Tíminn - 17.12.1972, Síða 18

18
TÍMINN
Sinimidagur 17. desember 1972
„Það
en
er margur
þá verðum
þröskuidur í vegi,
við að yfirstíga”
Nálægt miðju Snæfellsnesi
sunnanverðu er Slaöarsveit.
Þetta er blómleg sveit, enda er
þar vel búið.
Það fréttist til Þórðar Gislason-
ar, bónda og kennara að ölkeldu,
hér einn daginn, enda öldungis
viðbúiö, að þeir þarna á Snæfells-
nesinu þurfi að skreppa i kaup-
stað, eins og fleiri góðir menn.
Þórður varð fúslega við þvi að
svara nokkrum spurningum — og
sú fyrsta var eitthvað á þessa
leið:
— Hvaö eru margir bæir i
Staðarsveilinni, Þórður?
— Eins og er munu byggð býli
þar vera um þrjátiu. Þeim hefur
að visu eitthvað fækkað, en þó
ekki núna, hin allra siðustu ár.
— Hversu margir eru ibúarnir?
— Eftir þvi, sem ég bezt veit,
eru þeir um hundrað og sjötiu, og
hefur sú tala slaðið nokkuð i stað
á seinni árum.
Uppistaðan er
mjólkurframleiðsla
Búið þið við kindur eða kýr,
eða kannski hvort tveggja?
— Uppistaðan i búskapnum er
mjólkurframleiðsla. Sveilin okk-
ar er grösug og þar eru ræktunar-
lönd góð, enda hefur ræktunin
aukizt mikið á siðari timum, eins
og reyndar alls staðar á landi hér.
Þó eru kúabú okkar ekki slór. Það
er algengt, að það séu þetta Irá
liu og upp i tullugu kýr á hverjum
bæ og viða fer þeim fjölgandi.
Hvert seljið þið mjólkina?
Það er Mjólkursamlag Borg-
firðinga, sem við ver/.lum við. Úr
Staöarsveit miðri eru rétt um
áttaliu kilómelrar til Borgarness
og þangaö er mjólkin flutl á tank-
bilum, enda eru mjólkurgeymar
að verða algengir á bæjum, lil
mikils hagra'ðis fyrir framleið-
endur.
— Hvernig hefur veturinn farið
með ykkur, það,sem af er?
— t hausl mátti segja, að velur
kæmi með velri, þvi alll frá
vetrarkomu, hefur veriö talsvert
vetrarriki hjá okkur. Ekki þó svo
að skilja, að veður hafi verið
mjög hörð, heldur hefur verið
mikið um umhleypinga og úr-
komur, svo að i nóvembermánuði
hefur þurft að gefa fé meira en ég
man eftir lengi.
— Er annars enn beitt fé, þegar
veður og jarðlag leyfir?
— Stöku jarðir byggja enn
nokkuð á útbeit, en þó fer það
stöðugt minnkandi, og yfirleitt er
lénaður fóðraður til eldis og þá
sifellt minna og minna hugsaö um
útbeitina.
En hvernig var sumarið i
sumar?
— Eins og allir vita, þá var
þetta sumar ekki jafngotl öllum
landsins börnum. Sums staðar
var það einmunagott, eins og til
dæmis á Austurlandi. Hjá okkur
var það ákaflega úrkomusamt,
eins og reyndar viðast hvar á
Suður- og Suð-Vesturlandi. Þó
komu nokkrir góðir þurrkdagar
og þeir voru samfelldir. svo segja
mátti, að þeir björguðu málinu.
Þeir bændur, sem þá voru við-
búnir, höfðu á að skipa vélakosti
og annarri tækni til þess að nota
góðu dagana til hlitar, þeir björg-
uðu heyjum sinum að mestu leyti,
og i hcildinni varð útkoman nokk-
uð góð. Það eru til mikil hey að
vöxtum og alveg sæmileg að gæð-
um á flestum bæjum sveitarinn-
ar.
Hvernig eru samgöngur hjá
ykkur — yfirleitt?
1 þvi el'ni höfum við ekki und-
an neinu að kvarta. Það l'ara svo
að segja daglega bilar héðan úr
Keykjavik um okkar sveit áfram
veslur á nesið. Aællunarbilar eru
daglega mikinn hluta ársins og
flutningabilar þar að auki. Okkar
mcgin verzlunarleið liggur til
Borgarness, og þangað og þaðan
eru fcrðir að minnsta kosti annan
hvern dag, flesta tima ársins, og
slundum enn ol'tar.
Félagsbúningar
íslenzku og ensku félaganna
■ ; "
Félagsmerki, veífur og fdnar
Myndir af öllum þekktustu
brezku knattspyrnumönnunum
og félögunum
$ Póstsendum

SraHTVM.
