Tíminn - 02.12.1972, Page 8

8
TÍMINN
Laugardagur 2. desember 1972
Opið bréf til forsætisráðherra:
Verkmenning vanmet-
in í menntakerfinu
Varla blandast nokkrum manní
hugur um, að þróun verk- og
tæknimenntunar þjóðarinnar
gengur svo grátlega seint, að þörf
er stórátaka, ef ekki á illa að fara.
Ekki verður neinum einstökum
aðilum kent um seinlæti og
sinnuleysi i þessum efnum, en
margir verða að leggjast á eitt til
þess að úr verði bætt. Mestu ræð-
ur góður skilningur almennings
og einbeittur atháfnavilji stjórn-
valda, svo að umbótaviðleitni
beri árangur. Við undirritaðir
fastráðnir kennarar við Tækni-
skóla tslands og kjörnir fulltrúar
nemenda i stjórn sama skóla telj-
um þvi ekki seinna vænna að lýsa
fyrir yður og alþjóð rikjandi
ástandi i verk- og tæknimenntun,
jafnframt þvi sem við leyfum
okkur að benda á nokkrar leiðir
til úrbóta. t þvi skyni skrifum við
yður eftirvarandi ,,opið bréf.
„Iðnbylting” og
tæknimenntun
Rikisstjórn sú, er þér veitið for-
stöðu, hefur boðað „iðnbyltingu”
i landinu á næstu árum, enda
þurfi hvers konar iðnaður að taka
við sivaxandi mannafla á vinnu-
markaði. Þetta er i fullu sam-
ræmi við aukinn skilning á þvi að
umgangast og hagnýta islenzka
orku og auðlindir, eins og siðaðri
þjóð sæmir. Undarlegt má það
samt teljast, að boðuð er fram-
leiðsluaukning i iðngreinum, þar
sem iðnnemum fer ört fækkandi,
án þess að raunhæfar umbætur á
þvi sviði séu fyrirhugaðar. Iðn-
bylting i nútimaskilningi verður
trauðla byggð á stuttum nám-
skeiðum fyrir fólk, sem skortir
undirstöðumenntun. Sizt skal
vanmeta slika viðleitni, meðan
hún miðar ekki einvörðungu að
þvi að gera hráefni að seljanlegra
hráefni. Þegar til lengdar lætur,
mun það öllu brýnna að sérþekk-
ing og æðri tæknimenntun verði
alfarið i höndum landsmanna
sjálfra.
A þvi leikur naumast nokkur
vafi, að frumskilyrði „iðnbylting-
ar”, sem koma á Islendingum að
tilætluðum notum, er endurmat
og umbylting verk- og tækni-
menntunar þjóðarinnar.
Verkmenning vanmetin
á skyldunámsstigi
Afstaða alls þorra almennings
til verk- og tæknimenntunar mót-
ast að sjálfsögðu þegar á barna-
fræðslust.. Mikilvægt spor i þá átt
að glæða áhuga og skilning barna
á gildi nútima tækni var stigið,
þegar fræðsluyfirvöld settu
skipulega eðlisfræðikennslu á
stundaskrá barnaskólanna. Sú
kennsla hrekkur þó skammt, ef
hún tengist ekki lifandi starfi
þjóðarinnar á hverjum tima. Þar
kemur einkum til kasta svo-
nefndrar handavinnukennslu. Til
skamms tima gegndi hefilbekkur,
hamar og sög mikilvægu hlut-
verki, þegar kynna átti börnum
og unglingum verkmenningu
landsmanna. Nú beinist handa-
vinnukennsla i vaxandi mæli að
hvers kyns föndri og handverki.
