Tíminn - 05.12.1972, Blaðsíða 9

Þriðjudagur 5 desember 1972
TtMINN
9
A.
mmvrn
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjéri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar: Þór-g
arinn Þórarinsson (ábm.).'Jón Helgason, Tómas Karlsson;::!
Andrés Kristjánsson (ritstjóri Sunnudagsblaðs Timáns).|:;:
Auglýsingastjóri: Steingrimur, GisUsctai. • Ritstjórnarskrif
stofur I Edduhúsinu við Lindargótu, simar 18300-18306
Skrifstofur i Bankastræti 7 —afgreiðslusimi 12323 — auglýs
ingasimi 19523. Aðrar skrifstofurtsimi 18300. Askriftargjaldi;:;
krónur á mánuði innan lands, í lausasölu 15 krónur ein-fe
takið. Blaðaprent_h_.f.
Varnarmálin
Einhver athyglisverðasta tillaga, sem fram
hefur komið á Alþingi á undanförnum árum um
varnarmál, er tillaga sú, er þingmenn Alþýðuflokks-
ins flytja og nú er til athugunar i utanrikismála-
nefnd.
í 15 ár samfleytt fór Alþýðuflokkurinn með stjórn
utanrikis- og varnarmála i rikisstjórn landsins eða
frá 1956 til miðs árs 1971. Á þessum 15 árum voru
gerðar margvislegar breytingar á skipan varnar-
málanna á íslandi.
Að vissu leyti átti sér stað grundvallarbreyting á
eðli og starfsemi stöðvarinnar i Keflavik, er banda-
riski sjóherinn leysti flugherinn af hólmi. Á þessu
15 ára timabili hefur hernaðartækni fleygt mjög
fram,og grundvallarbreytingar hafa átt sér stað
varðandi mat á hernaðarjafnvægi stórveldanna.
Allt aðrir og nýir þættir ráða nú úrslitum. í Norður-
Atlantshafi eru það hinir kjarnaknúnu kafbátar,
búnir eldflaugum, er þyngst vega.
En þótt gerðar hafi verið grundvallarbreytingar á
stöðinni i Keflavik á þvi langa timabili, sem
Alþýðuflokkurinn fór með stjórn utanrikis- og
varnarmála, var þjóðinni ekki skýrt frá þeim jafn-
óðum og þær áttu sér stað, heldur var farið með
þær sem algjört pukursmál,og utanrikismálanefnd
Alþingis fékk ekki einu sinni neina vitneskju um
þróun þessara mála.
Þegar Alþýðuflokkurinn var kominn i stjórnar-
andstöðu skorti hins vegar ekki háværar kröfur frá
honum um,að hvers konar smámál skyldu borin
undir utanrikismálanefnd.
En með þetta allt i huga er tillaga Alþýðuflokks-
ins mikilsvert innlegg i þá könnun, sem Einar
Ágústsson, utanrikisráðherra, hefur nú með
höndum i varnarmálunum,og honum gott veganesti
á vissan hátt i þeim viðræðum, sem fram undan eru
við Bandarikjastjórn um endurskoðun varnar-
samningsins, vegna þess að enginn stjórnmála-
flokkur á Islandi hefur haft betri aðstöðu en Alþýðu-
flokkurinn til að afla sér sem nákvæmastra upp-
lýsinga um eðli og starfsemi bandariska varnar-
liðsins á íslandi.
í tillögu Alþýðuflokksins er fullyrt án nokkurra
fyrirvara um það.hver sé nú hin raunverulega
staða stöðvarinnar i Keflavik. í tillögunni segir um
stöðu Keflavikurstöðvarinnar:
1. „Tæknibreytingar siðustu ára hafa valdið þvi,
að hernaðarleg þýðing islands felst nú að lang-
mestu leyti i eftirliti með siglingum i og á hafinu
milli Grænlands, íslands og Færeyja”.
2. „Þýðingarmesta hluta af verkefni varnarliðs-
ins og stjórn varnarsvæðanna” má reka með ,,sveit
fullkominna, en óvopnaðra eftirlitsflugvéla, svo og
nauðsynlegum björgunarflugvélum”.
Að öðru leyti fjallar tillagan um rannsókn á þvi,
hvort íslendingar geti tekið við þessari starfsemi.
