
urðu alger umskipti i afstöðu stjórnvalda
til almennings i landinu. Lagt var á það megin-
kapp að vinna upp kjaraskerðingu fyrri ára og
vel það. Jafnhliða var sett það takmark að
tryggja vinnufrið og næga atvinnu. Allt hefur
þetta tekizt. Þessvegna er árið 1972 svo
ánægjulega ólikt næstu árum á undan.
Af hálfu þeirra, sem stjórnuðu með hinum
hörmulegu afleiðingum á árunum 1968-70, er
nú lagt höfuðkapp á að reyna að gera sem
erfiðast fyrir þeirri rikisstjórn, er hefur valdið
framangreindum umskiptum. Þeir gera sér
vonir um, að timabundnir erfiðleikar geti orðið
henni til falls, ef ekki verður sýndur af hálfu
launþega nægur skilningur á lausn þess vanda,
sem við er að fást. Þá gæti vitanlega svo farið,
að ekki yrði hægt að tryggja áfram til fulls
þann mikla árangur, sem árið 1972 er svo
glöggur vitnisburður um. Þvi mæna leiðtogar
stjórnarandstöðunnar nú miklum vonaraugum
til þess Alþýðusambandsþings, sem kemur
saman um helgina.
En þeir fulltrúar alþýðu manna, sem þar
koma saman, muna áreiðanlega vel eftir
kjaraskerðingunni, verkföllunum og atvinnu-
leysinu á árunum 1968-70. Þeirra kappsmál
hlýtur þvi að verða, að sá timi komi ekki aftur.
Ekkert væri þeim þvi óhagstæðara en að hlýða
leiðsögu þeirra manna, sem réðu stjórnar-
stefnunni á þessum árum. Leiðarljós Alþýðu-
sambandsþingsins þarf að verða að láta slikan
tima ekki koma aftur.
Jonathan Steel, The Guardian:
Viðurkenningin mun breyta
aðstöðu Austur-Þýzkalandsj
Það getur átt eftir að gegna miklu stjórnmálalegu hlutverki
HINIR fáu vestrænu sér-
fræðingar i málefnum Austur-
Þýzkalands urðu fyrir mjög
óvæntri reynslu fyrir
skömmu. Þegar þeir flettu
dagblaði flokksins Neues
Deutschland ráku þeir augun i
mynd af sýningarstúlku með
ber brjóst.
Þetta var i sjálfu sér ekki
merkilegur atburður, en rifj-
aði eigi að siður upp ýmislegt
fleira, sem benti til stefnu-
breytingar i menningarmál-
um i Austur-Þýzkalandi. Enn
getur enginn fullyrt, hvar
staðar verði numið i breyting-
unum, en sérfræðingarnir eru
á einu máli um, að eitthvað
meira en litið sé á seyði.
1 AUGUM hins óbreytta
manns, sem ekki bindur sig
um of við smámuni, er myndin
af nöktu sýningarstúlkunni
ekki verra dæmi en hvað ann-
að um þörfina á rækilegri
endurskoðun hinna gömlu
hugmynda um Austur-Þýzka-
land almennt. Sáttmálinn,
sem fulltrúar þýzku rikjanna
beggja undirrituðu um dag-
inn, hlýtur að boða, að öll riki i
Vestur-Evrópu viðurkenni
stjórn Austur-Þýzkalands inn-
an skamms. Fyrsti brezki
sendiherrann i Austur-Þýzka-
landi tekur til starfa eftir
nokkra mánuði. Hvernig kem-
ur honum hið nýja riki fyrir
sjónir?
Austur-Þýzkaland varð til
fyrir 23 árum og er nú áttunda
mesta iðnveldi heims.
Marsbúi ætti efalaust erfitt
með að átta sig á þvi, að það
og Albania séu undantekning-
ar meðal Evrópurikja að þvi
leyti, að þar sitji enginn sendi-
herra frá Bretlandi eða
Bandarikjunum.
