Tíminn - 14.12.1972, Blaðsíða 6

6
TÍMINN
Fimmtudagur 14. desember 1972
Minningaþættir
úr Hafnarfirði
- eftir Stefán Júlíusson
' „Byggðin i hrauninu” eftir
Stefán Júliusson er frásögn af
mönnum og málefnum i frum-
stæðri byggð vestan við Haínar-
fjörð, byggð, sem nú er horfin i
sinni upprunalegu mynd. Þetta
eru minningaþættir um fólk, sem
lifað hefur, eða er enn á lifi.
Einnig er fjallað um atburöi og
fyrirbæri, sem hafa gerzt i raun
og veru.I bókinni úir og grúir af
mannlýsingum, sögum, myndum
og margs konar atburðum.
Bókina helgar Stefán íoreldrum
sinum. Hann er Hafnfirðingur að
ætt og uppruna, lauk kennara-
prófi tvitugur og lauk BA-prófi i
bókmenntum árið 1943. Næstu 20
árin stundaði hann kennslu i
Hafnarfirði, en tók við forstöðu
Fræðslumyndasafns rikisins árið
1963, en hefur verið bókafulltrúi
rikisins nú i þrjú ár. Stefán hefur
stundað ritstörf frá unga aldri og
varð fyrstur kunnur fyrir Kára-
bækurnar, en hin fyrsta þeirra
kom út fyrir 34 árum. Siðan hafa
komið út fjórar skáldsögur, tvö
smásagnasöfn og ein unglinga-
saga. I fyrra kom út ,,Mörg er
mannsævin”, sem er fimm ævi-
sagnaþættir.
„Byggðin i hrauninu” er 167
blaðsiður, gefin út og prentuð hjá
Setbergi.
„Vötnin ströng”
í Borgarfirði
„Vötnin ströng” eftir Björn J.
Blöndal, heitir ný bók, sem Set-
berg hefur sent frá sér. Er þetta
niunda bók höfundar og helgar
hann hana Séamus Ó. Duilearga
prófessor i Dublin. A bókarkápu
segir: Borgarfjörður er fagurt
hérað og auðugt, en sennilega rik-
ast af ám sinum og fljótum, vötn-
unum ströngu, sem Björn J.
Blöndal lýsir i þessari bók. Björn
er fæddur og upp alinn á bökkum
þeirra og hefur lifað þar langa
ævi. Hann greinir kosti veiðivatn-
anna, lýsir fegurð ánna á öllum
árstimum, rekur söguna af gæð-
um þeirra og minnist félaga sinna
og vina, veiðigarpanna, sem
kenndu honum, og hann starfaði
með löng og björt sumur. Björn J.
Blöndal fléttar saman i þessari
bók sögum og sögnum úr héraði,
ásamt skáldrænni frásögn um
kátan vatnanið með ilm úr grasi
kringum sig og fjöllin tignu i bak-
sýn.
I bókinni eru allmargar Ijós-
myndir. Hún er 277 blaðsiður að
stærð, prentuð hjá Setbergi.
Verðlau naskáldsaga
eftir Leif Panduro
Ileimur Daniels er fyrsta bókin,
sem kemur út á islenzku eftir
danska höfundinn Leif Panduro,
en hann er Islendingum að góðu
kunnur fyrir framhaldsþætti sina
(Þykir yður góðar ostrur,
Smyglararnir) og sjónvarps-
leikrit. Fyrir Heim Daniels hlaut
Leif Panduro bókmennaverðlaun
dönsku akademiunnar, og
bóksalar i Danmörku sæmdu
hann „gullnu lárviðarlaufunum”
og útnefndu hann rithöfund árs-
ins. Bókin fjallar um verk-
fræðinginn Daniel D. Balck, sem
er dæmigerður fyrirmyndar-
borgari i upphafi bókarinnar.
Hann byggir loftvarnarbyrgi
fyrir rikisstjórnina og býr i dýrri
ibúð, sem búin er öllum möguleg-
um rafknúnum heimilistækjum.
En dag einn hittir hann gamlan
bekkjarbróður sinn, sem býr
ásamt byltingarsinnuðum æsku-
lýð i kommúnu við St.
Kongensgade. Nokkru siðar
lendir hann i útistöðum við lög-
regluna fyrir framan ameriska
sendiráðið. Og hann hittir Lailu.
Skyndilega er hann i útjaðri þjóð-
félagsins, þar sem tilveran er
bæði erfið og hættuleg. Daniel
finnur enga lausn, en hann lifir
þrátt fyrir allt. t fyrsta sinn.
Danskir gagnrýnendur tóku
þessari bók mjög vel og sögðu um
hana meðal annars: „Þessi
skáldsaga Leif Panduros leynir á
sér, hún er alvarleg, heillandi og
mjög áhrifamikil.. ..Þetta er
frábær bók.” (Jens Kruuse,
Jyllands-Posten). „Bókin er
skemmtileg...Hún er aðgengileg
og skrifuð i léttum tón. En hún er
miklu meira. Panduro er ekki
bara að hugsa um að skemmta
okkur.” (Christian Kampmann,
Information.)
