Tíminn - 25.11.1972, Blaðsíða 11

Laugardagtn' 25. nóveniber 1!)72
TÍMINN
11
(iuíimundui' P. Valgeirsson
okkar og þá landeyðingu, er gat
að höndum borið.
Ekki var þó látið við þetta sitja.
Lesbókarritstjóri Morgunblaðs-
ins tók sér fyrir hendur að skrifa i
blað sitt, Lesbókina, eins konar
jólahugleiðingu, sem hann helg-
aði okkur Árneshreppsbúum.
Eftir að hafa dregið upp nötur-
lega mynd af sveitinni, sér hann,
að hér er einskisvert land. Þau
litlu gæði, sem það hafði upp á að
bjóða var einfalt og auðvelt að
nytja, án þess neinn þyrfti að hafa
hér bólfestu. Og það þótti honum
helzt tiðindum sæta, að
hitta fyrir mann, sem „ætlaði að
vera heima í vetur”, i stað þess
að fara suður i sæluna.
Þvilik flónska i manninum:
Maðurinn virtist ekki hafa gert
sér ljóst, hvað honum bæri að
gera og var orðinn að viðundri i
augum ritstjórans. Og þegar
hann sigur heima við ritsmið
sina, kórónar hann þessa mynd
sina með þvi að gera ráð fyrir að
allir mannabUstaðir séu komnir á
kaf i fannbreiðuna.
Þannig voru viðhorf þessarra
manna, sem mér fannst með
nokkrum rétti mega kalla merk-
isbera „landeyðunnar”, og ef-
laust voru margir fleiri sama
sinnis. Þó voru einnig til þeir
menn, sem ekki stóð á sama,
hvert stefndi i þessum málum.
Enda óvist. hvort landeyðingin
léti staðar numið við endamörk
Árneshrepps.
Til er gamalt máltæki, sem
segir. að hætt sé eigin hUsi þegar
garður nágrannans brennur. Þró-
unin i þessum málum er næsta
iskyggileg og þyrnir i augum fjöl-
margra hugsandi manna. Hvar
nemur hUn staðar? Stjórnarsátt-
málinn hefur að geyma nokkur
fyrirheit um, að við skuli snUið á
þeirri braut. er farin hefur verið
i þessum efnum. En nægir sá góði
vilji? Útsogið suður er sterkt, og
margt þarf að koma til, svo Ur þvi
verði dregið, hvað þá stöðvað.
Það spáir ekki góðu, þegar heilir
landshlutar fara algerlega á mis
við svo að segja alla læknisþjón-
ustu, svo að i þeim efnum þarf að
leita langt aftur i aldir til að finna
hliðstæðu. Læknar og aðrir
embættismenn, s.s. prestar og
kennarar, eru vart fáanlegir Ut
fyrir hitaveitusvæði Reykjavik-
urborgar. Þeir eru orðnir of finir
til að starfa utan Reykjavikur.
Jafnvel hefur flogið fyrir, að til
starfa á Seltjarnarnesi, Utjaðri
Reykjavikur, fáist menn ekki til
opinberra starfa nema með sér-
stökum friðindum — staðarupp-
bót! Þvilik ósvinna, ef satt er.
Og þjóðin spyr: Hvað á að
gera? Væri ekki réttlætanlegt, að
þeir lærðu menn, sem ekki fást til
starfa fyrir þjóð sina, þar sem
þess er þörf, verði látnir endur-
greiða námskostnað sinn að
meira eða minna leyti? Þjóðin
hefur ekki efni á þvi að kosta tugi
eða hundruð manna til langskóla-
náms, nema þekking þeirra og
starfskraftar séu nýttir, þar sem
þeirra er þörf viðs vegar um
landið, i stað þess að hnappast
saman á einum stað, þó nokkuð
stór hluti landsmanna sé þar
samankominn, eða flytja hrein-
lega af landi burt. Með þvi fram-
ferði sinu setja þessir lærðu menn
ljótan stimpil á stétt sina, þó allir
viti, að margir þeirra eru ágætis-
menn. Fólkið Uti á landsbyggð-
inni á engu siður rétt á þjónustu
þeirra en þeir sem i þéttbýlinu
bUa. t þeim tilgangi veitir þjóð-
félagið þeim menntunaraðstöðu,
og það ætlast til þeirrar þjónustu
af þeim. SU þjónusta er lika eitt af
grundvallarskilyrðum þess að
byggð haldist við Uti um landið.
