Tíminn - 26.11.1972, Blaðsíða 8

8
TÍMINN
Sunnudagur 2(i. nóvember 1972
Menn og málefni
Barátta Geirs og Gylfa
gegn dýrtíðinni
Verðhækkanir Geirs
Af skrifum málgagna Sjálf-
stæðisflokksins um þessar mund-
ir mætli helzt halda, að Sjálf-
stæðisflokkurinn og forustumenn
hans væru manna skeleggastir i
baráttu gegn verðhækkunum,
dýrtið og verðbólgu. Morgunblað-
ið og Visir birta nú hverja grein-
ina á fætur annarri, þar sem ráð-
izt er einbeiltlega gegn verð-
hækkunum og dýrlið, og þessi
skrif eru siðan bergmáluð i
morgunútgáfu Visis, Alþýðublað-
inu.
i tilefni af þessum skrifum
ihaldsblaðanna og aðstoðarmál-
gagns þeirra, er ekki úr vegi að
rifja upp efndir forustumanna
Sjálfstæðisflokksins i þessum eln-
um. Sjálfslæðisflokkurinn hel'ur
haft meirihluta i horgarstjórn
Heykjavikur i marga áratugi og
þvi getað ráöið verðlagi á þeirri
þjónustu, sem borgin veitir
borgarbúum, en þar er raf-
magnsverðið og hitaveitugjaldið
einna efst á blaði. Asiðustu árum
er það sjállur varaformaður
Sjáli'stæðisflokksins og væntan-
legur aðalleiðlogi, (Jeir Ilall-
grimsson. sem mestu hel'ur ráðið
um slörf og slefnu borgar-
stjórnarmeirihlutans. Hann hefur
þvi haft gullin ta'kifæri til að sýna
i verki, hvernig forkólfar Sjálf-
-stæðisflokksins beila sér i barátt-
unni gegn dýrtið og verðhækkun-
um.
A öðrum stað hér á siðunni birt-
ist linurit, sem sýnir niður-
stöðurnar al' þessari baráttu
(leirs ilallgrimssonar. Linurit
þetta sýnir breytingar, sem hala
orðið á timabilinu 1. mai 19(>(i—1.
mai 1971 á visitölu ralmagns- og
hitunarkostnaðar. á visitölu vöru
og þjónustu og á visilölu dag-
vinnutimakaups (II. fl. Dags-
brúnar). Linuritið sýnir. ásamt
tiiflu, sem lylgir þvi, að á þessum
tima hel'ur visjlala viiru- og þjón-
ustu hækkað um 110%, visitala
dagvinnukaups verkamanna um
129%, en visitala rafmagns- og
hitunarkostnaðar um 102%.
l>annig hel'ur Ceir hækkað raf-
magns- og hitunarkostnaðinn
miklu meira en svarar hækkun-
um á kaupi og meðalverðha'kkun-
um á þessum lima.
Itétt er að geta þess, að inn i
hitunarkostnaöinum er verð á
oliu til húsahitunar. Kn það helur
sáraliti! áhrif. þar sem hitaveitu-
gjaldið nær a.m.k. lil 90% af
hitunarkostnaðinum.
Geir vildi meira
Kn þetta er ekki öll sagan af
baráttu Geirs Ilallgrimssonar
gegn verðhækkunum og dýrtið. A
siðastliðnu voru fór Geir Hall-
grimsson fram á við verðlags
yfirvöldin. að rafmagnsvcrðið
yrði hækkað um 10.0%. Kikis-
stjórnin léllst ekki á nema 10%
ha'kkun. Sú ha'kkun ætlar að
reynast vel na'gjanleg. þvi að
ekki er annað sjáanlegt en að af-
koma Kafmagnsveitunnar verði
mjög sæmileg á þessu ári.
Há fór Geir einnig fram á að fá
hita veitugjaldið ha'kkað um
12.1%. Hikisstjórnin féllst aðeins
á 5%. Kkki er annað sjáanlegt en,
að sú hækkun ætli að reynast vel
na'gjanleg, enda ráðgerir hita-
veitan nú stórframkvæmdir. sbr.
lyrirhugaða hitaveitu i Kópavogi.
Kröfur Geirs Hallgrimssonar á
siðastl. vori um ha’kkanir á raf-
magnsverði og hitaveitugjaldi
eru na'sta gott da-mi um hina
..skeleggu" baráttu ihaldsleið-
toganna gegn dýrtið og verð-
hækkunum.
„Að starfa í friði”
Nú kunna einhverjir að segja,
að þetta geti staðið til bóta hjá
Sjálfstæðisflokknum i borgar-
stjórn Heykjavikur. Geir Hall-
grimsson láti af borgarstjóra-
starfinu um mánaðamótin og
Birgir isleifur Gunnarsson taki
við.