AUSTUR-ÞÝZKALAND
varð til sem riki upp úr siðari
heimsstyrjöldinni og hefir sið-
an verið tákn vandræða og
deilna i augum almennings á
Vesturlöndum. Hugmyndirn-
ar, sem vestrænir menn gerðu
sér um riki þetta, mótuðust
endanlega við hleðslu
Berlinarmúrsins árið 1961.
Blaðamenn og aðrir, sem
lagt hafa leið sina til landsins,
hafa smátt og smátt verið að
breyta lýsingum sinum á dag-
fari og þjóðlifi. t fyrstu bar
mest á orðunum „drunga-
legt”, „ljótt” og „fylkinga-
skipun” i lýsingum erlendra
gesta I landinu. Nú má fremur
vænta lýsingarorðanna
„þægilegt”, „sveitalegt”,
„borgaralegt” og annars af
svipuðu tagi. Orðsins
„gemiitlich” má jafnvel
vænta — en það er ofarlega i
munni allra, sem frá Þýzka-
landi segja — og kemst orðið
notalegt einna næst merking-
unni.
ÞETTA sýnir furðumikla
breytingu áherzluatriða, en er
eigi að siður mjög i samræmi
við staðreyndirnar, sem að
baki búa. Almennar neyzlu-
venjur breyttust ákaflega
mikið i Austur-Þýzkalandi á
árunum milli 1960 og 1970, og
lifskjör eru mun rýmri þar en i
öðrum Austur-Evrópurikjum.
Af hverjum 100 fjölskyldum
árið 1960 áttu aðeins sex kæli-
skáp, sex þvottavél, 16 sjón-
varpstæki og þrjár bil. Árið
1971 voru þessar tölur 5-10
sinnum hærri. Af hverjum 100
fjölskyldum áttu þá 62 kæli-
skáp, 58 þvottavél, 71
sjónvarpstæki og 17 bíl. Um
matarvenjur er það að segja
að Austur-Þjóðverjar neyttu
1971 að meðaltali jafn mikils
af eggjum og kjöti og Bretar,
Nýlt borgarhverfi i Hallc.
nokkru meira smjörs, en litið
eitt minni mjólkur.
„HVERNIG fóru Austur-
Þjóðverjar að þessu”, er ein-
hver algengasta og áleitnasta
spurningin i Austur-Evrópu.
Svarið, sem fyrst verður fyrir
og beinast liggur við, hvað
sem öllum hugsjónum liður, er
blátt áfram elja og agi, sem er
afar rikt i eðli Þjóðverja.
önnur skýring gæti legið i
hinni umfangsmiklu iðn-
fræðsluáætlun, sem byrjað
var að framkvæma fyrir strið
og Austur-Þjóðverjar héldu
áfram með nokkrum breyt-
ingum. Þetta eitt veldur þvi,
að Austur-Þjóðverjar eru heil-
um mannsaldri á undan þjóð-
um eins og Pólverjum og Ung-
verjum, sem fóru ekki að
kenna bændum verksmiðju-
vinnu fyrri en eftir strið.
Þriðja skýringin er nokkuð
sérstaks eölis, en hún er knýj-
andi þörf Austur-Þjóðverja á
að keppa við Vestur-Þjóð-
verja. Margir vestrænir
blaðamenn og rithöfundar
hafa komizt að þeirri niður-
stöðu, að stöðugar fullyrðing-
ar Vestur-Þjóðverja um að
austur-þýzka rikið sé utan-
veltu og eigi ekki rétt á sér,
hafi vakið hjá Austur-Þjóð-
verjum vissa tegund
ættjarðarástar, sem komi
fram i heitinu „að sýna þeim
annað svart á hvitu”, og þetta
á meira að segja einnig við um
þá Austur-Þjóðverja, sem
ekki eru yfirlýstir félagar i
flokknum.
Þarna er einnig að verki
annað afl, sem er vitaskuld
ekki viðurkennt i heyranda
hljóði. Bæði vestrænir menn
og valdhafarnir i Moskvu hafa
alið á þeirri þrúgandi hugsun,
að Austur-Þýzkaland sé
hjálenda Sovétrikjanna og háð
þeim. Þetta hefir vakið hjá
þjóðinni knýjandi hvöt til að
leggja sig fram og sanna til-
verurétt sinn og sjálfstæði.