Þessi kennsla er að visu ætluð
piltum og stúlkum sameiginlega,
svo sem kostur er á, en þvi miður
stefnir hún i þveröfuga átt við
eðlisfræðikennslu. Einna likaster
þvi sem nemendur eigi að búa sig
undir að lifa i þjóðfélagi hala-
snældu, spunarokks og árabáts,
en ekki i vélvæddu iðnaðarþjóð-
félagi. Enginn kynnist t.a.m.
rennibekk, og meðan svo er
ástatt, hljómar það eins og
skrýtla að minnast á rafeinda-
tækni og sjálfvirkni.
Undirstaða blómlegs menn-
ingarlifs fyrir alla þegna þjóð-
félagsins er og verður verk- og
tæknimenntun. Á þessari stað-
reynd þyrfti að byggja allt
menntakerfi þjóðarinnar og hún
má eigi gleymast við setningu
nýrra laga um grunnskóla.
ófremdarástand
i iðnf'ræðslu
Það er á allra vitorði, að iðn-
fræðsla á Islandi hefur verið og er
i skötuliki, og verður svo, meðan
hún tengist ekki algjörlega skóla-
kerfi þjóðarinnar. Iðnmeistarar,
sem annast hina verklegu
kennslu, ráða nemendafjöldanum
og leitast dyggilega við að koma i
veg fyrir „offjölgun”. „Meistara-
kerfið” er löngu úrelt, enda á það
rætur að rekja til kaþólskra trú-
félaga á miðöldum og samrýmist
engan veginn hugmyndum
nútimamanna um opnar mennta-
brautir.
Iðnnám er langt miðað við þann
lærdóm og þá leikni, sem það
veitir, svo að duglegum nemend-
um lizt það heldur ófýsileg náms-
braut. Fyrir slika nemendur er
nám i yfirfullum menntaskólum
jafnvel aðgengilegra. Litt er að
þvi hugað, hvort menntaþrá þess-
ara ungmenna sé raunverulega
fullnægt, og þvi siður igrundað,
hvað þjóðarhag sé fyrir beztu.
Óþarft er að vanmeta sivaxandi
bóklega menntun þjóðarinnar, en
enginn sér fyrir afleiðingarnar, ef
verkmenntun þjóðarinnar rekur á
reiðanum og undirstöðuatvinnu-
vegum er haldið i úlfakreppu
menntunarskorts og fáfræði.
Brýnustu verkefnin i iðn-
fræðslumálum eru afnám
„meistarakerfisins” og stofnun
„verkskóla” (ekki verknáms-
skóla), sem fullmennti iðnaðar-
menn, bæði verklega og bóklega.
Þannig yrði iðnfræðslan raunhæf-
ari, aðgengilegri og eftirsóknar-
verðari, og þar með byðust dug-
legum unglingum fleiri aðgengi-
legir valkostir en menntaskólarn-
ir einir. Þetta er eina leiðin til að
fá nægilega margt duglegt fólk til
framleiðslu- og stjórnunarstarfa i
vélvæddu þjóðfélagi.
Tækniskólinn i
spennitreyju
húsnæðisskorts
Mikið vantar á, að Tækniskóli
Islands fái sinnt verkefnum sin-
um sem skyldi.
Eins og nú standa sakir útskrif-
ast frá Tækniskólanum bygginga-
tæknifræðingar, en aðrir verða að
Ijúka prófi erlendis. Mjög er að-
kallandi, að gefa einnig a.m.k.
vél- og raftæknifræðinemum kost
á að ljúka námi hér heima.
Þó að brautskráning vél- og
raftæknifræðinga þoli tæpast öllu
lengri bið, gerist jafnframt annað
viðfangsefni sifellt áleitnara. Þar
er um að ræða hið styttra nám,
svonefnt tækninám. Tiltölulega
litill hluti þeirra, sem setjast i
undirbúningsdeild skólans, út-
skrifast sem tæknifræðingar.
Ýmsir hinna kysu áreiðanlega hið
styttra nám, ef þess væri kostur.
Nú er starfræktur visir að raf-
tæknadeild fyrir rafvirkja, sem
lokið hafa undirbúningsdeild.