!
Hlemmtorgi — Simi 14390
Þórður (iislason,
kennari að olkeldu.
bóndi og
Veiöi i sjó
og vötnum
— Helur ekki afkoma manna i
Staðarsveit alltaf byggzt á land-
búnaði, en ekki útgerð?
— Eins og nú er, byggist hún al-
larið á landbúnaði, en svo hefur
ekki alltaf verið. Allt fram á mina
daga var stundað útræði frá
mörgum slöðum i sveitinni, með-
an öld árabátanna var og hét. t
þann tið var stutt á góð fiskimið,
enda kom þá margur góður máls-
verðurinn borinn heim á borð
þeirra Staðsveitunga. En nú er
þetta liðin tið, og sökum hafnleys-
iser ekki lengur neinn grundvöll-
ur fyrir útgerð frá Staðarsveit.
— Er ekki langt til sjávar frá
bæjunum i sveitinni?
—- Nei. Undirlendi Staðarsveit-
ar er ekki breitt. Það er i mesta
lagi tiu til fimmtán kilómetrar
Irá fjöru til fjalls, þar sem breið-
asl er. Bæjaröðin er nokkuð þétt
meðfram sjónum og svo aftur of-
ar, uppi undir fjöllunum, og gildir
þessi lýsing um mest alla sveit-
ina.
— Er sveitin þá gersneydd öll-
um hlunnindum, eftir að sjósókn
lagðisl niður?
— Nei, ekki er nú það. i Staöar-
sveit er mikið um vötn og ár og
læki. Þar er bleikju- og sjó-
birtingsveiði algengust, en þó er
lika talsvert af laxi. Þessi hlunn-
indi mega heita fastur liður i bú-
skap hvers einasta býlis i sveit-
inni og hefur sett svip sinn á lif
manna þar, þótt að visu hafi þeim
hlulum verið of litið sinnt. Það er
ekki l'yrr en nú á allra siðustu ár-
um, að áhugi bænda er að vakna
fyrirþessum hlunnindum, en þau
eru, eins og ég sagði áðan, til
staðar á flestum bæjum sveitar-
innar, þótt i smáum stil sé sums
staðar.
— Hal'a þá ekki utanaðkomandi
aðilar rennt hýru auga til þessara
hlunninda?
— Jú, ekki er nú þvi aö neita. Sú
raunasaga verður að segjast, að
mörg blómleg býli i Staðarsveit
eru nú komin i eyði. Vegna hlunn-
inda, — eða jafnvel i von um
hlunnindi —hafa þessar jarðir ver
ið eftirsóttar af mönnum, sem
vildu aðeins eiga þær sér til gam-
ans og augnayndis, og þá ef til vill
iika með hagnaðarvon i framtið-
inni fyrir augum. En heimamenn,
sem hefðu gjarna viljað eignast
þær með búsetu fyrir augum,
hafa orðið frá að hverfa, einfald-
lega vegna þess, að þeir réðu ekki
við að kaupa þær á þvi verði, sem
aðrir buðu i þær — þaðan af siður
að bjóða hærra.
— Er eitthvað af ungu fólki hjá
ykkur, sem gjarna vill vera i
sveit, ef fjárhagurinn leyfir það?
— Ég fullyrði að svo sé, og það
hefur einmitt orðið mikil breyting
i þvi efni nú hin siðari ár. En það
þarf meira en litið til þess að
hefja búskap i sveit, eins og hann
er rekinn núna.
Fræðslumál
— Fyrst við erum nú með hug-
ann við unga fólkið; Hvað er
margt barna hjá ykkur i Staðar-
sveit?
— Á skyldunámsstigi eru börn
og unglingar núna um þrjátiu og
fimm.
— Og þú ert lengi búinn að vera
kennari þeirra?
— Jú, ég er búinn að vera kenn-
ari i Staðarsveit nokkuð lengi.
Þegar ég hóf þar kennslu árið
1945, var farkennsla i sveitinni og
kennt á ýmsum bæjum. Siðar
varð það, að ég byggði mér nokk-
uð stórt hús og tók nemendur
mina þangað i heimavist. Þannig
gekk þetta um árabil. En þá var
aðeins um börn að ræða, þvi að
skólaskyldan var aðeins frá niu til
fjórtán ára aldurs. En með leng-
ingu skyldunámsins upp i fimm-
tán ár og niður i sjö ár, breyttust
aðstæður hjá okkur, og var þá
farið að tala i fullri alvöru um að
reisa skóla i sveitinni. Siðan þró
uðust málin svo, að við reistum
félagsheimili og skóla undir einu
þaki á Lýsuhóli, sem er heitur
staður nokkuð utanvert við miðja
sveit, og þar hefur kennsla farið
fram undan farin ár. Við starf-
rækjum þetta þannig, að börnun-
um erekið heiman og heim. Þetta
íyrirkomulag hefur reynzt vel,
enda er það vinsælt, bæði af for-
eldrum og kennurum.
