Tíminn - 15.12.1972, Blaðsíða 13

12
TÍMINN
Föstudagur 15. desember 1972
Ólafur Mixa er ungur læknir,
nýkominn heim frá rösklega
þriggja ára námi i Kanada. Sumt
af þvi, sem hann sá þar og heyrði,
verður hér fest á blað, annað
verður látið ósagt. Og er nú bezt
að vinda sér strax að efninu.
— Hvernig var aö koma til
Kanada, þessarar miklu Islend
inganýlendu — eða varðstu
kannski ekki mikið var við landa
okkar þar?
— Fyrst i stað varð ég ekki var
viö þá. Þegar ég kom þarna fyrst,
einn mins liðs, var ég ákaflega
einmana og fannst ég vera ósköp
litill, en heimurinn aö sama skapi
stór. En þá datt mér það i hug,
einn góðan veðurdag, að fletta
upp i simaskránni og vita, hvort
ég fyndi ekki einhvern Sigurðs-
son. Taldi ég víst, að sá hlyti að
vera Islendingur. Jú, ég fann
einn, og það var ekki að sökum að
spyrja: Ég hringdi til hans, og
maðurinn, sem svaraði i simann,
kvaðst heita Björgvin Sigurðsson.
— Þá hefur nú hýrnað á þér
brúnin?
— Þú getur nærri. Og þessi
Björgvin Sigurðsson átti eftir að
verða mjög góður kunningi okkar
hjónanna.
„Þá skipti um tón"
— Svo hefurðu átt eftir að
stofna til nánari kynna við
Vestur-lslendinga?
— Já, heldur betur. En að
sönnu er rétt að geta þess, að það
var fyrst og fremst forvitnin, sem
rak okkur áfram. Ég hlýt að játa,
að þvi meira, sem ég kynntist
Vestur-íslendingum, þvi sárara
sveið mér mitt eigið þekkingar
leysi um þá. Ég reyndi að kenna
skólagöngu minni um þetta, og ég
geri það enn. Það er i rauninni
hreinasta hneyksli, að islenzkum
þá ekki koma inn og fá okkur
molasopa. Þú getur nú bara rétt
imyndað þér undrun okkar, að
heyra allt i einu talaða islenzku
úti á miðjum sléttum Kanada.
— Þið hafið þá vist þegið mola-
sopann?
— Nærri má geta. Já.hvort við
þágum! Og það var dálitið meira
en molasopi.sem við fengum. Það
var ekið með okkur fram og aftur
og okkur sýnt allt byggðarlagið.
Það var sannarlega ánægjulegt.
Og þó var liklega mest unun að
heyra þau tala. Þessi hjón höfðu
aöeins einu sinni til tslands
komið, það var árið áöur en við
hittumst. Þó varð ekki að málfari
þeirra fundið. Að visu töluðu þau
með dálitið sérstökum hreimi —
en hver furðar sig á þvi? En orða-
valið, setningaskipunin og sjálf
hugsunin — það hefði þurft meira
en litla hótfyndni til þess að finna
að þvi.
Min jagripurinn
Hinn atburðurinn, sem ég var
að tæpa á þarna áðan, var þegar
við eitt sinn vorum á ferðalagi
langt inni i skógum Albertafylkis.
Við komum þar i litið þorp og
hugðumst lita á einu búðarholu
staðarins. Þar innan við búðar-
borðið stóð fjörlegur, feitlaginn
náungi, dálitið sveittur og ekki
alveg nýþveginn. Við ætluðum að
koma honum i bobba með þvi að
láta hann geta upp á þvi, hvaðan
við værum. Karl hélt.að það væri
nú ekki mikill vandi að sjá það,
við værum tslendingar. Þarna
setti hann okkur illilega á stamp-
inn. En kaupmaður hafði fyrr séð
tslending, hann var kvæntur is-
lenzkri konu. Og nú kom hún
þarna, siglandi fram úr myrkri
„krambúðarinnar” — það var
eins og að hitta gamlan sveitunga
Ólafur Mixa, læknir.
