Tíminn - 30.11.1972, Blaðsíða 9

Fimmtudagur :iO. nóvember 1972
TÍMINN
9
^...............................................................................^
(Jtgefandi: Fra'msóknarflokkurínn
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar: Þór-S:
arinn Þórarinsson (ábm.). Jón Helgason, Tómas Karlsson.
Andrés Kristjánsson (ritstjóri Sunnudagsblaðs TImáns)J:;!;
Auglýsingastjóri: Steingrfmur, Gfslasqfrii,' Ritstjórnarskrif-;:;i;
stofur í Edduhúsinu við Lindargötu, sfmar 18300-18306j;:;:
Skrifstofur I Bankastræti 7 — afgreiðslusími 12323 — auglýs :;!;!
ingasimi 19523. Aðrar skrifstofurtsimi 18300. Askriftargjaldi;:;:
£25 krónur á mánuði innan lands, i lausasölu 15 krónur ein-*!!;
takið. Blaðaprent h.f.
Samningúrnir við Breta
Siðustu ráðherraviðræðum milli íslendinga
og Breta um bráðabirgðalausn fiskveiðideil-
unnar lauk á sama veg og áður. Bretar héldu i
megindráttum fast við fyrri afstöðu sina. Þeir
vilja ekki á neinn raunhæfan hátt draga úr
sókn sinni á fslandsmið, enda þótt fyrirsjáan-
legt sé, að þorskstofninn er að eyðast, ef ekki
verður gripið til róttækra friðunaraðgerða.
Þeir vilja ekki heldur viðurkenna neinn sér-
stakan forgangsrétt strandrikisins, enda þótt
öll þróun alþjóðaréttar stefni nú i þá átt að
viðurkenna viðtækan forgangsrétt strandrikja,
þegar gripa. þarf til friðunaraðgerða.
Þrátt fyrir það, þótt viðræðurnar bæru ekki
árangur vegna þessarar afstöðu Breta, hefur
náðst viss árangur af þessum og öðrum við-
ræðum við Breta um bráðabirgðalausn fisk-
veiðideilunnar, en þær hófust fyrir frumkvæði
íslendinga i nóvember i fyrra og eru þvi búnar
að standa yfir i meira en eitt ár. Þessi árangur
er fyrst og fremst fólginn i þvi, að viðræðurnar
hafa sýnt mikinn samkomulagsvilja ís-
lendinga, enda þótt þeir eigi mjög óhæga
samningsafstöðu sökum ofveiðinnar á
þorskstofninum. Viðræðurnar hafa leitt i ljós,
að íslendingar vilja taka fullt tillit til hinna
minni veiðiskipa Breta, sem eru mun háðari
veiðum við fsland er stærri skipin. íslendingar
hafa þannig viljað gefa brezkri útgerð og
brezkum sjómönnum mikilsverðan umþóttun-
artima. Þessi sanngirni íslendinga mun
áreiðanlega styrkja aðstöðu Islendinga i
málflutningi á alþjóðavettvangi. Ef Bretar
hefðu metið þessa sanngirni rétt, væri nú þegar
komið á bráðabirgðasamkomulag milli Is-
lendinga og þeirra i likingu við samkomulagið
milli tslendinga og Belgiumanna.
Islendingar munu ekki breyta þessari sann-
gjörnu afstöðu sinni þó hún hafi ekki mætt
skilningi Breta til þessa. Þeir verða áfram
reiðubúnir til samninga við Breta á þeim
grundvelli sem fellst i tillögum þeim, sem
samningamenn íslands hafa lagt fram. Þess-
vegna stendur samningaleiðin enn opin. Það
veltur alveg á Bretum, hvort þeir vilja fallast
á hinar sanngjörnu tillögur Islendinga eða
ekki.
Þeir, sem hafa kynnzt eða kynnt sér, þrjózku
og seiglu Breta i allri samningagerð, undrast
áreiðanlega ekki neitt yfir þvi, þótt þeir hafi
hafnað tillögum íslendinga til þessa. Það mátti
telja næstum 100% öruggt, að þannig myndi
þetta fara. Annað hefði verið ólikt brezkum
starfsaðferðum. Við þvi má lika búast, að
Bretar haldi áfram um sinn að neita öllum til-
boðum íslendinga um lausn deilunnar og beri
ef til vill fram nýjar óljósar og flóknar tillögur
um lausn deilunnar. Þannig reyna Bretar
jafnan að þreyta mótherja sina og fá þá til
undanláts skref fyrir skref. Fyrir íslendinga er
ekki önnur leið til en að vera a.m.k. jafnokar
Breta i úthaldi og seiglu. Annað væri uppgjöf,
sem gæti haft hinar alvarlegustu afleiðingar
fyrir framtið þjóðarinnar. Þetta getur kostað
það, að landhelgisdeilan harðni og það getur
leitt til þess að erlendir aðilar reyni að beita
Islendinga efnahagsþvingunum. En ts-
lendingar þurfa ekki að óttast úrslitin, ef þá
brestur ekki úthald.