ERLENT YFIRLIT
Whitlam getur orðið
aðsópsmikill stjórnandi
Mikill kosningasigur Verkamannaflokksins í Ástralíu
Gouj'li Wbitlam
1 ÞINGKOSNINGUNUM
1966 beið ástralski Verka-
mannaflokkurinn stórfelldan
ósigur. Hann fékk þá ekki
nema 41 þingsæti, en stjórnar-
flokkarnir, Frjálslyndi flokk-
urinn og Bændaflokkurinn,
fengu 81 þingsæti samanlagt.
Eftir þennan ósigur varð
Arthur Calwell, sem verið
hafði foringi flokksins siðan
1960, að draga sig i hlé, og
minnstu munaði, að vara-
maður flokksins, Gough Whit-
lam, yrði að fylgja honum.
Whitlam tók hins vegar upp
baráttuna við andstæðinga
sina i flokknum og var kjörinn
íoringi flokksins 1967. Næsta
ár munaði minnstu, að hann
félli við formannskjörið. Þing-
kosningarnar 1969 treystu hins
vegar stöðu hans, þvi að þá
bætti Verkamannaflokkurinn
við sig 18 þingsætum, en
stjórnarflokkarnir töpuðu 15.
Enn meira máli skipti það, að
lýðræðislegi Verkamanna-
flokkurinn, sem var klofning-
ur úr hægra armi Verka-
mannaflokksins og hafði gert
honum miklar skráveifur i
kosningunum 1966, heltist nær
alveg úr lestinni. Sigurhorfur
Verkamannaflokksins þóttu
eftir þetta afar álitlegar i
kosningunum 1972, en kosið er
i Ástraliu á þriggja ára fresti.
Eftir kosningarnar 1969 dró
úr þeirri mótspyrnu, sem
Whitlam hafði verið sýnd i
Verkamannaflokknum. Hann
var eftir þetta óumdeildur for-
ingi flokksins. Hann hefur þó
ekki náð þvi marki að verða
vinsæll, en er þvi meira virtur.
Whitlam er manna mestur á
velli og svipmikill. Hann er
mesti mælskugarpur
ástralska þingsins. Það spillir
hins vegar fyrir honum, að
hann er ráðrikur, skapmikill
og fljótráður, og ekki sérlega
alþýðlegur i viðmóti. Þess
vegna fylgir hann málum sin-
um oft meira fram af einbeitni
en lagni, jafnt innan flokks
sem utan. Af þessum ástæðum
nýtur hann meiri virðingar en
aðdáunar.
ÞAÐ VAKTI áður fyrr
nokkrar deilur i flokki Whit-
lams, hve mikill sósíalisti
hann væri. Þetta stafaði af
þvi, að Whitlam hafði gert sér
Ijóst. að ástralskir kjósendur
væru yfirleitt fremur ihalds-
samir og óhjákvæmilegt væri
að taka tillit til þess, ef flokk-
urinn ætti að ná meirihluta á
þinginu, en rikisstjórn
Frjálslynda flokksins og
Bændaflokksins hefur setið
óslitið siðan 1949. Whitlam
hefur þvi unnið að þvi að þoka
þjóðnýtingarstefnuoni og
ýmsum róttækum stefnuatrið-
um til hliðar, en lagt þeim
mun meiri áherzlu á ýmsar
verklegar oa félaaslegar
framfarir. Þá hefur hann deilt
hart á stjórnina fyrir stefnu
hennar i efnahagsmálunum,
en dýrtið hefur vaxið hratt i
Ástraliu á siðari árum og
nokkuð borið á atvinnuleysi.
Þetta hefur vafalaust stutt
mjög þann áróöur, sem Whit-
lam hefur lagt mikla áherzlu,
á að það væri kominn timi til
að breyta um stjórn eftir 23ja
ára óslitinn stjórnarferil
F’rjálslynda flokksins og
Bændaflokksins. Gegn Whit-
lam dugði ekki heldur sá
gagnáróður stjórnarflokk-
anna, að hann myndi leiða
þjóðina út i öngþveiti sósfal-
isma og stjórnleysis, en sá
áróður hafði gefizt þeim vel á
móti Calwell 1966. Framkoma
og málflutningur Whitlams
gefur allt annað til kynna en
að þar sé róttækur sósialisti á
ferð.