Timamynd GE.
Nýjasta grein sérfræði er
aðvera ekkisérfræðingur
— Rætt við Olaf Mixa lækni, nýkominn heim frá Kanada
skólanemendum skuli ekki vera
kennt meira en raun er á um is-
lenzka þjóðarbrotið i Vestur-
heimi. Saga Islendinga þar er þó
sannarlega merkileg, og þá ekki
siður skerfur þeirra til kanadisks
þjóðlifs.
Svo kom nú kona min til min, og
eftir það var það einkum hún,
sem hafði forystuna að kynnum
okkar við þá Islendinga, sem voru
i Calgaryborg.
— Kynntust þið ekki sveitafólki
i grenndinni?
— Við ferðuöumst mikið um
sveitina þarna i kring, en hún er
stórlega fögur. Liggur hún i hlið-
unum við Klettafjöllin og i fjöll-
unum sjálfum.
t sambandi við það eru mér
einkum i huga tveir atburðir. I
annað skiptið vorum við á slóðum
Stephans G. Stephanssonar, sem
eru rétt um eitt hundrað kiló-
metra fyrir norðan borgina. Við
ætluðum að sjá minnisvarða
skáldsins, húsið, er hann bjó I, og
annað, sem þarna kynni að vera.
En við villtumst af réttri leið og
tókum það ráð að aka heim að
bóndabæ og spyrja þar til vegar.
Við börðum að dyrum, og bóndi
kom út. Ég bar upp erindið,
spurði hvort hann gæti sagt
okkur, hvar minnisvarða Step-
hans G. væriaðleita. Jú, það vissi
bóndi, en spurði um leið á ensku,
hvort við værum kannski tslend-
ingar. Ég sagði sem var. Þá
skipti nú heldur betur um tón hjá
bónda og spurði hann nú á hinni
beztu islenzku, hvort við vildum
sinn. Við fórum að spjalla um alla
heima og geima, og þá kom það
upp úr kafinu, að þessi kona átti i
fórum sinum islenzka fálkaorðu,
sem til hennar hafði lent eftir lát
föður hennar, en það var hann,
sem heiðurinn hafði hlotið á sinni
tið. En þessi góða kona var ekki
með öllu áhyggjulaus. Hún hafði
haft af þvi spurnir, að þegar orðu-
hafar féllu frá, ættu afkomendur
þeirra að skila tignarmerkinu.
Þetta hafði alltaf farizt fyrir, og
nú var gripurinn frá föður hennar
fyrir löngu orðinn henni helgur
dómur. Samt var henni ekki alls
kostar rótt. Við hvöttum hana
eindregið til þess að skila ekki
orðunni og sögðum, að hún skyldi
ekki láta sér detta i hug að gera
sér rellu út af þvi. Svona vorum
við nú ólöghlýðin, og nú bæti ég
gráu ofan á svart með þvi að
segja frá þessu. Jæja, það verður
þá svo að vera. Ég vona bara, að
þessi samvizkusami landi okkar
megi sem lengst njóta gripsins,
sem minnir hana á föður hennar
og tengir hana ættlandi hennar,
þar sem hún situr i litilli búðar-
holu, lengst inni i skógum
Albertafylkis i Kanada.
Viðfangsefnið er
öll fjölskyldan
— Þú hefur sem sagt b&ið við
glaðan hag og haft mikil skipti við
Islendinga. En hvað varstu að
læra þarna fyrir vestan?
— Ef við þýðum það alveg bók-
staflega, þá hétu það fjöl
skylduiækningar, en ég held, að
við getum með góðri samvizku
notað orðið heimilislækningar.