Aðrar slíkar deildir framleiðslu-
tækna bráðliggur á að stofna.
Meginástæða þess, að Tækni-
skóli tslands veldur ekki hlut-
verki sinu, er tvimælalaust óvið-
unandi húsakostur hans. I raun og
veru hefur skólinn verið á hrak-
hólum með húsnæði frá upphafi.
Við stofnun hans fékk" hann inni i
útbyggingu frá Sjómannaskólan-
um. Smám saman hefur honum
verið bægt þaðan út vegna þarfa
Vélskólans. Þar eru þó enn til-
raunastofur i eðlis- og efnafræði,
svo og ein almenn kennslustofa. Á
3ja hundrað manns stundar nú
nám i skólanum, en kennslan fer
fram á fjórum stöðum i Reykja-
vik og nágrenni. Mikill hluti hús-
næðisins hefur aldrei verið
hugsaður sem kennslurými.
Aðalaðsetur skólans er i ónæðis-
sömu iðnaðarhverfi við fjölfarnar
umferðargötur, en húsið upphaí-
lega byggt sem verzlunarhús og
vörugeymsla. Meginhluti hins
eiginlega tæknifræðináms
(byggingatækni) fer fram i ný-
byggðu gistihúsi.
Við þessar aðstæður hefur
Tækniskóli tslands engin vaxtar-
skilyrði, og hann heldur áfram að
vera áþreifanlegt tákn um að-
gerðaleysi stjórnvalda i verk- og
tæknimenntunarmálum þjóðar-
innar, nema markvisst átak verði
gert i byggingamálum stofnunar-
innar. Heldur virtist ætla að birta
til s.l. vetur, þegar borgaryfir-
völd úthlutuðu skólanum Ióð. I
framhaldi af þvi sendi rektor i
aprilmánuði menntamálaráðu-
neytinu lýsingu á húsnæðisþörf-
inni með hliðsjón af núverandi og
áætluðum verkefnum skólans,
svo og lauslega áætlun um bygg-
ingarkostnað. Siðan hefur ná-
kvæmlega ekkert gerzt i málinu
og ekki er áætlað fé til fram-
kvæmda i frumvarpi til fjárlaga
ársins 1973.
Nýja deild i
menntamálaráðuneyti
A ráðstefnu Félags háskóla-
menntaðra kennara s.l. vor lýsti
menntamálaráðherra yfir þvi, að
rikisstjórnin hefði tekið upp þá
stefnu, sem mörkuð er i áliti
Verk- og tæknimenntunarnefndar
frá þvi i júni 1971. Þessa yfir-
lýsingu áréttaði hann nokkru sið-
ar á fundi með kennurum og nem-
endum Tækniskóla Islands. Ekk-
ert hefur þó bólað á efndum i
sýnilegum athöfnum. Hvað svo
sem valda kann þessum drætti,
virðist augljóst, að endurskipu-
leggja þurfi starfshætti mennta-
málaráðuneytisins með þvi að
stofna sérstaka deild, sem hafi
yfirumsjón með verk- og tækni-
menntun i landinu.
Lokaorð
Að endingu leyfum við okkur að
fara þess á leit, að þér beitið yður
fyrir eftirfarandi:
1. Við setningu nýrra laga um
grunnskóla verði sérstakt tillit
tekið til þeirrar staðreyndar, að
nemendur muni lifa i vélvæddu
iðnaðarþjóðfélagi.
2. Undinn sé bráður bugur að
setningu laga um verk- og tækni-
menntun á framhaldsskólastigi
með hliðsjón af áliti Verk- og
tæknimenntunarnefndar frá júni
1971.
3. Skipuð verði byggingarnefnd
fyrir nýbyggingu Tækniskóla Is-
lands á lóð, sem honum hefur ver-
ið úthlutað i Reykjavik, og fjár-
veiting til framkvæmda verði sett
á fjárlög ársins 1973, svo að hanna
megi verkið til útboðs.
