Tíminn - 30.11.1972, Blaðsíða 11

10
TÍMINN
Fimmtudagur 30. nóvember 1972
Fimmtudagur 30. nóvember 1972
TÍMINN
n
legra erfiðleika. Ég nefni sem
dæmi menntaskólann i Hamra-
hlíö sem er allur á einni hæð.
Annars hefur Styrktarfélag
lamaöra og fatlaöra nokkurs
konar vinnumiölun fyrir fatlaö
fólk. Almennt má segja aö eldra
fólk eigi i meiri erfiöleikum hvaö
þetta snertir en yngra, enda hefur
þaö f fæstum tilfellum notiö
skólagöngu.
Námið í
fyrirrúmi
Þegar við höfum spjallaö um
skólann og fræðzt um hann göng-
um við til herbergja nemenda,
þvi að okkur langar til að hitta þá
að máli og kynnast þeim litillega.
A drengjaganginum hittum viö
hóp drengja sem eru aö leika viö
litla telpu i hjólastól. Hún heitir
Guðrún og segir að henni finnist
gaman að leika sér með strákun-
um, en það sem henni þætti
kannski allra skemmtilegast sé
að horfa á Linu langsokk i sjón-
varpinu og við komumst brátt að
þvi, að kvenskörungur sá á sér
marga aðdáendur hér eins og
annars staðar. Við tökum dreng-
ina tali.
— Hvernig eyðið þið deginum
hérna?
Við erum oftast að læra. 1 sið-
ustu viku vorum við i prófum.
— Hvað lærið þið helzt?
Allt mögulegt, landafræði,
bibliusögur og reikning. Svo erum
við i handavinnu, aðallega föndri.
— Svo hafið þið stundum fri,
hvað gerið þið þá?
Við höfum sundlaug og förum
oft i sund. Núna er hún frosin en
við leikum okkur þá bara á svell-
inu. Svo horfum við á Linu lang-
sokk og teiknimyndirnar i
sjónvarpinu og á fimmtudögum
höfum við bió.
— Leiðist ykkur aldrei?
Þeir gefa litið út á það. Stund-
um, segja sumir, en aðrir segja
að þeim leiðist aldrei, þeir hafi
alltaf eitthvað við að vera. Það er
greinilegt að það er ekki mikið
vandamál hjá þessum börnum að
fá timann til að liða, eins og hjá
sumum sem heilbrigðir eru og
ættu að hafa meiri möguleika.
Stúlkurnar hafa ekkert á móti
þvi að eiga stutt blaðaviðtal. Þær
eru að búa sig upp þegar við kom-
um inn á ganginn til þeirra og ein
þeirra er að skemmta hinum með
þvi að leika gamla konu með sjal.
Þær segjast stundum setja upp
leikrit og segja okkur frá ýmsum
leikjum sem þær fara i þegar færi
gefst frá náminu.
— Svikizt þið aldrei undan að
læra?
Þetta þykir þeim kjánaleg
spurning og naumast svara verð.
Þær segjast gera allt mögulegt
þegar náminu sleppir sauma,
horfa á sjónvarp, fara i göngu-
ferðir og á sumrin reka þau
skepnurnar á nágrannabænum.
Eitt sumarið voru meira að segja
geitur á bænum og það þótti þeim
ekki ónýtt.
Uppi á vegg hangir stórt plakat
af siðhærðum manni með gitar.
Við spyrjum um nánari deili á
honum.
„Þetta er einhver bitill”
Þeir höfðu svo mikiö að gera, að þeir gáfu sér varla tlma tU að fá sér miðdegiskaffi.
Við fengum þó aði tefja þá um stund og spjalla við þá og taka eina mynd.
Stofnanir, sem hafa það að
markmiði að sinna þörfum
hinna lítilsmegandi í þjóð-
félaginu eru ekki alltaf í
sviðsljósinu og fréttir af
þeim falla gjarna í skugg-
ann fyrir öðrum, enda eru
þeirsem þarvinna sjaldnast
mikið gefnir fyrir að trana
sér og sínum verkum fram.
Eina slíka stofnun sóttum
við heim í vikunni er leið,
skóla Styrktarfélags
lamaðra og fatlaðra í
Reykjadal í Mosfellssveit.
Skólast jórinn þar er
Svanhildur Svavarsdóttir og
hefur hún gegnt því starfi
frá stofnun skólans. Hún
sýndi okkur staðinn og sagði
okkur frá starfinu, sem þar
er unnið og við gefum henni
orðið.