EFNAHAGSÁRANGUR
Austur-Þjóðverja á sér auð-
vitað einnig aðrar og
áþreifanlegri ástæður.Ulbricht
viðurkenndi snemma að þörf-
in á „visinda- og tæknibylt-
ingu” væri brýn, og þvi þyrfti
að verja miklu fé til rann
sókna og tækniframfara. Mikil
áherzla er lögð á allar umbæt-
ur. Verkamenn, sem koma
fram með umbætur i tækni, fá
rikulega umbun. Að lokum má
ekki gleyma efnahagsumbót-
unum, sem hófust árið 1963, en
þær hafa reynzt árangursrik-
ari en aðrar sams konar
umbætur i Austur-Evrópu.
Meðal annars var dregið
nokkuð úr miðstjórnarvaldinu
með þvi að leyfa framleiðslu-
fyrirtækjum i sömu grein að
tengjast i einskonar stórum
samsteypum. Þær geta svo
gert sinar eigin áætlanir, val-
ið um hráefna kaup og jafnvel
haft áhrif á verð framleiðslu-
vörunnar.
STOFNANIR rikisins hafa
undangengin tvö ár tekið sér
nokkuð af þvi valdi, sem fyrir-
tækjunum var áður veitt, en
auk þess hafa komið til aðrir
erfiðleikar.
Fjárfesting var afar mikil i
efnaiðnaði, vélaframleiðslu,
og raftækjagerð. Þetta olli
fjármagnssveltu i eldsneytis-
og orkuvinnslu. Umbæturnar
voru eigi að siður viða komnar
i framkvæmd og haldast, og
valda verulega auknum af-
köstum.
Stjórnmálafrelsi hefir ekki
haldizt i hendur við efnahags-
framfarirnar. Allmikil vel-
megun hefir eigi að siður
dregið sýnilega úr aðhaldi við
almenning. Naumast liður á
löngu, áður en farið verður að
leyfa ferðalög til vestur- og
suður-landa, og sennilega
verður byrjað á „bakpoka-
ferðum” til Júgóslaviu og
Skandinaviu. Opinber
viðurkenning annarra rikja
hlýtur að auka sjálfsöryggi
austur-þýzkra yfirvalda.
SATT að segja virðist engin
fjarstæða að hugsa sér þann
möguleika, hvort sem mönn-
um likar hann betur eða verr,
að full viðurkenning valdi þvi,
að Austur-Þýzkaland taki að
sér svipað hlutverk gagnvart
Vesturlöndum og Vestur-
Þýzkaland hefir gegnt gagn-
vart Austur-Evrópurikjunum.
Það stendur framar grann-
rikjunum i tækni og efnahags-
málum, er eftirsóknarverðara
en þau og gæti þvi orðið eins
konar sýningargluggi fyrir
kerfi keppinautanna.
Traust efnahagskerfi Aust-
ur-Þýzkalands veldur þvi, að
þaðan eru einkum fluttar full-
unnar iðnaðarvörur til Vestur-
landa. Það stendur miklu bet-
ur að vigi i samkeppninni við
hin vestrænu riki en til dæmis
Ungverjaland og Pólland, sem
verða enn að mestu að treysta
á útflutning landbúnaðaraf-
urða og stækkun Efnahags-
bandalagsins veldur þvi bæði
erfiðleikum og áhyggjum.
Þegar Austur-Þýzkaland
hefir öðlazt viðurkenningu
umheimsins losnar þjóðin við
þá kvöð, að þurfa að láta
bandaþjóðir sinar annast fyrir •
sig stjórnmálabaráttuna.
Willy Brandt lýsti Vestur-
Þýzkalandi eitt sinn með þeim
orðum, að það væri risi i efna-
hagsmálum en dvergur i
stjórnmálum. Þessi lýsing á
jafnvel enn betur við Austur-
Þýzkaland. En nú getur
dvergurinn farið að standa
upp og teygja úr sér.
Þ.Þ.