— En eruð þið ekki með neina
framhaldsdeild?
— Jú, við starfrækjum fram-
haldsdeild til gagnfræða- og
landsprófs, og höfum þar með
tekiö við starfi séra Þorgrims
Sigurðssonar, prófasts á Staða
stað, sem hafði um áratugi haldið
uppi unglingafræðslu og kennslu
á heimili sinu, en er nú hættur
þvi sökum aldurs.
— Ilvað eru þá nemendurnir
margir hjá ykkur, þegar allt er
taliö?
— Að framhaldsdeildinni meö-
talinni eru þeir tæplega fimmtiu.
— Hvað þurfið þið marga kenn-
ara fyrir þann fjölda nemenda?
— Við skulum heidur segja:
Hvað eru þeir margir? Jú, i vetur
eru þeir þrir. Og ég vil leggja sér-
staka áherzlu á það, að við höfum
verið sérlega heppin með kenn-
ara. Það hafa komið þarna ungir
og áhugasamir menn, ágætlega
menntaðir, bornirog barnfæddir i
sveitinni og þekkja allar aðstæð-
ur.
— En hvernig gengur að flytja
börnin á milli?
— Vegna þess að skólinn er
nokkurn veginn i miðri sveit, er
hægt að aka frá báðum endum
sveitarinnar. Þau börn, sem núna
eiga lengsta ferð fyrir höndum i
og úr skóla, eru svona tuttugu
minútur hvora leið.
— Verðið þið aldrei fyrir þvi, að
þessar leiðir teppist vegna snjóa?
— Það er mjög sjaldgæft. Hins
vegar kemur það fyrir einn og
einn dag, að veður eru það hörð,
að kennsla fellur niður af þeim
sökum.
— Og krakkarnir kvarta ekki
neitt undan þessum ferðalögum?
Nei, það gera þau ekki. Ég vil
meira að segja árétta það, sem ég
sagði áðan um kosti þessa fyrir-
komulags. Börnin hafa miklu
nánara samband við heimiii sin,
foreldrarnir geta hjálpað þeim
við námið,og börn og unglingar
geta i mörgum tilfellum létt undir
störl' hinna fullorðnu heima, þeg-
ar svo ber undir, án þess þó, að
það komi á nokkurn hátt niður á
námi þeirra.
— Þið hafið þá losnað við að
byggja einn mikinn heimavistar-
skóla?
— Já, vissulega. Og það voru
ekki svo litlir fjármunir, sem við
spöruðum fyrir sveit og riki með
þvi.
,,Við eigum að
styrkja það
unga fólk..."
— Þú hefur auðvitað trú á
framtið sveitar þinnar?
— Já, það hef ég. Það er min
bjargföst sannfæring, að islenzkri
menningu og þjóðfélagi okkar
verði ekki við haldið, nema með
öflugum landbúnaði og stuðningi
við það fólk, sem hefur þekkingu
á málefnum sveitanna. Fólk, sem
hefur alizt upp við þau kjör, sem
islenzkt sveitalif hefur upp á að
bjóða og þekkir lifsbaráttuna þar
af eigin raun. Við eigum fyrst og
fremst að styðja og styrkja það
unga fólk, sem vill og getur verið i
sveitum. Við eigum að auðvelda
þvi leiðina til búsetu i sveit og að
koma málum sinum á þann veg,
að lifvænlegt megi teljasj. Ég
veit, að þar er margur þröskuld-
urinn i vegi, en þá verðum við að
yfirstiga, ef byggð á að halda
áfram að blómgast i islenzkum
sveitum.
-VS.
SOHHAK

ARMULA 7 - SIMI 84450
TILBOÐ
Tilboð óskast i eftirtöld notuð þvottatæki,
úr þvottahúsi Landspitalans við Eiriks-
götu:
2. stk. Þvottavélar f. 45 kg.
5. stk. Þurrkofnar f. 12 — 15 kg.
1. stk. Taurulla, valslengd 201 cm.
2 stk. Tauvindur f. :i(l og 45 kg.
:i stk. Sloppapressur
1 stk. Kragapressa
1 stk. Krmapressa
Tilboðsgögn verða afhent á skrifstofu
vorri mánudag og þriöjudag 18. og 19.
desember 1972,
INNKAUPASTOFNUN RÍKISINS
BORGARTÚNI 7 SÍMI 26844