Þar þarf ekki Utkjálka til.
Ég hef nU lvst að nokkru þeim
viðhorum. er við okkur Árnes-
hreppsbUum blöstu á haustdögum
1971. Þau voru ekki uppörvandi.
Eer ég ekki fleiri orðum um það.
En er nU nokkuð aðra sögu að
segja héðan. — JU vissulega:
Þó vetur sé nU genginn i garð og
kynni sig hendur harkalega, er
viðhorf þeirra, sem hér þrauka
alll annað er verið hefur undan-
gengin ár.
Með komu þessa árs mátti
segja að brotið væri i blað, að þvi
er tiðarfarið snerti. Allt frá ára-
mótum rikti hér einmuna blitt
veðurfar. Snjó festi litt á jörðu og
aldrei nema um stundarsakir.
Veður var svo hlýtt, að frost kom
aldrei i jörð. Ólikt þvi sem verið
hafði, þegar klaki fór ekki Ur jörð
sumar eftir sumar undanfarin ár.
Hefur jafngóður vetur ekki komið
hér lengi, og verður helzt jafnað
til vetranna 1922-’23 og 1928-’29.
Báða þá vetur rikti hér einmuna
bliða eins og á sumardegi, eink-
um á Utmánuðum þeirra.
Vorið var einnig hlýtt og góð-
viðrasamt Ut mai mánuð. TUnin,
sem viða höl'ðu verið dauðkalin á
undanförnum árum (en höfðu
litils háttar náð sér sumarið
1971), tóku nU að gróa með undra-
verðum hætti, svo að viðast voru
gömlu kalskellurnar nær upp-
grónar er fram á sumarið kom.
JUnimánuður var m jög kaldur og
mjög Urkomusamur, svo gróðri
fór ekkert fram allan þann mán-
uð. Um 10. jUli breyttisl veður aft-
ur til batnaðar og upp frá þvi
mátti heita, að væri ein samfelld
bliða til fyrsta vetrardags. Snjó-
aði aðeins einn dag i október lram
að veturnóttum. Grasspretta
varð með ágætum, og heyskapur
mikill svoaðaldrei fyrr hafa verið
jafnmikil hey á haustnóttum og
nU á þeim bæjum, sem enn eru i
byggð. Nýting heyjanna er einnig
mjög góð. Þurrkar voru góðir og
aidrei langt milli þurrkdaga.
Nokkuð tafðist þó um tima með
þurrkUn vegna vestan skUraleið-
inga. sem voru npkkuð tiðar. Við-
ast hvar eru hlöður fullar, og á
nokkrum bæjum má sjá uppborin
hey Uti. Það bendir til þess, að
bændanna biði nokkurt verkefni i
byggingu heygeymslna og einnig
bvggingu fjárhUsa, ef tiðarfar
helzt á næstu árum likt þvi, sem
nU var. Veltur þá á miklu að þær
framkvæmdir verði haganlega
framkvæmdar með tilliti til verk-
sparnaðar við heyskap og hirð-
ingu.
Fénaður gekk vel fram á s.l.
vori, og lambám var sleppt nokk-
uð jafnóðum og þær báru. Frjó-
semi var nokkuð misjöfn á ein-
stökum bæjum en sumsstaðar
óvenju góð. Nokkrar heyfyrning-
ar urðu frá vetrinum, er það ný
saga hér. þvi undanfarin ár höf-
um við orðið að standa i heykaup-
um haust, vetur og vor.
Á sl. hausti var slátrað i Slátur-
hUsi Kauplelags Strandamanna
Norðurfirði 2352 kindum, þar af
2225 lömbum, sem lögðu sig með
17,38 kg meðalþunga, án nýr-
mörs. Er það 0,38 kg meiri meðal-
þungi en var á sláturstaðnum i
l'yrra. Mesta meðalvigt var hjá
Hallbert Guðbrandssyni, DjUpa-
vik 20.0 kg. Hann átti 17 ær s.l.
vetur, þær voru tvilembdar nema
þrjár. Hann lagði inn 10 dilka.