Þörf á auknu
húsrými
Það var sumarið 1969, ég var
forstööukona við barnaheimili
Styrktarfélags lamaöra og
fatlaöra að þeir Haukur Þórðar
son yfirlæknir á Reykjalundi og
Kristbjörn Tryggvason yfirlæknir
á Barnaspltala Hringsins komu
aö máli viö mig og fóru fram á
það að ég tæki að mér að veita
skólanum forstööu, ef tækist að
koma honum á fót. Ég var dálitið
hikandi að taka þetta aö mér enda
hafði ég litla reynslu sem kenn-
ari. Þó varö það úr. Auk min voru
ráðnir hingaö tveir kennarar auk
teiknikennara, sem kemur hingað
úr Reykjavik. Til viðbótar hafa
svo veriö ráönar tvær fóstrur og
ráðskona og aöstoöarstúlka I eld-
gerir þaö að verkum að i kennsl-
unni verðum við að sinna hverj-
um nemanda sérstaklega þannig
að allir hafi gagn af henni.
Skóladagurinn er skipulagður
þannig að kennsla hefst klukkan 9
á morgnana og er kennt til klukk-
an tólf. Þá er matarhlé til
l,30ogsiðan kenntaftur til 3,30 þá
er kaffihlé og enn er kennt til 6.40.
Eins og sést af þessu er
kennsludagurinn nokkuð langur,
en það er eingöngu vegna þess
hve nemendurnir eru misjafnlega
staddir i náminu. En þess ber að
gæta að hjá okkur eru löng
helgarfri, frá föstudegi til mánu-
dags og þá fara flest börnin heim
til sin.
Við höfum á námsskránni flest
þau bóklegu fög sem kennd eru til
unglingaprófs i almennum gagn-
fræðaskólum og að auki ýmis
konar handavinnu, drengir og
stúlkur hina sömu. Handavinnan
miðar auðvitað fyrst og fremst að
þvi að þjálfa hreyfiskyn barn-
anna auk þess sem hún er auðvit-
að tilbreyting frá hinu bóklega
námi. En það gildir það sama um
hana og hið bóklega að hún verð-
ur að miðast við það að hver ein-
staklingur fái verkefni i samræmi
við sina getu.
Við getum sagt að markmiðið
með skóla sem þessum sé tvi-
þætt: að gefa lömuðum og fötluð-
um börnum kost á skólagöngu þar
sem þau um leiö fá nauðsvnlega
sjúkraþjálfun. t öðru lagi hlýtur
skólinn að leggja áherzlu á að
Ólina Jónsdóttir handavinnukennari. Drengirnir eru ekki siður áhugasamir við föndrið en stúlkurnar.
Skólastúlkur spjalla við blaðamann.
Guðrún Norðfjörð kennari i kennslustund.
/ .
Þaö er ekki dauft yfir þeim þessum.
— Þykir ykkur gaman að bitl-
um, segjum viö.
Já, alls konar bitlatónlist.
— Að hverjum þykir ykkur
mest gaman.
Þessi spurning veldur miklum
deilum. Ein stúlknanna minnist
þess nú að i sumar fór hún til
Akureyrar þar sem Ingimar Ey-
dal á heima og fellir þann úr-
skurð, að hljómsveitin hans sé sú
bezta á landinu aö minnsta kosti á
Norðurlandi. En önnur lætur sér
fátt um finnast og segir að hann
sé alveg ferlega fúll. Hins vegar
segir hún ab það sé gaman að
koma til Akureyrar. Það .versta
viö Akureyri eru kirkjutröppurn-
ar. Það eru hundrað og sextiu
tröppur upp aö kirkjunni, segir
hún.
Markmiðið að gera
hinum fatlaða kleift
að lifa eðlilegu lífi
húsi. Skólinn tók til starfa haustið
1969 og settust þá i hann 16 nem-
endurá aldrinum 7-17 ára. Nú eru
i skólanum 24 nemendur og fleir-
um getum við ekki tekið við.
Sumardvalarheimili haföi verið
hér fyrir fötluö börn frá árinu 1963
og var á sinum tima keypt gamalt
ibúöarhús til þeirra nota. Nú hef-
ur veriö reist hér viöbygging, en
það er áriðandi að fá aukið hús-
næði fyrir starfsemina um leið og
styrktarfélagið hefur fjárhags-
lega tök á þvi. Við vitum um börn,
sem hefðu þörf fyrir að komast á
heimili sem þetta, en við getum
ekki veitt þeim viðtöku, en þetta
er eini skólinn sinnar tegundar á
landinu. Raunar hefur aldrei ver-
ið fullkannað hver þörfin er, það
er ekki vitað hve mörg börn á
landinu eiga við svo alvarlega
fötlun aö striða, aö þau geti ekki
verið I skólum með heilbrigðum
börnum.
