Tíminn - 19.11.1972, Page 9
Sunnudagur 19. nóvember 1972
TÍMINN
9
...............................................j j<,
ÍJtgefandi: Fra'msóknarflokkurínn
W Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar: Þór-:
::: arinn Þórarinsson (ábm.), Jón Helgason, Tómas Karlsson;
S: Andrés Kristjánsson (ritstjóri Sunnudagsblaös Tirnáns).;
:v Auglýsingastjóri: Steingrimur. Gislasan . ■ Ritstjórnarskrif-
stofur i Edduhúsinu viö Lindargötu, simar 18300-18306Í
í: Skrifstofur i Bankastræti 7 — afgreiðslusimi 12323 — auglýs-i
;i;i ingasimi 19523. Aðrar skrifstofur:simi 18300. Askriftargjald
i;i; Z'Í5 kcónur á mánuði innan lands, i iausasölu 15 krónur ein '
takið. Blaðaprewt h.f. :
Skattamálin
Ýms sérgreinasambönd innan Alþýðusam-
bands tslands hafa að undanförnu haldið þing
sin og gert athyglisverðar samþykktir um
kjaramál og ýms mál önnur. Meðal annars
hafa sum þeirra gert ályktanir um skattamál,
og mun ályktun Rafiðnaðarsambands Islands
um þau vera einna itarlegust. Þar sem hún er á
margan hátt mjög athyglisverð, þykir rétt
að birta hana hér i heilu lagi:
„Annað þing Rafiðnaðarsambands ís-
lands bendir á, að skattalög þau, sem sett
voru á siðastliðnum vetri, hafa ekki komið
i veg fyrir að þurftartekjur eru skatt-
lagðar sem hátekjur,en telur þó að niður-
felling nefskatta hafi verið spor i rétta átt.
Þvi telur þingið nauðsynlegt að gagngerð
endurskoðun fari fram á núgildandi skatt-
kerfi með það fyrir augum, að gera skatt-
kerfið einfaldara og réttlátara i fram-
kvæmd. í þessu sambandi beinir þingið
þvi til viðkomandi stjórnvalda að fram
verði látin fara könnun á þvi, hvort ekki
verði heppilegra og réttlátara, að hverfa
frá beinum tekjusköttum, en taka upp i
þess stað sköttum á eyðslu með óbeinum
sköttum. Almennar neyzluvörur verði þó
eigi skattlagðar. Almannatryggingakerfið
verði notað til þess að tryggja hag barn-
margra fjölskyldna og lifeyrisþega i sam-
bandi við slika kerfisbreytingu, ef hag-
kvæm reynist.
Þingið bendir á eftirfarandi úrræði i
skattamálum:
Skattvisitala verði ákveðin með tilliti til
RAUNVERULEGS framfærslukostnaðar.
Álagningarhlutfall útsvars á
láglaunatekjur verði lækkað, en hækkað á
tekjur, sem nema margföldum lágmarks-
launum.
Húsaleiga verði gerð frádáttarbær til
skatts og sama látið gilda um húsaleigu i
eigin húsnæði, ef það er af hóflegri stærð.
Vaxtarfrádráttur til tekjuskatts og
útsvars verði takmarkaður með tilliti til
eðlilegrar lausafjárþarfar til
heimilisstofnunar og ibúðarkaupa.
Fasteignagjöld af hóflegu ibúðar-
húsnæði til eigin nota falli niður, en af eign
umfram það stórhækki. Stighækkun
eignaskatts aukist til mikilla muna.
I samræmi við margendurteknar
samþykktir verkalýðshreyfingarinnar er
þess krafizt, að nú þegar verði tekin upp
staðgreiðsla skatta.
Skattaeftirlit verði stóreflt, og refsingar
vegna skattsvika verði þyngdar til
muna.”
Mikilsvert er, að launþegasamtök eins og
Rafiðnaðarsambandið láti heyra til sin um
þessi mál. Að sjálfsögðu verða beinir skattar
ekki lækkaðir, nema önnur tekjuöflun komi i
staðinn, og jafnframt verði þá hafðar i huga
breytingar á tryggingakerfinu.
Fyrir launþegasamtökin er raunverulega
ekki hægt að fjalla um kjaramálin, nema
skattamálin séu jafnframt höfð til hliðsjónar.
Kauphækkanir koma að takmörkuðu gagni, ef
um helmingurinn fer i beina skatta. Þess ber
einnig að gæta, að þeir leggjast yfirleitt þyngra
á launafólk en aðra. Þ.Þ.
Grein frá APN:
Þriðji hver Rússi
er á skólabekk
Kennslan fer fram á 57 tungumálum
Útlánsdcild i bókasafni vcrksmiðju i Moskvu.