Sýnir þetta að hér er meira en
sauðkropp fyrir sauðfé, þó sumir
hafi ekki séð annað. Mega bændur
vel við una. Undanfarin ár hefur
fallþungi dilka l'arið sivaxandi.
Eflaust má þakka það betri l'óðr-
un, þrátt fyrir heysparnað, og svo
starfsemi sauðfjárræktarfélags-
ins, sem telja má i góðu lagi.
Slátrað var nU 193 dilkum færra
en i fyrra, en lambaásetningur er
nU meiri en áður. Féð var orðið
svo fátl að nauðsynlegt er að
fjölga þvi eins og ástæður leyfa nU
þegar batnar i ári.
HrUtasýning var haldin hér i
hreppnum, eins og annarsstaðar
á Vestfjörðum. Alls voru sýndir
42hrUlar. Af þeim hlulu 30 l.vcrð-
laun, 71%, 10 önnur verðlaun,
24%, og 2 þriðju verðlaun. Auk
þess voru þrir hrUtar sýndir með
afkva'mum. Af þeim hlutu tveir
fyrstu verðlaun og einn önnur
verðlaun. Einnig nokkrar ær með
afkvæmum, sem hlutu góða
dóma. Aðaldómari á þessum
sýningum var Sveinn Hallgrims-
son, ráðunautur BUnaðarfélags
íslands, og meðdómari Brynjólf-
ur Sæmundsson, héraðsráðunaut-
ur Strandamanna. Aðaldómari
fór lofsamlegum orðum um
hrUtastofn okkar Arneshrepps-
bUa og áleit þá bUa yfir miklum
kynbóta kostum.
— Eins og áður segir var hér
einmuna sumarbliða frá miðjum
jUli hlýindi og mikið sólfar með
hóflegri vætu fyrir allan gróður.
— Mikill ferðamannastraumur
var hingað norður, eins og verið
hefur undanfarin sumur, en þó
sennilega meiri nU en áður. Þeir,
sem komu hingað, nutu sumar-
bliðunnar og sólskinsins i rikum
mæli og loluðu hana mjög. Einn
þeirra skildi eftir þessa kveðju og
viðurkenningu:
Ein er sveit við ysta haf,
umgirt fjallaböndum.
Gyllir firði geislatraf,
gott er að vera á Ströndum.
Það er sannmæli, þegar svo
lætur svo sem verið hefur það,
sem af er þessu ári.
Tveir slórir lerðamannahópar
heimsóttu okkur. Fyrstu daga jUli
kom hópur Átthagafélags
Strandamanna i lteykjavik. Var
þá samankomið hér hátt á annað
hundrað manns, aðkomið. Hélt
átthagafélagið skemmtun hér i
félagsheimili hreppsins að Árnesi
með f jölbreytta dagskrá, hrepps-
bUum öllum til stórrar ánægju.
Ég sendi Timanum frásögn af
þessu, en einhver veginn fór svo
að hUn birtist ekki. Það þótti mér
miður. Þessir aulusugestir okkar
voru lieldur fljótt á ferðinni, þvi
veðurguðirnir voru þá að bUa sig
undir að sýna okkur bliðu sina, en
ekki tilbUnir að láta góða gesti
okkar njóta hennar.
Hinn stóri hópurinn, sem heim-
sótti okkur voru, alkomendur
þeirra Sk jaldarbjarnarvikur-
hjóna, Onnu Jónasdóttur og Guð-
jóns Kristjánssonar. Var þá einn-
ig fjölmenni samankomið hér.
Frásögn af þvi birtist i Timanum.
Þeir voru heldur heppnari með
veður, en þó var það ekki orðið
svo gott sem siðar varð.
Framhald á bls. 19
Gerður Steinþórsdóttir:
Dagvistun á einkaheimilum
Fimmtudaginn 16. nóvember
flutti ég eftirfarandi tillögu i
Borgarstjórn Reykjavikur:
Sifellt verður meira um dag-
vistun barna á einkaheimilum
undir eftirliti Félagsmálastofn-
unar Reykjavikurborgar. Eru
heimilin nU orðin meira en
hundrað talsins, og börnin, sem
þar eru vistuð, á þriðja hundrað.