Þetta er fimmta bókin, sem
Iðunn gefur út i bókaflokknum
Bláu skáldsögurnar. Þýðandi er
Skarphéðinn Pétursson.
Erik Christian Ilaggard:
LITLU FISKARNIR
Sigriður Thorlacius þýddi.
Iðunnarútgáfan.
Geta striðssögur verið barna-
bókmenntir? Sá, sem les þessa
einstæðu unglingabók, hlýtur að
svara þeirri spurningu játandi —
ef höfundurinn kann á annað borð
að segja unglingum sögu. Litlu
fiskarnir segja frá umkomu-
lausum örbirgðarbörnum frá
Napóli, saklausum fórnarlömbum
vitfirringarinnar og grimmdar-
innar, og ferð þeirra um sveitir
ttaliu tii Cassinó, þar sem lif
þeirra leikurá þræði milli þýzkra
og bandarískra návigissveita i
lokaátökunum um ttaliu undir lok
siðari heimsstyrjaldar. Þótt ytri
viðburðarás sögunnar sé þessi, er
inntak hennar annað og meira, og
það fer ekki mikið fyrir bardaga-
lýsingum. Ekki eru heldur notuð
stór orð um grimmd örbirgðar-
innar, örlög betlarans, en þessu
lifi lýst með þvi meira innsæi,
sannri hógværð, sem hefur marg-
föld áhrif. Rauði þráðurinn i sög-
unni er , þrátt fyrir alla mann-
lega niðurlægingu, sem þar
birtist, sigurför kærleikans, óður
til barnsins og lifsvilja þess.
Þetta er saga um hreinustu og
dýpstu ást, fórnarlund og hetju
skap barna i sönnustu og
fábrotnustu mynd, en þó æðst
mannlegra kennda.
Þetta er frábær bók, sem segir
alvörugefnum börnum örlaga-
mikla sögu með svo hispurs-
lausan frásagnarblæ, að þau
efast ekki um sanngildi hennar.
Hún hrærir ekki ungan hug til
gráts i meðaumkun með
smælingjum, þrátt fyrir
nakif umkomuleysið og skelfilega
reynslu, heldur hrifur lesandann
til reisnar og hugdjarfrar
aðdáunar og trúar á hið góða i
barni og manni. Þessi frásögn
hlýtur að gripa hvern skyni
gæddan ungling afar sterkum
tökum, þótt höfundurinn beiti
ekki tilþrifagöldrum máls eða
stils til þess að klófesta athygli
lesenda. Það er ekki einskis verð
heimsbót að segja ungum les-
endum slíka sögu um sigur barns
i heimsböli; sigur, sem ris hærra
sigri allra herforingja.
Þessi bók hefur að vonum hlotið
mikið lof viða um lönd og marg-
föld verðlaun, sem hún er vel að
komin. Og þótt hún sé kölluð
unglingabók er enginn of gamall
til þess að lesai hana sér til lifs-
trúar og sáluhjálpar. Foreldrar,
sem vilja vel skynsömu barni
sinu milli tiu ára og tvitugs, geta
varla gefið þvi betri leiðbeiningu
til jólahugsunar en þessa bók.

Sigriður Thorlacius hefur þýtt
bókina augsýnilega af vandvirkni
og rikum skilningi á efni hennar
og frásagnarhætti og náð vel
þeim hógværa og sannferðuga
stilblæ, sem henni hæfir og ekki
má raska . Ég hygg, að það hafi
verið töluvert vandaverk.
Útgáfan er einkar vönduð og þó
látlaus. Þessi bók á skilið aö
lesast og lesast vel af ungum sem
öldnum, og hún býr yfir áhrifa-
mætti, sem enginn kemst undan,
eftir að hafa opnað hana á annað
borð.
—A.K.
Frú E.De Pressensé:
MAMMA LITLA
Jóhannes úr Kötlum
og Sigurður Thorlacius
þýddu úr frönsku.
Ið •unnarútgáfan.
Þessi franska barnabók er
gamalfræg að ágætum viða um
lönd og hefur verið talin i önd-
vegisflokki barnabókmennta.
Sigurður Thorlacius skólastjóri,
sem nam uppeldisfræði i Frakk-
landi, mun hafa átt frumkvæði að
þvi að koma henni á vit islenzkra
barna og feiigið Jóhannes úr
Kötlum til þess að snúa henni með
sér. Hún kom siðan út i þýðingu
þeirra hjá Þorsteini M. Jónssyni
á Akureyri i tveim hlutum fyrir
nálega fjórum tugum ára og hafði
i heimanfylgd meðmæli skólaráðs
barnaskólanna, sem var þörf
stofnun á sinum tima.