4. Stofnuð verði sérstök deild i
menntamálaráðuneytinu og hafi
hún yfirumsjón með verk- og
tæknimenntun i landinu. Stjórn-
andi deildarinnar gegni stöðu
aðstoðarráðherra.
Afrit þessa bréfs verða sénd fjöl-
miðlum og alþingismönnum.
Virðingarfyllst,
Tækniskóla íslands, 28. nóv. 1972,
Ólafur Jens Pétursson,
Helgi Gunarsson
Bjarni Steingrimsson
Brynjólfur A. Brynjólfsson
Jón Bergsson
Bjarni Sivertsen,
Þorgeir Einarsson,
Már Ársælsson,
Einar Kristinsson
f
Jón Isberg:
Hið fræga
merhryssi, Skjóna
Skráða dóma skýrt vér
sjáum.
Skjóna i ríkis dýragarði
standa skal á stalli háum,
stórbændanna minnisvarði.
(T.J.)
Björn heitir maður-. Hann er
alþingismaður m.m. og á heima á
Ytri-Löngumýri i Svinavatns-
hreppi i Húnavatnssýslu. Hann
hóf búskap ungur að árum með
þeim dugnaði og atorku og svo
góðum árangri, að hann var kall-
aður Björn riki. Þetta var
virðingarheiti. Siðar, er kotið,
sem hann hóf búskap á, var orðið
að stórbýli, var hann að jafnaði
kenndur við það og kallaður
Björn á Löngumýri, eins og það
var orðað i daglegu tali.
Nú er Björn kenndur við
Skjónu, afgamla stóðmeri, sem
felld var i haust. Hún á frægð sina
honum að þakka og hann orðinn
frægur af henni. Þetta samspil
frægðar Skjónu og Björns er það
sama og i þekktum kvikmyndum.
Þar verður myndin þekkt vegna
meðferðar aðalleikarans á hlut-
verki sinu og leikarinn þekktur og
frægur af myndinni.
Til þess að leggja frekari
áherzlu á, hversu náið samband
er þarna orðið, vil ég vitna i tvær
setningar, sagðar við mig i suinar
á sitt hvorulandshorninuog var þá
þekkt tilvitnun höfð i huga. Annar
sagði: „Þá er ég sé skjótt hross,
kemur Björn á Löngumýri
á huga minn”. Hann orðaði þetta
þannig „þegar ég heyri Björns á
Löngumýri getið, kemur mér
Skjóna i hug”. Ég rifja þetta upp
að gefnu tilefni. Sunnudaginn 19.
nóv. s.l. birtist i Timanum heil
opna með frásögn um Skjónu og
Björn. Um Björn ganga fjöldinn
allur af sögum, um hvað hann
sagði og gerði. Litill hluti af þess-
um sögum er sannur, en þeim er
öllum sameiginlegt, að Björn
hefði getað gert það eða sagt það.
Eins er með þessa Timagrein.
Ekki er gott að átta sig á, hvað er
frá Birni og hvað er frá blaða-
manninum. En meðan Björn ger-
ir ekki athugasemd verður að lita
svo á, að hann a.m.k. sé greininni
samþykkur. Þar sem nokkurrar
ónákvæmni gætir i frásögninni,
svo notað sé fágað orðbragð,, þá
vil ég biðja Timann að birta glefs-
ur úr lögum, úrskurðum og dóm-
um, sem um málið hafa fengið.
Þetta geri ég svo siðari tima
menn geti treyst á Timann, sem
áreiðanlegt blað.
Ég mun reyna að taka
tilvitnanir þannig, að ekki verði
um misskilning að ræða og að-
eins tilvitnanir án nokkurrar um-
sagnar, svo heitið geti. Þó mun ég
setja inn nöfn aðila i stað stefn-
andi og stefndi og gjörðarbeið-
andi og gjörðarþolandi. Þessi orð
geta gengið i lagamáli, en eru
leiðinleg, eins og Björn hefði orð-
að það. Þá eru tilvitnanir ekki all-
ar teknar i réttri timaröð. Blaða-
maðurinn spyr Björn: „Voru
mörk ykkar Jóns svipuð?”, og
Björn svarar: „Svipuð og ekki
svipuð. Ég hef fjöður og hann
vaglskoru”.