Æskilegt væri, að þessi starfsemi
yrði rekin meö skipulegri hætti en
nU er gert.
Þvi beinir Borgarstjórn
Reykjavikur þvi til Félagsmála-
ráðs að taka eftirtalin atriði til
athugunar:
1. Hvort ekki sé timabært, að
haldið verði námskeið fyrir
konur, sem taka börn til dag-
vistunar. Námskeiðið yrði hlið-
stætt þvi, sem haldið var á vegum
fræðsluráðs að tilhlutan leik-
vallanefndar fyrir konur, er
starfa á gæzluvöllum borgar-
innar.
2. Hvort ekki sé eðlilegt, að
Sumargjöf annist innritun barna
á einkaheimili.
3. Að hámarksgjald fyrir vistun
barna á einkaheimilum verði
ákveðið. Greiði borgin að hluta
gjöld fyrir þau börn, sem tilheyra
svonefndum forgangsflokkum, en
ekki fá rUm á dagheimilum
borgarinnar.
Nokkrar umræður urðu um til-
löguna, og tóku til máls Sigurlaug
Bjarnadóttir, Steinunn F'innboga-
dóttir og Adda Bára SigfUsdóttir.
Adda Bára bar fram breytingatii-
lögu við 2. liö tillögunnar þess
efnis, að Sumargjöf eða Félags-
niálastofnuninannaðist innritun.
Var tillögunni litt breyttri siðan
visað til Félagsmálaráðs.
Þótl efni tillögunnar liggi
nokkuð Ijóst fyrir, þykir mér rétt
að fara um hana nokkrum orðum.
Á dagheimilum, leikskólum og
skóladagheimilum borgarinnar
er að minum dómi unnið mikið og
gott barnaverndarstarf. Áherzla
er lögð á,að fóstrurnar, sem þar
starfa, séu vel menntaðar, svo að
dvöi barnanna hafi sem mest
uppeldisgildi. í þessu sambandi
vil ég vitna i frumvarp til laga
um Fóstruskóla Islands, sem nU
liggur fyrir Alþingi. Þar segir:....
„ógerningur er að fjölga barna-
heimilum án þess aö tryggja að
sama skapi nægilega fjölgun sér-
menntaðs starfsliðs. Ella verða
þessi barnaheimili miður æski-
legar gæzlustöðvar fyrir börn, en
ekki uppeldisstofnanir”.
Sá grundvöllur, sem uppeldi i
sveitum hvildi á, er nU brostinn,
en við verðum smám saman að
læra að fóta okkur i borgarsam-
félagi. Ég tel,að ákveðin stefna i
félagslegri aðstoð , reist á
þekkingu i uppeldis- og sálarfræðþ
eigi hér að visa veginn. Stefnu-
leysi eins og nU rikir býður hætt-
unni heim: Foreldrafræðsla er
engin, foreldrasamtök engin og
samvinna skóla og heimila
nánast engin.
Dagvistun barna á einka-
heimilum hefur tiðkazt lengi án
eftirlits eða skipulags. Það var
ekki fyrr en i jUni 1970, að ákvæði
voru sett um slika dagvistun. Þar
segii; að óheimilt sé aö taka börn i
dagvistun á einkaheimili nema
með leyfi viðkomandi barna-
verndarnefndar og hafi hUn siðan
Gerður Steinþórsdóttir
eftirlit með höndum. Sliktaðhald
er ákaflega mikilvægt.
Ég álit, að námskeið fyrir
konur, sem taka hörn i dagvistun,
geti verið mjög þarflegt. Það
myndi vekja þær til umhugsunar
og gera ljósari markmið og leiöir
i þessu starfi, svo má að orði
komast. Dvöl barnanna ætti að
hafa uppeldislegt gildi, en ekki
einungis aö vera gæzla.