Sagan mun ekki hafa náð veru-
lega mikilli útbreiðslu þá þegar,
en hlaut þvi meiri vinsældir og
aðdáun þeirra, sem lásu, og ekki
sizt kennara, enda er þetta bæði
sönn og sterk saga, i senn ljúf og
átakanleg og full af mannlegu
samvistarlifi. Mamma litla er
hetja, sem gengur ungum bróður
sinum i móðurstað, þegar for-
eldrar þeirra eru hrifin frá i
slysum og dauða. Hun lyftir með
aðdáunarverðu þreki þeim
byrðum, sem á veikar herðar
hennar leggjast,og knýr um leið á
betri lifsveg heilt mannfélags-
hverfi með kærleiksstyrk sinum
og barnslegu hreinlyndi. Þetta er
jafnframt saga um skemmtilegt
og sérkennilegt fólk, margvislega
viðburði með spennandi fram-
vindu, skemmtilestur og sigur-
saga.
Sagan er i senn hollur lestur og
skemmtilegur, skirskotun til hug-
myndaflugs barna og gildismats
þeirra á lifsverðmætum. 011 er
sagan sögð með þeim hætti, sem
bezt hæfir ungum lesendum, en
þó ekki með einföldun skynjunar-
háttar. Þýðingin er i sjálfri sér
listaverk, málið sviphreint og
merkingaskýrt, blæfagurt og
kliðmjúkt. Einstök orð og sumar
setningar eru að visu ekki fylli-
lega mál dagsins lengur, og litill
vafi á, að hinir málsnjöllu þýð-
endur hefðu sagt eitt og annað á
örlitið annan hátt eða notað önnur
orð,ef þeir hefðu lifað enn og þýtt
bókina i fyrra. En þetta kemur
ekki að neinni sök. Hins vegar
hefði átt.að gæta þess að færa rit-
háttinn vandlega til nútiðar, en á
þvi er nokkur brestur.
Þetta er óvenjulega skemmti-
leg bók, full af kimni og bjartsýni
og hversdagslegri lffsgleði i sam-
leik við alvöru þungrar lifsbar-
áttu, gefin út af vandlátri
smekkvisi.
—A.K.
Ferðin frá
lokahindi
Lokabindi endurminninga
Snorra Sigfússonar, fyrrum
skólastjóra og námsstjóra, sem
höfundur nefnir Ferðin frá
Brckku.er komið út. Greinir þar
frá mikilvægustu þáttum ævi-
starfs hans: skólastjórn á Akur-
eyri og námsstjórn norðan lands
og austan, sem nam samtals um
aldarfjórðungsstarfi.
Endurminningar Snorra eru
samtals þrjú bindi, og greinir
hvert þeirra frá tiltölulega skýrt
afmörkuðum þætti i lifi hans og
starfi. t fyrsta bindi segir frá
uppvexti hans i Svarfaðardal,
námsárum innan lands og utan og
fyrstu starfsárunum við Eyja-
fjörð. I öðru bindi segir frá 18 ára
starfsferli á Vestfjörðum við
skólastjórn, þátttöku i atvinnulifi
og margvislegum störfum varð-
andi félags- og menningarmál.
Og nýja bindið — hið þriðja og
siðasta — greinir frá aldar-
fjórðungsstarfi hans norðan lands
og austan við skólastjórn og
námsstjórn auk ýmissa annarra
starfsþátta þessi árin. I 28 ár
samfleytt starfaði Snorri að
sildarmati og fullan helming þess
tima sem yfirmatsmaður. Geyma
endurminningar hans m.a.
Brekku —
komið út
drjúgar heimildir islenzkrar
atvinnusögu, einkum að þvi er
Vestfirði varðar.
Við sögu Snorra kemur margt
fólk, svo sem að likum lætur, og
hann hefur frá mörgu að segja.
Starfsævi hans varð löng og giftu-
drjúg, starfsorkan mikil og
áhugamálin mörg — Andrés
Snorri Sigfússon
Kristjánsson ritstjóri, sem ritar
formála að lokabindi
endurminninganna, segir m.a. á
þessa leið: „Þeir, sem þekkja
Snorra Sigfússon persónulega,
vita, að hann er engum manni
likur að fjöri sinu, áhuga og
starfsþreki, enda er ævistarfið
eftir þvi. Hinir, sem kynnast
honum fyrst i þessum bókum,
komast að raun um, að þar er
óvenjulegur maður á ferð.”
1 bókunum þremur er fjöldi
mynda, þar á meðal af mörgum
samferðarmönnum höfundarins.
— Útgefandi er bókaútgáfan
Iðunn.
Flugið sigrar
I nóvembermánuði komu til
landsins 4.026 manns, þar af
aðeins 21 með skipum, en aðrir
flugleiðis.
tslendingar voru flestir, eða
1803, en Bandarikjamenn i öðru
sæti, 1178. Bretar komu 217, 134
Danir og 120 Þjóðverjar. Næstir
koma Norðmenn, 83 og Sviar, 77,
en af öðrum þjóðernum eru miklu
færri. 1 ferðamaður heimsótti
landið frá hverju þessara landa:
Afghanistan, Columbiu,
Egyptalandi, Indlandi, N-Kóreu,
Malagasý, Malasiu, Máritaniu,
Nigeriu, Sierra Leone, Túnis,
Uraguay og Thaiti. Auk þess var
einn rikisfangslaus.