Það er engu siður gott, og jafnvel
ennþá nákvæmara, þvi að þarna
er litið á fjölskylduna alla sem
órjúfanlega einingu þeirrar heil-
brigðisþjónustu, sem hér er um
að ræða. Auk þess má vel hafa i
huga, að sumir einstaklingar eiga
ekki neina fjölskyldu, en flestir
eiga einhvers konar heimili, jafn-
vel þeir, sem dveljast á hælum
eða einhverjum slikum opin-
berum stofnunum. Ég segi nú
þetta af þeirri ástæðu, að það er
dálitið búið að velta vöngum yfir
þessu, hvort breyta skuli nafni
þessarar greinar læknisfræði um
leið og hún sjálf breytist að inni-
haldi.
— Já, hvert er innihaldið, með
almennum orðum sagt?
—- Þar held ég, að maður verði
nú að fara fljótt yfir sögu. Eins og
ég sagði áðan, þá er viðfangsefnið
ekki lengur einstaklingurinn i
þrengstu merkingu, heldur engu
siður fjölskylda hans öll. Lækn-
irinn á að hafa stöðugt eftirlit og
yfirsýn um alla heilbrigði þess
fólks, sem honum hefur verið
trúað til að annast, og gildir það
jafnt um likamlega, andlega og
félagsl. liðan og ástand. Þetta
táknar, að heimilislæknar eiga að
annast sjúklinga sina frá þvi, að
þeir eru i móðurkviði, og þangað
til gröfin tekur við þeim.
— Er þetta þá viðbót eða ein-
hvers konar fráhvarf i sérfræð-
inni, sem nú hefur svo mjög rutt
sér til rúms?
— Já að vissu leyti. Um leið og
fariðerað lita á fjölskylduna sem
sjálfstæða einingu læknisþjón-
ustu, opnast mörg ný viðhorf til
fjölskyldulifs, — og til áhrifa fjöl-
skyldulifs og umhverfis á sjúk-
dóma. Þetta hvetur enn fremur til
meiri skoðunar á ýmsum áhættu-
atriðum á hverju aldursskeiði og
félagslegu skeiði. Læknirinn
kemst ekki hjá að gera sér grein
fyrir þvi, hvers konar fjölskylda
það er, sem hann hefur fengið i
hendur: Er það ógift móðir með
barn? Er það hin svokallaða
„tóma hreiðurs” fjölskylda, þar
sem öll börnin eru flogin i burtu,
og hjónin sitja ein eftir. Þá gætir
iðulega mikils tómleika, jafnvel
beinlinis leiða. Allt þetta verður
læknirinn að þekkja og kunna að
skilja. Honum verður að vera sú
list lagin að tala við fólk og setja
sig i þess spor, auk hins, að kunna
skil á hinum ýmsu skeiðum fjöl-
skyldulifs og mannlifs yfirleitt.
Það er ekki nóg að lækna sjúkan
mann með uppskurði eða lyfjum.
Hitt er engu siður nauðsynlegt að
styrkja fólk, þegar ástvinamissi
og annað áþekkt ber að höndum.
Það þarf lika að vera i verka-
hring heimilislæknis að koma i
veg fyrir, að fólk hans fái sjúk-
dóma — byrgja brunninn, áður en
barnið dettur i hann. Og svo má
nú ekki gleyma endurhæfingunni.
Margir virðast álita, að sjúk-
lingur sé albata og þurfi ekki
neinar áhyggjur að hafa, eftir að
hann er einu sinni laus af sjúkra-
húsi. Þessu er þó ekki þannig
varið. Endurhæfingin tekur oft
langan tima og hún getur verið
einn veigamesti þátturinn i þeirri
viðleitni að ná aftur heilsu sinni.
ört vaxandi vegur
heimilislækna
— Voru heimilislæknarnir eins
eftirsóttir i Kanada og sérfræð-
ingar?
— Tvimælalaust miklu meira.
Það er ekki ýkjalangt siðan, að
margir voru þeirrar skoðunar, að
nú væri heimilislæknirinn að liða
undir lok, eins og geirfuglinn
okkar — það er að segja deyja út.