Hópur þeirra kvenna, sém taka
börn til dagvistunar, er mjög
sundurleitur. Konurnar eru á ald-
rinum frá 20 til 50 ára. Sumareru
barnlausar, en flestar eiga eitt
barn og upp i fjögur, oft stálpuð,
eða farin að heiman. — Margar
hUsmæður leysa uppeldishlut-
verkið vel af hendi, en betur gera
þó þær, sem lært hafa um meö-
ferð barna.
Að minum dómi er einkafóstrið
hliðsta'tt starlinu á ga'zluvöllum
borgarinnar. Vegna skorts á
lóstrum hafa gæzluvellirnir ékki
áll kosl á sérmenntuðu starfsliði.
En i þvi skyni að ráða þar nokkra
ból á heíur Iræðsluráð, að til-
hlutan leikvallanefndar, haldið
nokkur námskeið fyrir gæzlu-
konur til að gera þær hæfari til
starlsins.
Ég hef fengið i hendur plagg um
tilhögun námskeiðs, sem haldið
var á siðasta ári. Námselnið var
m.a.: Ilagnýt uppeldis- og
sálarfra'ði barna, lelagsfræði, svo
sem með lilliti til lelagslegs gildis
gæzluvallastarfsins og þátt þess i
uppeldismálum i Reykjavikur-
borg, svo og samskipti við vanda-
menn og heimili barnanna.
Einnig leiðsögn i leikjum og leik-
tækni.
Ég leldi ráðlegt að fá nokkrar
konur, sem taka börn i einka-
fóstur, til viðræðna um tilhögun
námskeiðs. Auk beinnar fræðslu
væri heppilegt að bjóða konunum
að skoða dagheimili eða leik-
skóla.
Eins og nU háttar snýr starf-
semi félagsmálaráðs og barna-
verndanefndar eingöngu að
heimilum, sem taka börn i dag-
fóstur. Við vitum sáralitiö um þá
hlið, sem að mæðrunum snýr. Við
vitum aðeins fyrir tilviljun, að
nokkur hluti mæðranna eru ein-
stæðar, en ekki hve margar þær
eru. Mæðurnar biðja um dagvist
fyrir börn sin,en fylla ekki Ut nein
þar til gerð eyðublöð eins og gert
er á barnaheimilunum.
Mérfyndist það eðlileg tilhögun,
að Sumargjöf annaöist innrit-
unina. Eins og nii háttar er ekki
uin neina skipulega iniiritun að
ra'ða.
Eins og Iram helur komið fer
Barnaverndarnefnd einungis með
eftirlit heimilanna, en hefur
engin afskipti af greiðslu. Al-
gengasl mun þó að greiða 5 til 6
þUs. á mánuði fyrir barn.
Sem kunnugt er, eru biðlistar á
dagheimilum borgarinnar langir,
og venjulegur biðtimi er um eilt
ár. Iljá Sumargjöf er last gjald,
og greiðir borgin helming kost-
naðar. Er það að minum dómi
sanngirniskrala, að þeir,sem til-
heyra margnelndum forgangs-
llokkum, en ekki koma börnum
sinum fyrir á dagheimilum
vegna rUmleysis, fái niður-
greiðslu á gjöldum sinum i sam-
ræmi við reglur Sumargjafar.
Þetta l'ólk býr við sömu aðstæður,
en þarf að borga helmingi hærra
gjald, auk þess öryggisleysis.sem
einkafóstrið hefur i för með sér.
Að visu geta einslæðar mæður
sótt um niðurgreiðslu hjá Félags-
málaráði, sem siðan metur að-
stæðurnar hverju sinni. En fyrst
Sumargjöf hefur fast gjald án til-
lits til aðstæðna, gætir þarna
misræmis.
Ef Sumargjöf annaðist innritun
og innheimtu gjalda. gæti fólk i
forgangsflokkum af sjálfu sér
fengið sin gjöld niðurgreidd i
samræmi við reglur Sumar-
gjafar.
Einkafóstur barna er staðreynd,
sem ekki verður horft framhjá.
Mikilvægt er,að það sé eins vel af
hendi leyst og kostur er á. En
einkafóstur bætir engan veginn Ur
þörf fyrir dagheimili. Því megum
við ekki gleyma.