ÞAÐ ER langt siðan ólæsi
var útrýmt i Sovétrikjunum.
Fyrir 55 árum voru þrir af
hverjum fjórum ibúum, sem
voru niu ára og eldri, ólæsir og
óskrifandi, og af hverjum
fimm börnum og unglingum á
skólaaldri voru fjórir, sem
áttu enga möguleika á að
njóta skólagöngu. Af 100 þjóð-
um og þjóðabrotum voru yfir
40, sem ekki áttu sér ritmál.
Þjóðir þær, sem bjuggu i út-
jaðri rússneska keisaradæm-
isins voru óendanlega langt á
eftir menningunni. Árið 1906
var sagt frá þvi i timaritinu
..Vestnik vospitania”, að i
Evrópuhluta Rússlands yrði
ólæsi útrýmt eftir 120 ár, i
Kákasus eftir 430 ár og i Túrk-
meniu eftir 4.600 ár! Það þarf
ekki að taka það fram, að mið-
að var við þáverandi fræðslu-
fyrirkomulag. Af Ozbekum
voru 2 prósent læs og skrif-
andi, en af konum i Úzbekist-
an var 1.2 prósent læst. 2.3
prósent Tadsjika voru læsir,
en meðal kvenna var talan 0.3
prósent. Þetta fólk var ein-
göngu úr vel stæðum
fjölskyldum.
Á FYRSTU árum sovézku
stjórnarinnar var komið á fót
þúsundum skóla til að vinna
að útrýmingu ólæsis og illlæs-
is. Einkum var unnið mikið að
þessum málum i Mið-Asiu.
F'yrsti rikisháskólinn i Mið-
Asiu var stofnaður i Tashkent,
samkvæmt tilskipan Lenins
árið 1920. Árið 1930 var komið
á almennri skólaskyldu og ár-
ið 1932 var komið á sjö ára
skólaskyldu barna i borgum.
Árið 1940 hafði 50 millj. ólæsra
og 30 milljónum illlæsra verið
kennt að lesa.
Það var erfitt að hefja
baráttu gegn ólæsi i landi, sem
hafði barizt i heimsstyrjöld-
inni i fjögur ár og átt i borg
arastyrjöld og hungursneyð.
Árið 1921 fékk hver nemandi
sex pappirsblöð, hverjir tiu
nemendur fengu, einn penna
og tuttugu nemendur skiptust
á um eina stilabók og einn blý-
ant.
Nú ER NÆSTUM helming-
ur allra ibúa Sovétrikjanna
með miðskóla- og æðri mennt-
un og veriö er að vinna að
framkvæmd 10 ára skóla-
skyldunnar. 1 byrjun skóla-
ársins 1971 voru 80,2 milljónir
manns við nám, en það er
þriðji hver maður. Kennsla fer
fram á 57 málum. Skyldu-
stigsskólar eru 190 þúsund og
þar af eru 26 þúsund skólar i
Mið-Asiu og Kazhkstan og
stunda þar nám 8.6 milljón
nemendur.
Fram að byltingu voru
hvorki æðri menntastofnanir
né miðskólar i Kirgisiu,
Tadsjikistan og Túrkmeniu,
en i úzbekistan, Kazahkstan,
Azerba jdsjan , Armeniu,
Litháen og Moldaviu voru
engar æðri mennta-
s t o f n a n i r .
Nú eru 811 æðri mennta-
stofnanir i Sovétrikjunum og
þar af 52 háskólar. Þar stunda
nám 4.6 milljónir stúdenta, en
þaö er þrefalt fleiri fjöldi, en i
Englandi, Frakklandi, Vestur-
Þýzkalandi og Italiu til sam-
ans. I landinu eru rúmlega 4.2
þúsundir sérhæfðra miðskóla-
stofnana. Fyrir byltingu voru
12 háskólar og eingöngu i
Evrópuhluta landsins.
ÁRIÐ 1971 voru 188 stúdent-
ar af hverjum 10 þúsund ibú-
um, en i Englandi 83, ítalíu 78
og i Vestur-Þýzkalandi 48. I
einstökum sovézkum lýðveld
um er þessi tala hærri: 1
Úzbekistan eru 189 stúdentar
afhverjum 10 þúsund ibúum, i
Azerbajdsjan 192. Samkvæmt
siðasta manntali, sem fór
fram i Sovétrikjunum (janúar
1970), kom það fram, að af
hverjum 1000 manns, sem
vinna að þjóðarbúskapnum,
eru i Grúsiu 711 manns með
miðskóla og æðri menntun, i
Armeniu 697, i Túrkmeniu 682,
Azerbajdsjan 674, i Úkrainu
668, i Úzbekistan 663, i Rúss-
landi 656 og i Sovétrikjunum i
heild 653.