Anthony Sylvester, The Scotsman:
Gierek vill aukin skipti
við vestrænar þjóðir
Hann virðist njóta öflugs stuðnings þjóðarinnar
PÓLVERJAR sækja mjög
fast að koma á vinsamlegum
samskiptum við margar vest-
rænar þjóðir og er þetta nokk-
urt undrunarefni, jafnt meðal
vestrænna manna og Rússa.
Naumast getur hjá þvi farið,
að slik viðleitni af hálfu fylgi-
rikis i Austur-Evrópu veki
bæði athygli og tortryggni i
Moskvu.
Edward Gierek leiðtoga
pólskra kommúnista virðist þó
hafa tekizt að lægja ótta vald-
hafanna i Kreml. Honum hefir
lika tekizt að koma málum i
viðunandi horf heima fyrir og
er meira að segja talinn ein-
hver bezti kommúnistaleiðtogi
i Ausfiir-Evrópu.
PÓLSKIR leiðtogar hafa að
undanförnu lagt höfuðáherzlu
á tvennt i viðræðum sinum við
vestræna stjórnmálamenn,
eða nauðsyn þess annars veg-
ar að varðveita óbreytt ástand
i Austur-Evrópu og hins veg-
ar, að haldin verði öryggis-
málaráðstefna álfunnar. Efa-
laust er öllum Pólverjum,
jafnt kommúnistum sem öðr-
um, mikið i mun, að tilraun
verði ekki gerð til að breyta
gildandi landamærum i
Evrópu, enda vilja þeir ekki
fyrir nokkurn mun missa neitt
af þvi viðáttumikla landi, sem
þeim áskotnaðist i vestri frá
Þýzkalandi.
Rússar hafa að undanförnu'
hamrað á nauðsyn þess, að
auka öryggið i Evrópu og sótt
fast að fá haldna öryggis-
málaráðstefnu. Flestum mun
finnast eðlilegt, að Pólverjar
séu fúsir til að ljá leiðtogunum
I Moskvu lið. Hitt er þó engu
að siður ljóst, að Pólland er
ekki þvilikt stórveldi, að nokk-
ur kosti kapps um að ræða
öryggismál við leiðtoga þess,
hvað þá fækkun I herjum eða
takmörkun vigbúnaðar.
VIÐLEITNI Pólverja til að
vingast við vesturlandamenn
hefir verið tekið með mismikl-
um fögnuði. Sir Alec Douglas-
Home utanrikisráðherra
Breta er manna óliklegastur
til að láta blekkjast af leik-
brögðum kommúnista. Kunn-
ugt er þó, að hann lét i ljós i
viðtali við hinn pólska starfs-
bróður sinn, StefanOlszowski
utanrikisráðherra Póllands,
er hann hitti að máli á alls-
herjarþingi Sameinuðu þjóð-
anna, að hann teldi góðar
horfur á aukinni vinsemd i
samskiptum Breta og Pól-
verja. Þeir eru sagðir hafa
orðið ásáttir um, að heilla-
vænlegast væri að byrja á þvi
að auka verzlunarviðskiptin.
Siðan þetta samtal fór fram
hefir John Davis, sem þá var
verzlunar- og iðnaðarráð-
herra, skroppið til Póllands i
„könnunarferð”.
Aukin samvinna i efnahags-
málum og iðnaði er Pólverjum
mikils virði einmitt nú, þegar
Efnahagsbandalag Evrópu er
um það bil að færa út kviarn-
ar. Pólverjar gera ráð fyrir að
auka innflutning frá vestur-
löndum um 75% á árunum
1970-75, og búast einmitt við
mestum aukningi innflutnings
frá Evrópurikjum, en gera
hins vegar ekki ráð fyrir, að
innflutningur Póllands frá
öðrum kommúnistarikjum
aukist um nema rétt rúm 50%
á sama timabili. Vera má að
verndarstefna Efnahags-
bandalagsrikjanna torveldi
Pólverjum sölu á land-
búnaðarafurðum i Efnahags-
bandalagsrikjunum i nægilega
miklum mæli til þess, að
greiða þann vélakost til
iðnaðarframleiðslu og þá
tækniaðstoð frá vesturlönd-
um, sem þeir þrá og þarfnast.
