Tíminn - 25.11.1972, Blaðsíða 10
10
TÍMINN
l.augaidagiir 25. nóveinber 1972
íyrir þeirri skoftun, að hér væri
ekki við neitt að vera og hér væri
mönnum óbyggilegt. Hér sæi nær
aldrei til sólar og þurrir dagar
næsta fágætir. Þar af leiðandi
ekki mannsæmandi að halda
byggðinni við, jafnvel gustuk að
stuðla að hún legðist niður.
í þeirri fréttaleit gengu þeir á
fund aldraðs sveitarhöfðingja,
sem innan fárra daga var að
hverfa af heimaslóðum sínum,
dauðvona, eftir langt og mark-
vert ævistarf i heimasveit sinni,
og horfði nú fullur trega fram á
þá staðr., að við burtför hans
yrði eftir mannlaus auðn, þar
sem hann hafði háð sina lifsbar-
áttu og átt þátt i margþættu at-
hafnalifi. Og býlin þar út frá, sem
höfðu framfleytt mannvænlegu
fólki kynslóð eftir kynslóð, yrðu
einnig yfirgefin og mannlaus,
sennilega um alla framtið.
Úti i norðankalsanum og sudd-
anum, sem þeir sjálfir, fullfriskir
kvörtuðu undan, þráspurðu þeir
þessa öldnu kempu um það, hvort
hér hefði nokkurn tima verið um
annað að ræða en einangrun og
menningarsnautt basl. En þar fór
svo sem kunnugir máttu vænta.
Spyrjendurnir voru vegnir og
léttvægir fundnir. Þeim var bent
á, að skilningur þeirra á gildi
eðlilegrar lrfsbaráttu væri harla
litill eða enginn, en hégóminn,
tildrið, hafinn til skýjanna, gerð-
ur að æðsta hnossi og keppikefli
enda kærkomið fréttaefni. Það
samtal mun geymast lengi, enda
stendur það fyrir sinu sem talandi
tákn um þann manndóm, sem
Iandsbyggðin og útkjálkar hennar
þroskar með börnum sinum.
Margt kom fram i þessum
þætti, sem ástæða var til að
hnekkja og várpa öðru ljósi yfir
en þar var gert, þótt ekki væri það
gert af þeim heimamönnum, sem
eftir sátu þrúgaðir og vængstýfð-
ir. En aðrir urðu þó til þess að
benda á ranghverfu þessa ein-
stæða þáttar. Má þar til nefna
Þorstein Matthiasson, kennara,
Gisla bónda i Eyhildarholti og
fleiri. Skal þeim hér með þakkað-
ur sá stuðningur og drengskapur,
sem okkur var af þeim sýndur
undir erfiðum kringumstæðum.
Við fundum i þvi, að ekki voru all-
ir sama sinnis um tilverurétt
LIF OG BLOÐ
Þuriöur Guömundsdóttir:
Hlátur þinn skýjaður. Út-
gefandi: Almenna bóka-
félagiö. Reykjavik, 1972.
Önnur Ijóðabók ungrar skáld-
konu ber þelta sérkennilega nafn.
Hin lyrri. Aðeins eitt blóm, kom
út fyrir þremur árum og mun
hafa fengið vinsamlega dóma.
Hún var geðfellt byrjunarverk,
sáraeinl'aldar, Ijóðrænar skynjan-
ir, iburðarlausar með öllu. Skáld-
konan færðist þannig ekki mikið i
fang, en komst áfallalitið frá ætl-
un sinni. Al' þessari bók mátti vel
gera sér i hugarlund,að hér færi
skáldefni.
Nýja bókin er heldur stærra
verk og metnaðarmeira en hin
íyrri. Hún greinist i fjóra kafla.er
svo heila: Og var eldur i trjánum
(tiu stef). Svart Ijóð, Ég horfi i
vötn, og Við veginn. Eins og sjá
má af þessum nöfnum eru ljóðin
mjög i sama anda og i fyrri bók-
inni; ljóðræn tilfinningamál.
eins konar hefðbundinn módern
ismi. Það er ekki lengur einhlitt
til að yrkja nýstárleg ljóð að
sleppa rimi og stuðlum, þótt ýms-
ir virðist enn þeirrar skoðunar.