Og það var einlæg skoðun
margra, að fá mætti miklu betri
heilbrigðisþjónustu með þvi, að
sérfræðingar, hver á sinu sviði,
önnuðust hvert og eitt tilfelli. En
einhvern veginn virtist þetta ekki
ganga eins vel og margir höfðu
vonað. I fyrsta lagi var kerfið
afarþungt i vöfum, i öðru lagi
glataðist þarna sambandið á milli
sjúklings og læknis að verulegu
leyti, og þar með sá skilningur
læknisins á vandamálum sjúk-
lingsins, sem alltaf er nauðsynleg
forsenda þess, að góður árangur
náist. Það varð með öðrum
orðum ljós nauðsyn þess að
hverfa aftur til hins gamla, góða
heimilislæknis, sem þekkir
persónulega alla sjúklinga sina
og veit vandamál þeirra, hvort
sem þeir eru heilbrigðir eða
lasnir. Þetta hefur mikið verið
rannsakað i Kanada, sem einmitt
er mjög framarlega á þessu sviði,
og það kom mjög berlega i ljós, að
fólk er ákaflega ánægt með>að
hafa fengið aftur sinn heimilis-
lækni og þá þjónustu, sem þannig
er veitt, þótt i dálitið breyttri
mynd sé, þvi að núorðið fer þetta
mestfram á heilsugæzlustöðvum.
Og stjórnmálamennirnir láta
auðvitað ekki sitt eftir liggja.
Þeir hafa þegar komizt á snoðir
um vilja fólksins og leggja nú
aukið kapp á heimilislækninga-
miðstöðvar sem grundvallarat-
riði i framkvæmd þessara mála i
framtiðinni.
Hið andlega
samband
— Sannar þetta ekki þörf fólks .
fyrir að tala við lifandi mann-
eskju — i þessu tilviki heimilis-
lækni — engu siður en að ganga á
milli sérfræðideilda?
— Þetta er hafið yfir allan efa.
Fólk, sem er sjúkt, eða á við að
striða einhver félagsleg vanda-
mál, það kemur til læknis einfald-
lega vegna þess, að það hefur
áhyggjur. Og hver einasti sjúk-
dómur hefur mjög stóran tilfinn-
ingalegan þátt. Þess vegna hlýtur
hver læknir að vera að stórum
hluta til sálusorgari sins sjúk-
lings. Það er þvi ekki aðeins
skynsamlegt, heldur og bráð
nauðsynlegt, að læknirinn liti
þannig á starf sitt. Ég held meira
að segja, að talsvert af þeirri
óánægju, sem stundum verður
vart meðal sjúklinga i garð
lækna, stafi einmitt af þessu, að
þeir hafi ekki gert sér nægilega
mikið far um að skilja tilfinn-
ingar sjúklinganna, fremur en af
hinu, að þeir kunni ekki verk sitt
nógu vel að öðru leyti. Það er al
þekkt fyrirbrigði, að sjúklingur
komi á stofu til læknis sins til þess
að bera þar fram mjög litils
háttar kvartanir, — en vonast
siðan til þess i örvæntingu, að
læknirinn skilji hvar skórinn
kreppir i raun og veru og mæti sér
á miðri leið með skilningi sinum.
Þannig er smávægilegur kvilli,
eða annað ámóta, notað sem að-
göngumiði — afsökun og átylla til
þess að fara á fund læknis.
Yngsta sérgreinin
— Er það þá að verða sérfræði
að vera ekki sérfræðingur, heldur
almennur læknir?
— Alveg rétt. Það er einmitt
það, sem hér er um að ræða. Kan-
ada var eitt fyrsta landið, sem
stofnaði til sérnáms i þessari
grein, og þar hefur, með drengi-
Framhald á bls. 23
Föstudagur 15. desember 1972
TÍMINN
13

Þráinn Bertelsson,
rithöfundur.