ÞAÐ GILDIR hið sama um
Calwell og Kirk flokksbróður
hans, sem sigraði i kosningun-
um á Nýja Sjálandi lyrir
skömmu, að hann lofaði öllu
róttækari brevtingum á sviði
utanrikismála en innanrikis-
mála. Whitlam lýsti vfir bvi.
að hann myndi verða bæði for
sætisráðherra og utanrikis-
ráðherra, ef Verkamanna-
flokkurinn fengi völdin. Eitt af
fyrstu verkum hans sem utan-
rikisráðherra yrði að viður-
kenna Kina og að láta Ástraliu
ganga úr SEATO. sem er
varnarbandalag Bretlands,
Bandarikjanna og nokkurra
rikja i Asiu. Þá yrði öllum
stuðningi við stefnu Banda-
rikjanna i Vietnam hætt. Hins
vegar myndi Ástralia verða
álram aðili að varnarsamn-
ingi, sem hefur verið gerður af
Bandarikjunum, Nýja-Sjá-
landi og Ástraliu. Þá lagði
Whitlam mikla áherzlu á, að
hann myndi gera allt, sem
hann gæti. til að minnka
áframhaldandi kjarnorku-
sprengingar Frakka á Kyrra-
hafi, en þær hafa mælzt mjög
illa fyrir i Ástraliu.
ÚRSLIT þingkosninganna i
Ástraliu, sem fóru fram sið-
astliðinn laugardag, urðu
mikill sigur fyrir Whitlam og
ílokk hans. Allt bendir til, að
hann muni hafa um 30 þing-
sæta meirihluta, eða fá 78
þingsæti, en þingmenn eru alls
125. Það mun ekki standa á
Whitlam að mynda stjórn, þvi
aö hann var búinn að tilkynna
ráðherralista með 27 nöfnum
nokkru fyrir kosningar. Eng-
inn þessara manna hefur
gegnt ráðherrastörfum áður,
og verður þvi vissulega nýr og
ferskur svipur á stjórninni.
Gough Whitlam er fæddur i
Melbourne 1916. Faðir hans
var þekktur lögfræðingur.
Hann lauk laganámi við há-
skólann i Sydney, en jafnhliða
lagði hann stund á listnám.
Hann var i flughernum á
striðsárunum. Hann lét sig
stjórnmál litlu varða fyrr en
1945, er hann gekk i Verka-
mannaflokkinn. Verkamanna-
flokkurinn fór með völd á
striðsárunum, og þótti stjórn
hans þá hafa reynzt vel.
Whitlam komst fljótt til virð-
ingar i Verkamannaflokknum
og var t.d. búinn að vera vara-
formaður hans i sjö ár, þegar
hann var kosinn formaður
hans 1967. Whitlam hefur á
sér sérstakt orð fyrir frábært
minni og hve fljótur hann get-
ur verið að átta sig á málum.
Yfirleitt er þvi spáð, að hann
reynist vel sem forsætisráð-
herra, en vegna skaplyndis
hans geti þó oft orðið storma-
samt i kringum hann.
Það er talið, að kona hans,
Margaret að nafni, hafi verið
honum mikill styrkur i stjórn-
málabaráttunni. Hún er
háskólamenntuð og þykir mun
lagnari og þægilégri i
umgengni við fólk en maður
hennar. Þau eiga þrjá upp-
komna syni og dóttur, sem er
að byrja á háskólanámi.
ÞÓTT Whitlam eigi sigur
sinn og Verkamánnaflokksins
þvi að þakka, að honum hefur
tekizt að vinna sér traust,
hefur hitt einnig haft sitt að
segja, að Frjálslyndi flokkur-
inn, sem hefur verið aðal-
flokkur stjórnarinnar, hefur
verið mjög óheppinn með for-
sætisráðherra siðustu árin,
eða siðan Menzies lét af
völdum 1966 eftirað hafa verið
forsætisráðherra samfleytt i
17 ár. Þá tók við Holt, sem
þótti efnilegur leiðtogi, en
hann fórst i sjóslysi, eftir að
hafa verið forsætisráðherra i
eitt ár. Eftirmaður hans var
Gordon, sem þótti reynast illa
og vera hálfgerður glaumgosi,
enda tapaði flokkurinn undir
forustu hans i kosningunum
1969. Hann var þvi neyddur til
að láta af völdum á siðastl. kri
og tók þá við af honúm
William McMahon. sem verið
hafði utanrikisráðherra Hann
náði aldrei fullum tökum á
stjórninni og þótti reynast illa
i kosnineabaráttunni i
kosningabaráttunni beitti
hann mjög myndum af sér og
fjölskyldu sinni, en hann var
giftur þokkadis, sem er 21 ári
yngrien hann og oft hafa verið
birtar myndir af i léttum
klæðum. Kosningaúrslitin
sýna, að þetta herbragð hefur
ekki dugað honum.
Þ.Þ.
TK