Tíminn - 19.12.1972, Blaðsíða 6

6
TÍMINN
Þriftjudagur 19. desember 1972
Thöger Birkeland:
KIIUMMARNIR.
Skúli Jensson þýddi.
Steinholt gaf út.
Thöger Birkeland er rúmlega
fertugur, danskur yfirkennari,
sem hlaut fyrir nokkrum árum
verðlaun danska menntamála-
ráðuneytisins fyrir beztu og
skemmtilegustu barnabókina það
árið.
Nú er hún komin út á islenzku i
fallegri útgáfu og hefur hlotið
þar nafnið Krummarnir, en þeir
eru fjörlegur barnahópur i
danskri fjölskyldu, sem býr i
sambýlishúsi. ()g þar gengur nú á
Tliöger Birkeland
ýmsu. Thöger Birkeland er löngu
kunnur i Danmörku fyrir að
skrifa gott leseíni handa börnum,
sem eiga við lestregðu að striða,
en hafa þó bæði greind og vilja til
þess að lesa.
Dessa bók um fjölskylduna
byggir höl'undur á eigin bernsku-
minningum að sögn, en að sjáll'-
sögðu l'ærir hann alll i stilinn og
brýnir gamansemina. Sögumað-
ur er einn krumminn, sem lýsir
fólögum og fullorðnum á sinn hátt
og skýrir atferli þeirra sinum
skilningi, sem oft er hárbeittur og
miskunnarlitill.
Bókin er full af ævintýrum
hversdagslifsins og lilbrigðum
lifsgleðinnar, rituð af leiftrandi
kimni. Heimilislifið virðist býsna
róstusamt, en saml er þetta allt
saman elskulega mannlegt - að-
eins ekki verið að l'egra neitt og
-talað tæpitungulaust. Árekstr-
arnir eru margir, uppátæki
krummanna enn l'leiri, sagan iill
stórskemmtileg. Og leikningarn-
ar eru svo bráðlifandi, að þær
stökkva beinlinis út úr bókinni.
Hver er það, sem ekki sér þarna
óteljandi smámyndir af sér og
sinum börnum, sé hann hreinskil-
inn.
Þýðingin er hressileg og djarf-
leg og skilar öllu vel að þvi er
virðist, en ekki sérlega hnitmið-
uð.
Hvert frjálst og fjörugt barn
hlýtur að hafa ánægju og gagn af
lestri bókarinnar og þekkir þar
sjálft sig i mörgum tilvikum.
Jafnframt kemst það ekki hjá þvi
að hugsa til eigin foreldra, kenn-
ara, skólafélaga og nágranna.
Hetta er einhver bezti leiðarvisir,
sem ég hel séð i barnabók, til þess
að kenna börnum að lita eigið
heimilislif og eigin brek réttum
augum og skilja árekstra i sam-
búð við annað fólk þeim skilningi,
sem forðar þeim Irá sálramum
áverkum.
Þess er skyldugt að geta, aö
bókin er einstaklega falleg og
gerð hennar mótuð listrænum
smekk i prentverki. Sérlega
ánægjuleg barnabók, —AK
Michael Bond:
IIkR KKMUll PADD-
INGTON.
Örn Snorrason þýddi.
örn og örlygur gálu út.
Barnabækur, sem lýsa sam-
skiptum manna og dýra, segja frá
samlííi tegundanna eins og þær
væru ein þjóð, eru tákn timanna i
barnabókmenntum. Vafalitið er
þetta i góðu samræmi við nátt-
úruvisindi á nútima og einnig þá
siðfræði, að maðurinn sé ekki
endilega æðsta skepna jarðar-
innar, þótt hann sé valdarikust og
umsvifamest. Lifið er ein heild,
samábyrgð lifsins er nauösyn,
skilningur á náttúrunni mannin-
um sjálfum lifsnauðsyn, og ekki
sizt að hala það að daglegri kenn-
ingu, að hann sé aðeins einn
hlekkur i hinni miklu keðju og
hafi ábyrgð og réttindi i lifinu i
hlutíalli við það. Hetta er einn
þáttur i náttúruvernd nútimans.
Barnaba-kur um samstarf og
samlif manna og dýra eru þvi
góðar og gildar og til þess fallnar
aðefla þennan samskilning, auka
ást barna á umhverfinu, skilning
á dýrum og vitund um ábyrgð
manna gagnvart þeim og öðru
lili. En þessar barnabækur um
dýr og jrncnn eru l'lestar þvi marki
brenndar. að dýrin eru látin
semja sig að háttum manna,
skoðunum þeirra og lifsmati. Þau
verða yfirleitt mennsk i þessum
bókum. Um hitt er minna, að
skrifaðar séu barnabækur um
menn, sem samlagást háttum
dýra, lifa i þeirra siðfræði, til-
einka sér þeirra. lifsmat. Væru
slikar tilraunir þó harla fróðlegar
og ekki siöur til þess fallnar að
lækka svolítið rostann i drottnun-
argirni mannsins og ofmetnaði.