„KÓPAMAHOS — saga af ó-
unnum sigri” heitir þriðja skáld-
saga Þráins Bertelssonar, og kom
hún út i desemberbyrjun.
Þráinn hefur komið sér fyrir
við heimavistarskóla einn norður
i landi — og hriðardag einn fyrir
skömmu rakst undirritaður inn
hjá Þráni og skaut þá fáeinum
spurningum að rithöfundi þess-
um. Og rithöfundur er hann, þótt
hann sjálfur vilji fremur láta
kalla sig kennara, reikningskenn-
ara við Þelamerkurskóla i Eyja-
firði.
- Þessi bók, KÓPAMAROS,
fjallar um samtimaviðburði, eða
svo gott sem, Þráinn?
— Að minnsta kosti vona ég, að
hún fjalli ekki einvörðungu um
liðna atburði, heldur um atburði,
sem eru að gerast og eiga eftir að
halda áfram að gerast.
— Er það rétt, að þessi saga þin
byggist á frægu sakamáli úr
Kópavogi, þar sem piltar rændu
sprengiefni og ætluðu að sprengja
upp stjórnarbyggingar og ræna
ráðherrum?
— KÓPAMAROS er skáldsaga,
hrein skáldsaga, annað ekki.
Aftur á móti er sjálfsagt að taka
fram, að ef nokkrir unglingar
hefðu ekki komizt i blöðin fyrir
það framtak sitt að stela sprengi-
efni og hafa á prjónunum óljós
áform um að taka til fanga
Jóhann Hafstein, þáverandi for-
sætisráðherra, og einhvern heild-
sala, sem heitir Rolf Johansen, þá
hefði þessi saga mfn verið
öðruvisi skrifuð. Hún hefði heitið
öðru nafni, en hún hefði samt
veriðsama sagan. Þessi voðalega
frétt um unglingana með
dynamitið og byltingar-
hugsjónina vakti athygli mina.
Ég var að leggja drög að bók, og
allt i einu voru bollaleggingar
minar út af bókinni runnar saman
við bollaleggingar minar út af
þessu máli. Það er allt og sumt.
— Ef þú styðst við það fræga
KÓPAMAROS-mál, sem svo var
nefnt i dagblöðunum, eru þá
persónur sögunnar raunveruleg-
ar? Hefurðu átt viðtöl við piltana,
sem stálu sprengiefninu og ætl-
uðu sér að fremja einhvers konar
byltingu á Islandi?
— Bókin er skáldsaga og
persónur hennar skáldsagna-
persónur. Dagsdaglega veit ég
varla hvar raunveruleikinn endar
og skáldskapurinn tekur við — og
miklu siður veit ég að hve miklu
leyti skáldsögur eru raunveru-
leiki og að hve miklu leyti skáld-
skapur.
Við drengina hef ég ekki talað
augliti til auglitis, en með þessum
athyglisverða verknaði sinum
töluðu þeir við mig; með þessari
bók minni tala ég við þá. Þetta
eru samræður.sem allir geta tekið
þátt i.
— úr þvi að þú notar
samtimaviðburði, staðreyndir, og
rekur þær að einhverju leyti, tek-
ur þú þá sjálfur ákveðna afstöðu i
málinu? Hefur þú samúð með
„byltingar-piltunum? ”
— Ég hef sjálfur ákveðna
heildarafstöðu til lifsins, svoleiðis
afstaða er nú til dags kölluð
pólitisk afstaða. Þessi afstaða
min mótast af þvi, sem gerist og
hefur gerzt, og þessi afstaða min
er breytileg eins og atburðir lið-
andi stundar. Ég er, eins og svo
margir mér betri menn hafa ver-
ið, hræddur við „einnarbókar-
menn”.