Á undanförnum fimm árum
hafa verið stofnaðir 9 nýir
háskólar i Sovétrikjunum og
60 menntastofnanir. Árið 1975
mun 8. hver borgari hafa lokið
æðri skóla eða sérhæfðum
miðskóla, sem hafa upp á 400
sérgreinar að bjóða.
ÞAÐ GEFUR auga leið, að
menntun rúmlega 80 milljóna
sovézkra pilta og stúlkna
krefst mikilla fjárútláta frá
rikinu, og þess fremur, sem
nám er ókeypis. 75 þúsund
stúdentar fá námslaun, hafa
frian aðgang að rannsókna-
stofum, bókasöfnum, njóta
frirrar læknishjálpar, fá dvöl á
hressingar- og hvildarhælum.
Stúdentarnir i landbúnaðar-
háskólanum i Alma-Ata þurfa
aðeins að borga 10 rúblur (1
rúbla = c.a 100 isl. kr.) fyrir
tveggja vikna leyfi á strönd
fjallavatnsins Issyr-Kúlj, en
rikiö þarf að greiða fimm
sinnum meira!
Fyrir lOrúblurnar sinar fær
stúdentinn gott fæði, leikur sér .
á vatnsskiðum, fer i
gönguferðir upp i fjöllin og
hefur aðgang að kvikmynda-
húsi. Árið 1971 var tekin
ákvörðun af sovézku stjórn-
inni að bæta efnahagslegar
aðstæður stúdenta og aðbún-
að. Árlega verða byggðir rúm-
lega milljón fermetrar
húsnæðis handa þeim
(stúdentagarðar). Auk þessa
tók sovézka stjórnin þá
ákvörðun árið 1972 að losa 1.2
milljón fermetra húsnæðis,
sem notað hefur verið til ann-
arra þarfa.
Veittir hafa verið 4 milljarð-
ar rúblna til að bæta aðbúnað
stúdenta á annan hátt.
Menntun hvers og eins kostar
rikið frá 7 og upp i 20 þúsund
rúblur eftir þvi, hvaða nám er
stundað, og er þá aðeins miðað
við beinar greiðslur, eins og
laun prófessora og kennara,
kostnað við bókasöfn,
kennslutæki og fleira.
BÆKUR ERU GEFNAR út i
Sovétrikjunum á 89 þjóðmál-
um landsins og 145 tungumál-
um heims. Á árunum 1918-1970
voru gefnar út i Sovétrikjun
um 2.4 milljónir bóka að
samanlögðu upplagi 38.3
milljarðar eintaka.
1 Sovétrikjunum eru gefin út
7.863 dagblöð, 5.966 timarit.
Bækur, dagblöð og timarit eru
gefin út á tungu hverrar þjóð-
ar og þjóðarbrots i landinu.
T.d. eru gefnar út 2000 bækur
árlega i Kazahkstan og er
upplagið samanlagt 22
milljónir, og þar af eru 13
' milljónir á máli Kazahkstan.
Auk bókaútgáfunnar, sem fer
fram i sjálfstjórnarhéraði
Gyðinga i Austur-Siberiu er
gefið út i Moskvu bókmennta-
og listatimaritið „Sowetish
Heimland” á jiddish. Verk
sigildra og nútima Gyðinga-
rithöfunda eru gefin út á
jiddish. Rúmlega 100 meðlim-
ir sovézka rithöfundasam-
bandsins skrifa á jiddish. Nöfn
Grúbian og Lúrije eru vel
þekkt um heim allan.
Undanfarið hafa 700 verk
eistneskra rithöfunda verið
þýdd á 37 tungumál þjóða
Sovétrikjanna.
1 landinu eru 360 þúsund
bókasöfn, sem geyma yfir 3
milljarða bóka. Fullorðnir
lesendur eru rúmlega 120
milljónir (ibúatala Sovétrikj-
anna er rúmlega 247 milljón-
ir). Samkvæmt upplýsingum
Unesco eru Sovétrikin i fyrsta
sæti i heimi, hvað snertir
aðsókn að bókasöfnum. Aðeins
á árunum 1966-70 voru byggð
12 þúsund ný bókasöfn. Það er
i áætlun að fjölga bókasöfnum
um 12.2 þúsund fyrir árið 1975.
1 landinu eru 11 menningar-
stofnanir, sem hafa það verk
með höndum að undirbúa sér-
fræðinga i menningar- og upp-
fræðslumálum.