Þaö má geta þess i þessu sam-
bandi að nú eru uppi hugmyndir
um svokallaða sérkennslumið-
stöö og ef hún kæmizt á laggirnar
yrði hún i Reykjavik og þá flyttist
þessi skóli þangað. Þvi var raun-
ar spáð af sumum þegar við vor-
um aö byrja hérna að staðsetning
skólans mundi valda erfiðleikum.
Sem betur fer hefur það ekki orö-
ið aö neinu verulegu leyti. Ég hef
getað fengiö alla sérfræðinga aö-
stoð sem við höfum þarfnazt úr
Reykjavik og um leiö tel ég að
það sé hollt fyrir börnin að losna
úr skarkala borgarinnar. Kyrrðin
hér hefur áreiöanlega góð áhrif á
þau. Það þarf lika ekki mikið að
hafa fyrir þvi nú orðið að komast
til Reykjavikur, það verður að
heita má aldrei ófært hér á milli
og meö tilkomu nýju hraö-
brautarinnar hefur þetta enn
batnab til muna.
Sú sérfræðilega þjónusta, sem
við þörfnumst er fyrst og fremst
sjúkraþjálfun og sálfræðiþjón-
usta. Auk þess höfum við mikla
þörf fyrir sérmenntaðar fóstrur.
Hverjum einstaklingi
veröur að sinna
Það er augljóst mál að kennslu
verður að haga með töluvert öðr-
um hætti i skóla sem þessum en
venjulegum skólum með • heil-
brigðum nemendum. Nem-
endurnir hérna eru á ýmsum
aldri, og hafa hlotið mismunandi
góðan undirbúning. Sumir hafa til
dæmis ekki stundað nám annars
staöar en hér. Það koma lika
stundum nemendur sem eru
lamaðir vegna heilaskemmda og
þá er greindarþroski þeirra oft
fyrir neöan meðallag. Allt þetta
þroska nemendursina félagslega.
Mörg börnin sem hingaö hafa
komiðhafa átt i erfiðleikum, hafa
verið illa félagslega aðlöguð og
átt i erfiðleikum að mynda
félagsleg tengsl við önnur börn.
Þetta á ef til vill rætur sinar að
rekja til þess að á heimilum
þeirra hefur þeim verið sýnd of
mikil vorkunnsemi á kostnað
raunverulegs skilnings á högum
þeirra, og þau hafa fengið það á
tilfinninguna, að þau yröu aldrei
annað en litlu vesælu börnin.
Hérna kynnast þau öörum börn-
um, sem likt er ástatt um og þau
læra að umbera fötlun sina og
sætta sig betur viö hlutskipti sitt.
En þau verða ekki hér alla sina
ævi og þvi væri allt unnið fyrir gig
ef þau yröu ekki hæfari aö bjarga
sér þegar út I lifsbaráttuna kem-
ur en ella. Og ég er bjartsýn á að
við getum, i fiestum tilfellum að
minnsta kosti, náð þvi takmarki.
1 fyrra útskrifuðum við sex börn
með miðskólapróf og þau eru öll i
áframhaldandi námi og árið þar
áður útskrifuðum við tvö börn og
annað þeirra er nú komið i
menntaskóla. Margir þessara
nemenda segja mér að þau hefðu
e.t.v. ekki lagt út i þetta ef þau
hefðu farið á mis við dvölina hér.
Altént bendir þetta til þess að þau
hafi öðlazt nægilegt sjálfstraust
til að umgangast annað fólk og
deila kjörum við það. Ef þessi
árangur verður almennur hjá
okkur er ég auðvitað mjög ánægð
og tel að stóru marki sé náð.
Fatlað fólk
i atvinnulífinu
Vitaskuld eru ekki allir erfið-
leikar úr sögunni þótt skólanám
sé afstaðið. Flest i okkar þjóð-
félagi er miðað við þá sem heil-
brigðir eru og þeir sem eiga við
fötlun aö striða, standa oft illa að
vigi t.d. á hinum almenna vinnu-
markaði. Við getum hugsað okk-
ur, að ef tveir umsækjendur
sækja um starf, annar alheil-
brigður en hinn meira eða minna
fatlaður, þá velji vinnuveitandi
þann heilbrigða að öðru jöfnu. En
ég held að skilningur á kjörum
fatlaöra sé að aukast og að opin-
berar byggingar verði i framtið-
inni þannig sniðnar að þar geti
fatlaðir fariö út og inn án óskap-
Reykjadalur I Mosfellssveit.
Svanhildur Sva varsdóttir
skólastjóri.