En hvað samúðinni viðkemur
þá hef ég samúð með sögupersón-
um minum og samúð með
drengjunum, „byltingar-piltun-
— Þú tekur fyrir vandamál
unglinga i okkar þjóðfélagi,
vandamál unglinga eða ungs
fólks, telur þú,að við eigum við
sérstaka erfiðleika að etja i sam-
bandi við uppeldi barna okkar?
— Ég veit afskaplega litið um
uppeldi. Sonur minn er ekki nema
tæpra fimm mánaða, og hann er
mér einungis til gleði, hefur
aldrei verið vandamál. En þegar
framhjá þeim, er kominn út á
breiða veginn, sem liggur þú veizt
hvert. Ein af þessum takm.
felst i þvi, að þegar lesendurnir
koma eins og gestir til að skoða
sig um, þá má maður ekki láta
þeim leiðast, þvi þá fara þeir ann-
að næst og koma aldrei aftur og
verða kannski sjónvarpinu að
bráð. Ég hef ekkert við þessa tak-
mörkun að athuga, ég vil heldur
reyna að vera skemmtilegur en
leiðinlegur.
— Hefuröu áhyggjur af gagn-
rýni?
— Nei. Gagnrýnendur eru
eflaust eins og ég að reyna að
gera sitt bezta. Ég, vildwað við
gætum allir betur, einkum ég, þvi
það sem ég skrifa er varðveitt,
þvi sem þeir skrifa er hent.
— Nú er þetta þriðja skáldsaga
þin, Þráinn (hinar fyrri voru
SUNNUDAGUR og STEFNU-
MÓT I DUBLIN — innsk. blm.),
ætlarðu þér að halda áfram
skáldsögugerð?
— Núna er ég ekki lengur rit-
höfundur. Ég er kennari. Þessi
þjóð okkar hefur ekki efni á að
leyfa mér að skrifa fleiri bækur,
aftur á móti hefur hún efni á að
borga mér þokkalegt kaup fyrir
að kenna börnum. Kannski er
miklu meiri skortur á góðum
kennurum en góðum rithöfund-
um, og er þetta þá leið til að leysa
dreyma um fleira, um ljóð og
smásögur og leikrit og þýðingar
og skáldsögur, heilu skáldsagna-
bálkana. En ég er kennari...
— Sérðu fram á, að aðstæöur rit
höfunda batni það mikið á næst-
unni, að þeir geti búizt við að fá
svipuð laun og aðrar stéttir fyrir
vinnu sina?
— Nei.
— Hvað geta rithöfundar þá
gert?
— Fengið sér heiðarlega at-
vinnu,sem þjóðin kann að launa
og meta, orðið prestar, iögfræð-
ingar eða stórkaupmenn, jafnvel
læknar. Og þeir, sem ekki geta
vanið sig af þvi að skrifa þaö sem
enginn hér á landi vill til nokkurs
hlutar nýta, þeir verða að finna
einhverja þjóð.sem ekki er búin
að týna bókinni sinni, og fyrir þá
þjóð eiga þeir að skrifa. Af tryggð
við ættjörðina geta þeir arfleitt
Þingvallanefnd og Alþingi að
jarðneskum leifum sinum.
— Er ekki hugsanlegt, að rit-
höfundar geti stundað ritstörf sin
jafnhliða annarri vinnu?
— Ég svara ekki fyrir aðra en
mig. Ég er þvi miður ekki jafn-
brattur á nóttunni og Stephan G.
sálugi, og mér finnst ekki það
auðvelt að skrifa, að ég treysti
mér til að stunda ritstörf eins og
hvert annað fúsk á kvöldin og um
helgar. Sizt af öllu vantar þessa
Það fræga Kópamaros-mál
Rætt við Þráin Bertelsson, rithöfund um nýútkomna bók hans
um”. Og meira að segja hef ég
samúð með Jóhanni Hafstein.
— Hvernig stendur á þvi, að þú
tengir aftan i bókarheitið undir-
titlinum „saga af óunrium sigri?”