Þvi miður er fortið Birgis sú, að
ekki er hér von á mikilli breyt-
ingu, a.m.k. ekki til bóta. Kftir að
Geir hafði borið Iram á siðasl-
liðnu vori áðurnefndar kröfur um
hækkun á rafmagnsverði og hita-
veitugjaldi og fengið synjun að
verulegu leyti, birti Mbl. 7. april
grein eftir Birgi Islcif Gunnars-
son.þarsem niðurskurðinum var
harðlega mótmælt. f niðurlagi
greinarinnar sagði á þessa leið:
„Dað hlýlur að vera krafa
Keykvikinga, að rikisstjórnin
hætti þessum alskiptum af sjálls-
ákviirðunarrétti borgarst jórnar
og geli löglega kjörnum borgar-
lulltrúum ta'kifæri til að starfa i
Iriði að þeim verkefnum, sem
þeir eru kjörnir til að annast".
Hannig vill hinn væntanlegi
borgarstjóri lá frið til að ákvarða
þa'r verðha'kkanir, sem honum
sýnist, og án alls tillils til hags-
muna borgarbúa, eins og kröiur
hans og Geirs Hallgrimssonar
voru um hækkun á ralmagnsverði
og hitaveilugjaldi á siðastliðnu
vori.
Mbl. og Visir hófu i framhaldi
af þessari grein Birgis miklar
árásir á rikisstjórnina lyrir að
leyfa ekki umra'ddar verð-
hækkanir til fulls og löldu þetta
m.a. þált i „aðförinni að Keykja-
vík”!
18.6% árleg hækkun
hjá Gylfa
Kn það eru fleiri en leiðtogar
Sjállstæðisflokksins. sem látast
vera miklir baráttumenn gegn
dýrtið og verðbólgu um þessar
mundir. Kinn af þeim er Gyll'i H.
Gislason, formaður Alþýðu-
flokksins. Hað gildir hið sama um
Gylla 1>. Gislason og Gcir Hall-
grimsson. að hægt er að bera
saman orð hans og verk á þessum
vettvangi. Gylli l>. Gislason var
viðskipta- og elnahagsmálaráð-
herra i „viöreisnarstjórninni" og
hafði sem slikur yfirstjórn verð-
lagsmálanna með höndum. Ilon-
um larnaðist stjórn verðlagsmál-
anna ekki beturen það. að siðustu
þrjú árin. sem viðreisnarstjórnin
sat að viildum, hækkaði Iram-
l'ærslukoslnaður hvorki meira né
minna en um 1 «.(>% til jafnaðar á
ári.
Hinn 1. janúar 19(18, kom til
Iramkvæmda nýr visitölugrund-
viillur, og samkvæmt honum var
Iramfærsluvisitalan þá merkl
með tiilunni 100. Ilinn l. nóv. 1970
var visitalan komin upp i 155 stig.
Kramfærslukostnaður hafði
m.ii.o. aukizt um 55% á þessum 24
mánuðum. en þaðsvarar til 18,0%
aukningar á ári. t nóvember 1970
kom verðstöðvunin til sögunnar.
I>á var iillum verðstiiðvunum
Irestað. og er þvi ekki hægt að
taka það timabii inn i saman-
burðinn.
Heynslan af verðlagsstjórn
Gvlfa er þvi vissulega þannig. að
ef liann væri hógvær maður. ætti
liann aldrei framar að minnast á
verðlagsmál.
9.7% hækkun
Degar núverandi rikisstjórn
kom tilvalda i júli 1971 var fram-
færsluvisitalan 155 stig. en var i
júlimánuði siðastliðnum 170 stig.
ilún hafði m.ö.o. hækkað um 15
stig, en það svarar til þess. að
f ra m fæ rsluk os I na ður in n he f u r
hækkað um 9.7%. A fvrsta valda-
ári vinstri stjórnarinnar hefur
ha'kkun Iramiærslukostnaðarins
þvi orðið nær helmingi minni en
hann varð til jafnaðar á ári sið-
ustu þrjú valdaár fyrrverandi
rikisst jórna r.
l>ess ber svo að gæta, að mikið
af þessum hækkunum rekur ræt-
ur sinar til rekstrarhækkana. sem
voru orðnar hjá fyrirta'kjunum
áður en verðstöðvunin tók gildi
haustið 1970. T.d. rekur sú ha’kk-
un. sem dagblöðin hafa fengið.