Og yrkisefni Þuriðar Guðmunds-
dóttur eru næsta fábreytt og
venjuleg, öll á öldungis huglægu
sviði: mest ber hér á ástaljóðum
með trúarlegu ivafi. Skáldkonan
lifir svo mjög i eigin ljóðheimi, að
skáldskapur hennar minnir helzt
á vatnsf|öt,sem aldrei gárast. Ilér
fara saman grátur og hlátur,
gleði og hrvggð (depurð kemur
fyrir á einum stað), lil' og blóð.
Eins og menn vita hafa róman-
tisk skáld brugðið l'yrir sig slikum
huglægum táknum Irá ómunatið,
og Þuriður Guðmundsdóttir telst
greinilega i þeim hópi. En svo al-
mennt og margnotað ljóðmál þarf
að gæða nýju lifi, til að það skir-
skoti með einhverjum hætti til
lesandans, Það virðist mér Þuriði
Þui'iður Guðnuiiulsdóttir
(iuðmundsdóttur ekki takast.
Lesandinn sér þess hér litil
inerki, að beilt sé djarflegum tök-
um á myndum og máli. Venju-
bundin tákn þarf að hvessa, setja
þau i nýtt samhengi, i stuttu máli
sagt, marka þau persónulegum
svip; annars segja þau lesandan-
um ekki neitt,
'Ilverju miðlar ljóðmynd eins og
þessi, svo da'mi sé tekið:
Blóð þitt hefur runnið
um raunveruleikann
inn i reyniber haustsins.
Og tilfinningamálin verða
stundum svo daufleg, að þau
snerta hvergi fast land. heldur
svifa ósnert upp i bláan ljósvak-
ann:
Segðu eitthvað fallegt
og orð þin verða krónublöð
af lofti og regni
kysst
og krýna eitthvað sem er
og vill vera
1 þessari bók leitast skáldkonan
meir en i hinni fyrri við að gefa
hughrifum sinum listrænan svip.
Hér kveður meira að myndum og
likingum en fyrr, og meira i
túlkunina borið. Vafasamt er um
árangur þess. þvi að mér þykir
liinn barnslegi þokki. sem var yfir
fyrri bókinni, biða skaða af þess-
um sökum. Eitt af einkennum
nvju ljóðanna er hin mikla notkun
lýsingarorða. einkum litanafna,
Oæmi: Svartur skógur, blá tré,
gra-nmöskvuð augu, glitrandi
blámi. Sitthvað er hér smekklega
gert, og sumt jafnvel nýstárlegt:
Skuggeygðir runnar
horfðu löngunaraugum
á appelsinurautt vatn
Þannig eru einstakar likingar
og persónugervingar i þessum
ljóðum býsna vel heppnaðar. En
þvi miður endist næmleiki skáld-
konunnar henni sjaldan til að
yrkja ljóð.sem birti heila mynd.
Myndmálið er sundurleitt og
likingarnar vinna hver gegn ann-
ari i stað þess að styðja hver
aðra. Virðist skáldkonuna þá hafa
brostið kunnáttu og listrænan
aga. sem lil þess þarf að miðla
ljóðrænni skynjun heilli frá hug
skálds til innri sjóna lesanda. Má
iiér nefna Norðurljós, sem hefði
getað orðið gott 1 jóð, ef myndmál-
ið væri samræmt i heilli sýn.
lipphaf ljóðsins Miniature er
einnig til marks um þetta:
Stundum ertu mér
örsmá kirkja
með lýsandi turni
Eg iæði i lófa þér
litlum streng...
Þannig fer kirkjumyndin for-
görðum. En það er einmitt i sam
ræmi við trúarviðhorf skáldkon-
unnar, að hún vrkir einatt um
kirkjur. og stundum á athyglis-
verðan hátt. Til að mvnda segir i
ljóðinu Til kirkju:
Bæn min er brotgjörn
Ég ber hana yfir múrana
út i bláa hvelfinguna
Skýin hafa grisjóttar hendur
þegar þau greiða hárið
t'rá gvlltri bænheyrslu minni
Þuriður Guðmundsdóttir sýnir
á ýmsum' stöðum i þessari bók
eins og hinni fyrri. að ljóðræn
skáldæð hennar og skynjunargáfa
er ósvikin. Ennþá hefur hún þvi
miður aðeins nýtzt skáldkonunni
til hálfs. Til viðbótar þeim ljóð-
um, sem áður voru talin, má
nefna Ég horfi i vötn og Þegar
lestin fer hjá. Af þvi að ég tel
siðarnefnda ljóðið gott sýnishorn
af yrkingarlagi skáldkonunnar,
styrk og veikleika ljóðstilsins, vil
ég að endingu taka það hér upp i
heilu lagi:
Ég er hinn svarti
sólþyrsti skógur
er sezt á græn augu þin
þegar lestin fer hjá og
þau ljóma
græn og ljósrik
augu þin
Ég er svali rúðunnar
sem sezt á hönd þina
þegar þú þurrkar móðuna
af augum minum
Ég er blóð
hið þyrsta blóð
er þráir athvarf
Myndlikingin i upphafi ljóðsins
er smekkvisleg, samspil litanna
og leikur ljóss og myrkurs túlkað
i samræmdri og listrænni mynd.