1 úrskurði kveðnum upp af
setufógeta 27. mai 1969 segir svo:
„t skjölum málsins kemur fram,
að mark Björns Pálssonar er biti
aftan hægra, blaðstýft framan,
fjöður aftan vinstra, en mark
Jóns Jónssonar, er blaðstýft
framan vaglskora aftan vinstra”.
Varðandi það atriði, hve lang-
dregið málið varð, gefur Björn i
skyn að það hafi orðið vegna þess,
að ég sem fógeti hafi lýst markinu
sjálfur.
I 136. gr. einkamálalaga nr.
85/1936, segir svo: Skoðunar- og
matsgerðir, lýsingar á hlutum og
aðrar rannsóknargerðir eru hér
eftir nefndar einu nafni mats-
gerðir eða mat og þar tilheyrandi
athafnir að meta.
Dómari framkvæmir almennt
sjálfur þær matsgerðir, sem að-
eins útheimta almenna menntun
eða lagaþekkingu, enda verði
það, er meta skal, fært fram i
dómi fyrir dómara aðalmálsins.
Ef meta skal hlut i dómi, getur
dómari kvatt þingvotta þar til og
látið þá staðfesta mat sitt þegar á
staðnum”.
1 fógetarétti Húnavatnssýslu
12. jan. 1968 er þessi bókun.
„Fógetinn hefir tilnefnt fjóra
menn til þess að segja álit sitt á
marki á umræddri hryssu, þá:
(nöfn mannanna, tveir
dýralæknar og tveir markglöggir
menn)....
Skoðunarmenn ásamt fógeta
skoðuðu mark hryssunnar mjög
vel, en hryssan var mjög róleg og
gott að skoða eýru hennar.
Markadómsmenn eru sammála
um, að á hægra eyra sé ekki hægt
að finna ummerki eftir mark og
hafi verið markaður biti á hægra
eyra, þá hafi ekki verið sært
brjóskið, þ.e. hægra eyra er
óskert.
Glögg blaðstýfing er að framan
vinstra. Að aftan vinstra er vagl-
skora nú, og ber markið ekki þess
merki, að fjöður hafi kalið eða
skemmzt af mývargi, þ.e. sárið
virðist hreint. Hinsvegar er ekki
hægt að fullyrða um. hvort fjöður
hafi kalið eða ekki, þ.e. fjöður
hafi verið mörkuð en skemmzt,
en eins og markið er nú, er það
vaglskora”.
Þetta var forsenda synjunar-
úrskurðar, að þvi er snertir mark
hryssunnar, um þá kröfu Björns
að fá sér hryssuna afhenta, sem
kveðinn var upp i fógetarétti
Húnavatnssýslu 14. ág. 1968. Sá
úrskurður var ómerktur i Hæsta-
réttiog vitnað i 4. lið. 36. gr. eml.,
en þar segir að: „Dómari vikur
úr dómarsæti i máli, ef hann er:
4. Hefir borið vitni um málsatvik
eða verið skoðunar- eða mats-
maður i málinu”.
Það sæmir ekki starfandi dóm-
ara að gagnrýna Hæstarétt eða
véfengja dóma hans og úrskurði.
Og það geri ég ekki, en visa mál-
inu til dómgreindar almennings i
landinu. (Hrd. XL. bls. 141).
t úrskurði uppkveðnum af
setufógeta 27. mai 1969 segir svo
um mark Skjónu:
„Hinn 31. marz 1969 dómkvaddi
setufógeti þrjá menn, tvo mark-
fróða menn og einn dýralækni til
að skoða umrædda hryssu og
Framhald á bls. 19