nær öll rætur til rekstrarhækk-
ana. sem voru orðnar fyrir verð-
stöðvunina. Á fyrrihluta verð-
stöðvunartimabilsins. eða meðan
fvrrverandi rikisstjórn sat að
völdum. áttu sér svo stað ýmsar
rekstrarhækkanir hjá fyrirtækj-
um. sem ekki hefur verið tekið til-
Vísitölur (mai 1965 = 100)
Mai vöru og þjónustu hita og rafmagns dagvinnu tímakaups 2. taxti Dagsbrúnar
1966 115 110 121
1967 118 128 132
1968 135 157 141
1969 165 197 152
1970 189 226 181
1971 210 262 225
Visitölur (maí 1965 = 100)
vöru og
þjónustu
hita og
rafmagns
j r.vÆCí
•V >•* T
jvinnu
timakaups
2. taxti
Dagsbrúnar
un o 00 o O •—
■o o o o o h«s hs
o O' o o o o
r— r“
»M »_ »_ »■» ► —
ro ro ro ro ro ro ro
E E E E E E E
rJ rl r-1 rJ r> r-‘
Ut til i verðlaginu fvrr en nú. t>á
helur bætzt við þetta veruleg
hækkun á erlendum vörum. sök-
um óhagsta'ðra gengisbreytinga.
Hegar þetta allt er tekið með i
reikninginn. verður ekki annað
sagt en,að núverandi rikisstjórn
hal'i tekizt lurðuvel að sporna
gegn veröha'kkunum. enda hefur
hún beitt miklu strangari verð-
lagshömlum en lyrrverandi rikis-
stjórn gerði. Kigi að siður verður
að stefna að þvi að draga enn
meira úr verðbólguhraðanum.
7% og 43%
Að frumkvæði Jóhanns Haf-
steins hefur hagrannsóknardeild
Kramkva'mdiistofnunarinnar
sent þingmönnum plagg um
kaupmátt launa og þjóðartekna á
árunum 1959-72. Jóhann Hafstein
iieimtaði plagg þetta i tilelni af
þvi. að Timinn og Hjóðviljinn
höfðu upplýst, að kaupmáttur
dagvinnukaups lægst-launuðu
Dagsbrúnarmanna var aðeins 7%
meiri 1970. sem var siðasta heila
stjórnarár „viðreisnarstjórnar-
innar". en hann var 1959. Hag-
rannsóknardeildin reiknar þetta
nokkuð öðruvisi. þvi að hún tekur
meðaltal af ölium töxtum Dags-
brúnar. og fa'r þannig fram 15%
k a u p m á 11 a r a u k n i n g u. Þ e 11 a
breytirekki þvi. að hjá lægstlaun-
uðu Dagsbrúnarmönnum (II. fl.l,
sem er fjölmennur hópur, hefur
kaupmáttaraukningin ekki orðið
nema 7%. þvi að ýmsir minni sér-
hópar innan Dagsbrúnar hafa
fengið hlutfallslega meiri
hækkanir og þannig hækkað
meðaltalið.
Jafnframt þessu upplýsir hag-
rannsóknardeildin. að á árinu
1970 hafi þjóðartekjurnar á mann
orðið 42% meiri en á árinu 1959. A
sama tima eykst kaupmáttur
dagvinnutimakaupsins hjá lægst-
launuðu Dagsbrúnarmönnum að-
eins um 7%. Þessar tölur sýna
bezt. hvernig skiptingu þjóðar-
teknanna hefur verið háttað i tið
„viðreisnarstjórnarinnar”, enda
sýnir Mbl. á föstudaginn, að það
telur Jóhann hafa gert sig sekan
um mikið frumhlaup. Það birtir
frásögnina af skýrslu hagrann-
sóknardeildarinnar á eins litið
áberandi hátt og þvi er framast
unnt.
Tölur hennareru lika vissulega
allt annað en heppilegar fyrir
„viðreisnina".
Úábyrg vinnubrögð
Það semaferþessu þingi.hafa
vinnubrögð þingmanna Sjálf-
sta'ðisflokksins einkennzt af þvi,
að þeir hafa tekið undir allar
kröfur um aukin útgjöld og aukn-
ar Iramkvæmdir. enda þótt þeir
hali prédikað jafnhliða. að nauð-
synlegt sé að draga úr fram-
kvæmdum hins opinbera. sökum
ofþenslu á vinnumarkaðnum.