— Kannski er ég svona glys-
gjarn, eða þá að mér fannst það
hljóma vel, og svo getur verið, að
þeir, sem lesa bókina.sjái ein-
hverja skýringu á þessari nafn-
gift.
— Þú hefur væntanlega kynnt
þér alla framvindu hins raun-
verulega KÓPAMAROS-máls —
hvernig fannst þér dómsvaldið
standa sig gagnvart ævintýra-
drengjunum?
— Eins og við var að búast,
kannski heldur betur. Ég átti
eiginlega von á, að reynt
yrði að fá almenning til að
fyllast heilagri vandlætingu i
þeirra garð.Þaðvarsvosem reynt,
svo að éf\ til vill var það al-
menningsáiitinu en ekki valdhöf-
unum að þakka, að drengirnir
urðu ekki verr úti.
— Telurðu,að nýtt KÓPAMAR-
OS-mál geti skotið upp kollinum á
næstunni?
— Já, það máttu bóka. Ég á
ekki við nákvæma eftiröpun fyrri
atburða.heldur áframhald þeirra
og afleiðingar. Það er ekki allt
ungt fólk á Islandi i tilgangs- og
innihaldslausum hassrúsi; sumt
af þvi hefur sitthvað að segja, og
sumt af þvi lætur ekki sitja við
orðin tóm.
börnin gerast stálpuð.byrjar fólk.
oft á þvi að reyna að kúga þau til
að vera öðruvisi en þau vilja vera
og þeim er eðlilegt að vera — og
þá eru þau orðin vandamál. Það,
sem fólk getur ekki sveigt til
hlýðni við sig, það er vandamál.
Vandamál eru yfirleitt
heimatilbúin. Eins og ég segi.veit
ég litið um uppeldismál, hitt veit
ég, að ég þekki engan mann svo
fullkominn að ég óski þess,að
börnin hans verði alveg eins og
hann. Börn þurfa frelsi og
svigrúm. Frelsi er ekki sama og
afskiptaleysi.
— Mér finnst KÓPAMAROS
vera spennandi bók. Skrifaðirðu
hana kannski sem reyfara?
— Þetta er skáldsaga, og ég
sjálfur nenni ekki að lesa leiðin-
legar skáldsögur, hvað þá skrifa
þær, og nóg er nú til af þeim, þótt
ég sé ekki að burðast við að pissa
upp i þann bagga. Frómt frá sagt
er ég að reyna að skrifa skemmti-
legar sögur. Sumum rit-
höfundum finnst það heimtu-
frekja i fólki að vera að suða eftir
skemmtilegheitum; þeir segja, að
það sé takmörkun á listrænu
tjáningarfrelsi. Mér finnst skáld-
söguformið hafa ótal takmarkan-
ir, án takmarkana væri það held-
ur ekki form,heldur formleysa.
Listrænar takmarkanir eru
listamanninum til að yfirstiga
eða brjóta niður, sá.sem læðist
þann vanda. Ég vildLað ég væri
nógu vitlaus til að trúa þvi.
Mér likar vel að vera kennari.
Ef ég hefði niu lif eins og köttur-
inn.vildi ég gjarna eyða einu
þeirra i kennslu. En ég lifi ekki
nema einu sinni, og það sem ég
skrifa hinum megin fæst senni-
lega ekki útgefið hér á jörðinni,
nema þá kannski að einhverjum
miðlinum takist að ná út úr mér
stélfjöður til að skrifa með dul-
ræna jólabók. Ég sé sem sagt eft-
ir þeim tima, sem ekki er varið til
að skrifa eða undirbúa skriftir.
Þeim degi, sem ég eyði i að kenna
börnum að reikna tugabrot, get
ég ekki eytt i að búa til bókmennt-
ir handa þeim og öllum öðrum.