VIÐSKIPTI Pólverja og
Breta hafa aukizt jafnt og þétt
á undangengnum árum. Þau
námu 91 milljón punda fyrstu
8 mánuði þessa árs, en það er 6
milljónum punda meira en
'ásama timabili i fyrra.Pólverj-
um er umhugað um, að létt
verði af þeim magnhömlum,
sem i gildi eru á innflutningi
Pólskrar vefnaðarvöru til Bret-
lands. Þeim er þó mest i mun,
að hin ábatasama sala þeirra
á svinakjöti til Bretlands fari
ekki forgörðum við inngöngu
Breta i Efnahagsbandalagið,
eins og við blasir ef ekki er að
gert.
Fjarri fer, að forustumenn i
Varsjá og London hafi i
hyggju að flana að þvi að fall-
ast i faðma. Vitað er þó, að
samningar til langs tima um
verzlun og samvinnu i iðnaði
eru i athugun. Vic Feather og
sendinefnd frá CBI fóru til
Póllands fyrir skömmu til
þess að athuga nánar ýmislegt
i sambandi við slika samn-
ingagerð.
PÓLVERJAR hafa að
undanförnu farið á stúfana
viðar en i Bretlandi. Þeir hafa
til dæmis i ár gert viðskipta-
samninga við Frakka og Svia.
Samskipti þeirra og Vestur-
Þjóðverja hafa þó þótt frétt-
næmust. Olszowski utanríkis-
ráðherra heimsótti rikis-
stjórnina i Bonn i september i
haust og var þá ákveðið, að
rikisstjórnir landanna skipt-
ust á sendiherrum. Viðskipta-
samningar hafa þó ekki verið
gerðir og margan vanda þarf
að leysa áður en allt fellur i
ljúfa löð.
Þrátt fyrir þetta verzla Pól-
verjar meira við Vestur-
Þýzkaland en nokkurt annað
vestrænt riki. Þeir gera sér
einnig vonir um að fá sótt
þangað þá r.útima tækni, sem
bætt lifskjör i náinni framtið
hljóti að byggjast á.
Verkalyðssamtök og við-
skiptajöfrar i Vestur-Þýzka-
landi hafa staðið gegn öllum
kröfum um minnkaðar hömlur
á innflutningi vefnaðarvöru og
annars iðnvarnings frá Pól-
landi. Helztu röksemdirnar
eru þær, að varhugavert sé að
hella inn á þýzka markaðinn
miklum iðnvarningi, sem
framleiddur sé með vinnuafli,
sem fær i laun aðeins litið bort
af þvi, sem vestur-þýzkum
verkamönnum sé greitt.
EFALAUST er þó meiri og
verri viðfangs annar vandi,
sem stafar af hinum gifurlega
muni á lifskjörum i Vestur-
Þýzkalandi og Póllandi. Vest-
ur-Þjóðverjar halda til dæmis
fram, að samkvæmt athugun
þýzka Rauða krossins vilji 250
þúsund Þjóðverjar flytja bú-
ferlum frá Póllandi til Vestur-
Þýzkalands, en Pólverjar hafi
hert á hömlum i þessu efni og
þeir, sem leyfist að flytjast úr
landi mánuð hvern, séu nú
innan við eitt þúsund.
Pólverjar svara þvi til, að
Þjóðverjar búsettir i Póllandi
séu hvergi nærri svona marg-
ir. Hins vegar hafi margir
aðrir en Þjóðverjar sótt um
leyfi til að flytjast til Vestur-
Þýzkalands einmitt vegna
þess, að lifskjör séu þar allt
önnur og miklu rýmri en i Pól-
landi. Aftur á móti sé ekki
heppilegt, hvorki af efnahags-
né stjórnmálaástæðum, að
heimila pólskum þegnum af
pólskum ættum að flykkjast
burt úr landinu.
Hvað sem þessu liður hafa
samherjar Pólverja i Rúss-
landi og Austur-Evrópu lagt
að þeim að flýta sér hægt i
samskiptum við Vestur-Þjóð-
verja. Svigrúm Pólverja kann
þvi að vera litið á sviði utan-
rikismálanna, en sú hefir
raunin ávallt verið. Hitt telst
til nýlundu, að Gierek er fyrsti
kommúnistaleiðtoginn, sem
getur með nokkrum rétti hald-
ið fram, að hann eigi visan
stuðning meirihluta pólsku
þjóðarinnar, að minnsta kosti
að þvi er tekur til samskipta
við aðrar þjóðir.
Þ.Þ.