Geir Hallgrimsson framfylgir
þessari siðarnefndu kenningu
þannig i verki. að hann hefur nær
t v ö f a 1 d a ð f r a m k v æ m d a f é
Heykjavikurborgar á þessu ári og
ha'kkað skattaálögur i samræmi
við það. Þetta er framlag hans til
að draga úr spennunni á vinnu-
markaðnum. Ólafur Björnss.
vakti athygli á þvi á fundi i Hag
fræðingafél., að vinnuorögð
stjórnarandslööunnar hér væru
allt önnur en vinnubrögð.stjórn-
arandstöðuflokka i nágranna-
löndum okkar, t.d. Bretlandi og
Danmörku. Þar teldi stjórnar-
andstaðan sér ekki sæmandi að
leggja eingöngu stund á neikvæð-
an áróður, heldur legði fram til-
lögur um. hvernig hún vildi leysa
vandann. ólafur Björnsson gerði
krölu til þess, að stjórnarand-
staðan hér tæki upp hliðstæð
vinnubrögð. Þessi áminning Ólafs
Björnssonar hefur bersýnilega
fallið i grýttan jarðveg, eins og
oftast gerist meðal flokksbræðra
hans. þegar hann mælir skyn-
samlegast.
Krafa Mbl.
Itétt er að taka það fram, að
það er ekki eingöngu sprottið af
viljaleysi, að Sjálfstæðisflokkur-
inn hefur ekki farið að ráði Ólafs
Björnssonar og myndað sér
ákveðna og ábyrga stefnu sem
stjórnarandstöðuflokkur.
Morgunblaðið sýndi greinilega
vilja i þessa átt, þegar það birti
lörustugrein 5. febr. siðastliðinn
um stöðu Sjálfstæðisflokksins i
stjórnarandstöðu. Þar var greini-
lega sýnt fram á. aö Sjálfstæðis-
llokkurinn hafi ekki verið búinn
undir stjórnarandstöðu. Sökum
samstarfsins við Alþýðuflokkinn i
„viðreisnarstjórninni” hafi hann
ekki sinnt neitt menntamálum,
heilbrigðisrriálum og félagsmál-
um um margra ára skeið. Á þeim
sviðum, sem hafi heyrt undir
ráðuneyti hans. hafi embættis-
mönnum hins vegar verið látið
það eftir að marka stefnuna. Af
framangreindum ástæðum hafi
„stefnumótandi starf innan
flokksins sjálfs farið úr skorðum,
og verið rýrar en efni stóðu til.” I
framhaldi af þessu krafðist Mbl.
„endurnýjunar á afstöðu flokks-
ins og viðhorfum til þeirra mál-
efna, sem mestu munu skipta á
næstu árum.” Þetta var eðlileg
kral'a ritstjóra Mbl„ sem eiga að
annast málflutning fyrir Sjálf-
stæðisflokkinn. Við þessari kröfu
hefur þó alveg verið daufheyrzt.
Þvert á móti hefur hringlið og
stefnuleysið orðið meira en
nokkru sinni fyrr. Sjálfstæðis-
flokkurinn minnir nú á ekkert
fremur en stjórnlaust rekald, sem
berst fyrir sjó og vindi.
Stjórnlaust rekald
Að sjálfsögðu eru það ýmsar
ástæður, sem valda þvi, að Sjálf-
stæðisflokkurinn minnir nú einna
helzt á stjórnlaust rekald. Þar er
formanni flokksins vissulega ekki
einum um að kenna.heldur hefur
hann áreiðanlega vilja til að gera
sitt bezta, og sumt hefur honum
tekizt vel. Skal þar einkum minnt
á afstöðu hans i landhelgismál-
inu. En Jóhann Hafstein fær ekki
nema litlu ráðið vegna sam-
keppni undirforingjanna, sem
vilja komast i sæti hans. Þeir
sitja fleiri en tveir á svikráðum
hver við annan, og vilji einn
þetta. þá vill annar hitt, og út-
koman verður hringl og stefnu-
leysi. Kyrir þjóðina er það mikið
alvörumál. að þannig skuli vera
ástatt i stærsta flokknum, þvi að
þetta gerir hann miklu neikvæð-
ari og óábvrgari en ella. Það er
lika siður en svo nokkur greiði við
rikisst jórnina, að stjórnarand-
staðan sé þannig i hálfgerðri upp-
lausn. neikva'ð og litils metin, þvi
að hún veitir þá miklu minna og
ófullkomnara aðhald en ella.
()g ekki bætir stjórnarandstaða
Alþýðuflokksins úrskák, þar sem
helztu foringjar hans hafa valið
flokknum það hlutverk að fylgja
Sjálfstæðisflokknum sem fastast
eftir i öllum höfuðmálum, nema
þegar þeir eru að flytja mála-
mvndartillögur um þjóðnýtingu.
Það er alveg eins og þeim finnist.
að þeir séu enn i stjórn með Sjálf-
stæðisflokknum \t
Kf til vill breytist þetta til
batnaðar. þegar lausn fæst á for-
ingjadeilunni i Sjálfstæðisflokkn-
um. En sú lausn er ekki sjáanleg.
heldur virðist öllu liklegra, að
átökin og sundurlyndið haldi
áfram að magnast i flokknum.
Þ.Þ.