Hvort ég ætli að halda áfram
skáldsagnagerð? Já, það ætla ég
að gera, hvar og hvenær veit ég
ekki. Núna i svipinn nota ég tóm-
stundirnar til að taka saman hug-
leiðingar um bókmenntir eða
bækur og gildi þeirra. I sumar
hitti ég að máli ungan og ágætan
mann, Tryggva Gislason, skóla-
meistara Menntaskólans á Akur-
eyri, og hann lét i ljósi áhuga á
þvi, að ég kæmi og talaði um bók-
menntir og þjóðfélagslegt gildi
þeirra út frá minu eigin sjónar-
miði við fólkið i skólanum.
Kannski verða þessar hugleiðing-
ar að þætti i ritgerðabók, sem mig
langar til að setja saman um
islenzka menningu, kannski kom-
ast þær aldrei á blað. Ég læt mig
þjóð fleiri fúskara. Svo eru hæfi-
leikar minir lika svo takmarkað-
ir, að ég treysti mér ekki til að
skipta þeim milli margra
atvinnugreina i einu. Kannski
mundu þó tómstundirnar duga, ef
ég væri ljóðskáld.
— Hvað viltu segja um framtið
islenzkra bókmennta?
— Úr þvi þjóðin hefur ekki efni
á að eiga rithöfunda, þá hefur hún
ekki heldur efni á þvi að eiga bók-
menntir. Og þegar hún loks losar
um pyngjustrengina, svo að rit-
höfundarnir geti keypt sér
vitamin og skrifað lif i bók-
menntirnar, þá vona ég, að ekki
verði komið fyrir þeim eins og
geirfuglinum forðum. I þvi falli sé
ég ekki önnur ráð en þjóðin skjóti
saman lil að senda bókmennta-
fræðing til að kaupa einhvers
staðar uppstoppaðan rithöfund.
En það má kannski benda fjár-
málasnillingum þjóðarinnar á, að
rithöfundar eru ódýrari lifandi en
dauðir.
— Og eitthvað að lokum?
— Ef til viil er ég alltof svart-
sýnn. Þetta stendur sjálfsagt til
bóta. Það er aldrei að vita nema
einhverjir peningar verði afgangs
handa listamönnum, þegar bíiið
er að tryggja, að minnkurinn
verði langlifur i landinu, og þeir
sem á hann trúa hafa þegið hæfi-
lega þóknun fyrir fórnarlund og
framsýni.
— G.G.
vegna þess að landið, náttúra
þess og saga eru yrkisefni i flest-
um ljóðunum,og auk þess eru þau
flest stuðluð og rímuð að islenzk-
um hætti, þótt út af því sé brugðið
smávegis. En ýmsir eru bragar-
hættirnir óvenjulegir, en Bragi er
mjög vel hagorður.
I sumum ljóðunum er nokkur
lifstregi.en hófiega er með það
Þakkargleði fyrir gjafir lífs og lands
Bragi Sigurjónsson:
PÁSKASNJÓR
Útgefandi Skjaldborg.
Þegar Bragi Sigurjónsson sendi
frá sér ljóðabókina Ágústdaga ár-
ið 1965,þótti mér hann kominn i
röð betri skálda, þeirra sem nú
eru uppi. Nú kemur enn ljóðabók
frá hans hendi, Páskasnjór. Bók-
in er 96 bls. og ljóðin 49 talsins.
Þessa er ekki getið i þeim tii-
gangi, að það sé nokkuð mat á
höfundinn. Skáld verða ekki met-
in eftir fyrirferð framleiðslunnar.
Ég tel Braga halda sæmd sinni
með þessari bók án þess að ég
telji hana betri en Agústdaga.
Mér þykir bókin geðþekk og þjóð-
leg i bezta lagi. Þjóðleg er hún,
farið og haldið á með æðrulausri
ró, svo sem samboðið er islenzkri
skapgerð. Það er enn eitt hinna
þjóðlegu einkenna skáldsins.
Þetta er einkum i sambandi við
lýsingu á hausti, sem látin er ná
Framhald á bls. 23
Bragi Sigurjónsson

llliiiiBllM