Miðhluti ljóðsins er þó enn betri,
og hefði að likindum reynzt
áhrifameira að forma ljóðið um
þá mynd eina. Siðustu linurnar
eru á hinn bóginn dæmi um lik-
ingu. sem er svo óhlutkennd og
hefðbundin , að hún birtir les-
andanum minna en ekki neitt og
spillir þessu fallega ljóði til
muna.
Við aðra bók höfundar, sem
l'arið hefur vel af stað. er rétt-
mætt að gera til hans nokkrar
kröfur. Engum. sem les bækur
Þuriðar Guðmundsdótiur, fá dul-
izt hæfileikar hennar til ljóða-
gerðar. En hún þarf að beita ljóð-
stil sinn ströngum aga, tileinka
sér ákveðnari afstöðu i list sinni
og finna henni fótfestu. nokkurs
konar jarðsamband. Og fullkom-
in þörf væri á , að skáldkonan
levfði ferskum gusti að leika um
ljóðheim sinn öðru hverju. Þá má
vænta þess, að siðar komi frá
hendi hennar eftirminnilegur
skáldskapur. Gunnar Stefánsson.
fóðurs l'yrir skepnur sinar, hey og
kjarnlóður, og bústofni þó farið
sii'ækkandi. Siðast en ekki sizt er
að geta þess, að á þessum árum,
einkum þó á s.l. ári, hefur verið
mikill fólksflótti héðan. — Af
þessum sökum var að verða tvi-
sýnt, hvort byggð hér i hreppnum
fengi staðizt, þrátt fyrir þraut-
seigju hreppsbúa, eða sveitin færi
hreinlega i auðn. Þvi takmörk eru
fyrir þvi hvað mikla fólksfækkun
eitt sveitarfélag þolir. Ekki sizt
það sem afskekkt er og litla eða
enga samleið á með öðrum sveit-
um.
Maður hafði það lika á tilfinn-
ingunni, að vakað væri yfir þvi og
* vonað, að svo yrði. Af þeim toga
var það spunnið, að fréttamenn
sjónvarpsins gerðu sér ferð hing-
að norður að afla frétta um þann
væntanlega og sögulega atburð
fyrir rúmu ári. — I þeim leiðangri
tóku þeir upp efni i þáttinn SUÐ-
UR, sem var hreint ákall til okkar
og annarra að flytja SUÐUR.
Þar var einungis leitað raka
Það er orðið langt siðan ég hef
sent frá mcr Iréttabréf til ykkar,
þar sem komið va'ri inn á sitthvað
um hagi okkar Árneshreppsbúa'.
Það,sem l'rá mér hel'ur farið.hafa
verið smápunktar um einstök at-
riði liðandi stundar. Mér er þvi
nokkur vandi á að fitja nú upp á
hréli svo nokkurf lag verði á og
þeir.sem kynnu að lesa það hefðu
nokkur not al', ef ykkur þætti það
þess verl að birta eitthvað úr þvi.
Skal nú reynt að lita yfir l'arinn
veg og segja frá þvi helzta, sem
til liðinda getur talist. Al' þessum
slóðum. — En áður en ég vik að
þvi langar mig að gera öðru, sem
lengi hefur í'yrir mér vafist,nokk-
ur skil.
Undanfarin ár hefur verið l'átt
héðan að segja nema andstreymi
og erfiðleika af völdum ills ár-
ferðis, sem á okkur hafa hitnað
öðrum l'remur. í kjölfar þess hala
tún okkar verið dauðkalin, hey-
skapur mjög rýr og bændur þurft
árum saman að kaupa meirihluta