Tíminn - 23.11.1972, Blaðsíða 8

8
TÍMINN
Fimmtudagur 23. nóvember 1972
Kálar vift bryggju i Sandavogi. Sjómcnn í Sandavogi hafa afnot af öruggari höfn i Miftvogi, sem er þar
skammt umlan.
bó aft Færeyingar séu okkur ná-
skyld grannþjóft, sem býr vift
mjög svipuft lifsskilyrfti og Aust-
firftingar og Vesll'irftingar til
dæmis, og mikill fjöldi Fa'reyinga
hafi átt langdvalir hérlendis, bæfti
á sjó og landi, hefur þorri tslend-
inga nauftalitil kynni haft af Fær-
eyingum til skamms tima. h>að er
ekki fyrr en nú á siftustu árum, að
þetta hefur breytzt og fleiri og
fleiri islendingar hafa farift aft
leggja leift sina til Færeyja, sem
þó er satt aft segja fýsilegri staftur
aft skofta en mörg stórborgin.
k yrst og íremst hafa íslendingar
þó kynnzt hluta Vogeyjar og
sufturhluta Straumeyjar — þaft er
aft segja leiftinni milli flugvallar-
ins og bórshafnar. Þaft eykur
þess vegna kannski ekki stórum
vift vitneskju fólks, sem á annaft
borft hefur brugftið sér loftleiftis
til Færeyja, þótt ofurlitið sé sagt
Irá Sandavogi — einni byggft-
anna, sem ekift er i gegnum, þeg-
ar skammt hefur farift af flugvell-
inum áleiðis aft sundinu. En
Sandavogur (Sandavágur heitir
staöurinn á færeysku) er um
margt merkileg byggft — ekki aft-
eins einkarsnotur, heldur lika
sögufræg.
Okkur þætti sennilega talsvert
um þaft vert, ef upp i hendur
okkur bærist rúnasteinn, sem á
stæfti letraft: „Þennan staft
byggfti fyrstur Ingólfur Arnar-
Minnismerki V.U. Hammershaimbs, höfundar færeysks ritmáls.
son”. Eða þá: ,,Hér nam land
Helgi magri”. En rúnasteinn af
þvi tagi hefur einmitt fundizt i
Sandavogi. Á honum segir, aft
Þorkell Onundarson, Austmaður
af Rogalandi, hafi fyrstur reist
þar bú. Rúnasteinninn stendur nú
i fordyri hinnar fögru Sandavogs-
kirkju. Um hann er að visu aft
segja, aft hann er talinn höggvinn
um 1200, en fullvist má telja, aft
byggft i Sandavogi eigi sér mun
eldri sögu.
Áletrunin hefur verift skýrft svo,
að Þorkell Onundarson hafi fyrst-
ur reist bú þar i Sandavogi, er
steinninn fannst — meft öftrum
orftum reist nýbýli i byggftarlagi,
er til var orftift löngu áður. En hitt
er lika hugsanlegt, aft menn, sem
uppi voru um 1200, hafi varftveitt
sagnirum fyrsta landnámsmann-
inn og höggvift rúnaristurnar á
steininn, honum til vegsemdar —
til dæmis einhverjir niðjar hans.
Þar heita nú Engjatóftir, er
steinninn fannst, og er talift, aft
þar hafi verið byggft frá því á
tólftu öld og fram á 15. öld. en þaft
an frá hafi aftalbyggðin verift á
Söndum, þar sem hún er nú. Ann-
ars eru viða gamlar rústir á þvi
landi, sem heyrir Sandavogi til,
svo að þar hefur fyrr á timum
verift dreifð byggð, sem smám
saman hefur dregizt saman á
A niyndiiiiii til vinstri eru hcrtogahjónin sjálf, en hægri myndin er af þeim Richard Chamberlain og
Faye Dunaway i hlutvcrkum þeirra. Þau voru valin fyrst og fremst vegna þess, hve lfk þau eru hertoga-
hjóiiunum.
— Þetta er ófyrirgefanleg vit-
leysa, skammarblettur á ferli
minum. Ef ég væri spurftur nú,
myndi ég neita að leika hlutverk-
ift. Þaft hel'ur afleiftingar aft gera
svona hlut.
Sá, sem mælir þessi beizklegu
orft, er bandariski kvikmynda-
leikarinn Itichard Chamberlain,
sem kunnurer viöa um heim fyrir
hlutverk sitt sem dr. Kildare m.a.
Hann hefur leikift i fjölda kvik-
mynda og túlkaft Shakespeare
meft ágætum i brezkum leikhús-
um.
Hvaft er þaft, sem hann hefur
gert af sér? Hann hefur leikift
annaft aftalhlutverkiö i kvikmynd,
sem heitir þvi sakleysislega nafni
„Konan, sem ég elska". Hún mun
verfta sýnd i bandarisku sjón-
varpi i næsta mánufti.
Þarna er um aft ræfta ástar-
ævintýri aldarinnar, þeirra Ját-
varftar VIII. Bretakonungs og
Wallis Simpson, bandariskrar
konu. Mestur hluti kvikmyndar-
innar var tekinn áftur en hertog-
inn lézt nú nýlega.
Chamberlain leikur konunginn,
sem sagði af sér konungdómi fyr-
ir ástina. Faye Dunaway leikur
Wallis Simpson.
Fyrr i ár, meftan hertoginn var
enn á lifi, mótmæltu brezk blöft
þvi harftlega, aft Bandarikjamenn
gerftu kvikmynd um þetta við-
kvæma efni. Meira aft segja var
þvi haldift fram, aft hertoginn
myndi höffta mál. Nú, þegar her-
toginn er látinn, finnst Bretum
þaft skylda sin, aft verja hann.
— Mér datt aldrei i hug, aft
framleiftendurnir hefftu ekki
fengift leyfi hertogans, segir
Chamberlain. — Þaft var ekki
fyrr en komift var aft lokum, aft
mér varft ljóst aft svo var ekki. Ég
heffti neitaft hlutverkinu, ef ég
heföi vitaft sannleikann.
Bretar sjá ekki myndina
Búiö er aö selja myndina til
Frakklands. Kanada og Ástraliu
— og vafalaust verfta kaupendur
fleiri. I myndinni er atburðirnir
raktir nákvæmlega, en til aft
skapa meiri spennu er lagaft til
hér og þar. og öll samtöl elskend-
anna i einrúmi eru aft sjálfsögftu
búin til. Enn er kvikmyndin bak
vift lás og slá, en frétzt hefur um
stöku atrifti. og hefur þaft dugaft
til að koma upp suftunni i sálum,
sem hrifnar eru af konungsfjöl-
skyldunni. Alls ekki er þó um að
ræfta neitt, sem talizt getur sting-
andi fyrir siftsemina.
Faye Dunaway hefur hins veg-
ar ekkert á móti þvi að myndin er
orftin til. Hún segir: — I myndinni
eru aft sjálfsögftu ástarsenur, en
þær eru gerftar af sérstakri
hugulsemi til aft særa ekki
hertogahjónin. Ég er sannfærft
um aft hertogaynjan hefur ekkert
á móti myndinni, þegar hún fær
aft sjá hana alla.
Brezk blöft eru þeirrar skoftun-
ar, aft þau tali fyrir munn alls
brezks almennings, þegar þau
ráftast á framleiftendur myndar-
innar og sér i lagi Richard
Chamberlain, sem á þó minnsta
sbk i þessu sambandi. Sjónvarps-
fyrirtækin i Bretlandi, BBC og
ITV hafa gengift i lift með blöftun-
um og lýst þvi yfir, að myndin
verfti aldrei sýnd i Bretlandi.
Dr. Kildare og Hamlet
Lil' hertogans af Windsor er
stórkostleg saga og forstjóri ITV
er sammála þvi. Hann hefur látift
gera heimildarkvikmynd um lif
hertogans og var henni mjög vel
tekift i Bretlandi. Forstjóri BBC
segir hins vegar: — Við sýnum
enga mynd um hertogann, þvi
brezka þjóðin kærir sig ekki um
þaft.
Þegar tekift er tillit til slikra
yfirlýsinga, er betra aft skilja,
hvers vegna Chamberlain iftrast
svo mjög.
— Þessi saga hefur haft djúp
áhrif á mig, segir hann. — Vinnan
vift myndina hefur verið erfið.
Það er ekki auftvelt aft túlka
persónu eins og hertogann efta
lifa sig inn i þær sterku tilfinning-
ar, sem þarna réðu. Ég gerfti mitt
bezta og lagfti mig allan i þetta,
þess vegna er sárt aft þurfa að
segja, aft maftur sjái eftir þvi.
Vafalaust finnst mörgum, að
Chamberlain hafi enga ástæðu til
aft kvarta. öldurnar muni lægja
og málift gleymast án þess aft
hann skaftist.
Þegar Richard Chamberlain
kom til Bretlands fyrir þremur
árum, gekk honum allt i haginn
vegna vinsælda dr. Kildares.
Hann lýsti þvi yfir, aft hann vildi
leika Hamlet og fólk brosti. En
hann fékk aft spreyta sig og sló i
gegn sem skapgerftarleikari. Á
eftir komu ótal hlutverk Shake-
speares.
Vona aö þetta gleymist
Ef til vill er hægt að segja, aft
Chamberlain hafi aðeins leikið
hlutverk manna meft blátt blóft,
sem er vissulega rétt. Hann yppir
bara öxlum og segir:
— Sálfræftingar segja sjálf-
sagt, aft ég sé að bæta mér upp
fátæktina i uppeldinu. Ég hef
aldrei átt neitt af þvi, sem
persónurnar telja sjálfsagfta hluti
i myndunum minum. Hins vegar
er þetta tilviljun, en nú er ég lika
hættur að leika frægt og fint fólk.
1 tveimur næstu myndum sin-
um á Chamberlain að leika
kommúnistiskan byltingarmann
og ófreskju. Þetta er eins konar
Frankenstein-mynd.
1 fyrra kaus blaft eitt Chamber-
lain vinsælasta leikarann, en
hann segist viss um aft ef nú væri
kosinn sá óvinsælasti, fengi hann
áreiftanlega þann titil lika.
— Ég vona, aft þetta vixlspor
mitt gleymist, segir hann — og aft
Bretar fyrirgefi „kananum” sem
lagfti á sig aft læra Oxford-ensku
til að geta starfað hér.
Álitamál er, hvort Bretar virða
hann fyrir þaft þvi Oxford-enska
er nokkuð, sem þeir vilja búa ein-
ir að. Eins og þaft með sögu her-
togans af Windsor.