Bækurnar um björninn
Paddington eru um þetta fyrr-
nefnda samfélag dýrs og manns,
og að sjálfsögðu er björninn lát-
inn semja sig að siðum, hugsun-
um og lifsmati manna en ekki
öfugt. Að visu er reynt að láta hið
góða i dýrseðlinu gegnsýra
mannkindina ofurlitið, en það
verður samt allt á mannlegan
hátt. Paddington björn er hinn
mesti öðlingur þrátt fyrir allt, og
hann semur sig að mannlegum
siðum og gerist borgari i riki
manna með undraverðri að-
lögunarhæfni, þrátt fyrir mörg
hrakföll og ævintýri, sem þeirri
þroskaleit eru samfara.
Um þetta allt skrifar þessi
höfundur bráðskemmtilegar
sögur, sem jafnframt auka lifs-
skyn, viðsýni og dómgreind
barna. Uýðing Arnar Snorrasonar
er ákaflega lipur og skýr, enda
veit örn augsýnilega vel,
hvernig á að l'ara að þvi að koma
sögu til barna. Myndir eru einkar
skemmtilegar og útgáfan snyrti-
leg. Þó hef ég aldrei fellt mig við
það, að enska nafninu „Padding-
ton” skuli haldið i þýðingunni á
þessum birni. Til þess er engin
ástæða, og að sjálfsögðu hefði átt
að finna honum gott islenzkt nafn,
og greiða honum með þvi leiðina i
hóp islenzkra barna, gera hann
heimakomnari. — AK
Uinar Þorgrimsson:
Ö(iNVALI)UR SKÍÐA-
SKÁLANS.
Úlgál'a höl'undar.
Þetta er kornungur höfundur
hefur þó þegar gefið út þrjár bæk-
ur milli tektar og tvitugs. Fyrsta
bókin hét Leynihellirinn og kom
út 1970. Ilún sýndi hugmynda-
auðgi og l'rásagnargáfu ferming-
ardrengs, en mjög skorti á alla
meðferð söguefnis og máls, og
áhril' erlendra æsisagna voru allt-
of auðsæ. í fyrra kom út önnur
bók, Leyndardómur eyðibýlisins.
Hún sýndi meiri þroska. Sagan
var sjálfstæðari og heilsteyptari
og máll'arið vandaöra, þótt
mörgu væri áfátt. En höfundurinn
kunni vel að kitla æsitaugar
Um helgina lestuðu tvö skip á
vegum Eimskipafélags tslands,
Selfoss og Hofsjökull, 38 þúsund
kassa af freðfiski á Isafirði. Verð-
mæti þessa magns er 76 milljónir
islenzkra króna. Kom þetta magn
frá þrem stöðum, þ.e. ísafirði,
Bolungavik og Súöavik, og fer
fiskurinn á Bandarikjamarkað.
Þessir 38 þúsund kassar eru að-
eins nokkurra vikna framleiðsla.
stráka, og varð bókin mikil sölu-
bók.
Nú er þriðja bókin komin út
eftir Einar og nefnist Ógnvaldur
skiðaskálans. Hún er hinum lik að
efni. Sögusviðið er islenzkt,
krakkarnir islenzkir og atburðir
að nokkru með raunsæjum svip,
en öll aðferðin og söguhátturinn
eftir forskrift erlendra ævisagna
með ferlegum átökum og stór-
brotatiltækjum. Einar sýnir hér
enn sem fyrr töluverðan hagleik
við að fella saman sögu, gera úr
henni heild. Og honum bregzt
ekki spennan. Hann veit, hvað
strákarnir vilja. En þvi miður
virðist höfundur ekki hafa haldið
áfram á þeirri braut, sem sást
móta fyrir i annarri bókinni —
viðleitni til þess að vanda sig og
læra. Og nú er hann kominn nógu
vel til aldurs til þess aö réttmætt
sé að gera til hans kröfu um
ábyrgðarkennd. Hann hefur ekki
lengur sér til afsökunar.að aðrir
hafi leitt hann barnungan af-
vega. Nú verður hann að gera sér
Ijóst, hvað hann er að gera. Og af
þvi að hann hefur sýnt, að hann
kann að setja saman sögu, sem
börn og unglingar vilja lesa, og
verk hans kemur fyrir mörg litt
þroskuð augu, þá er ábyrgð hans
enn meiri. Beinar málvillur i
þessari bók eru alltof margar og
einmitt af hættulegasta tagi fyrir
litt mótaða lesendur. Þessi ungi
höfundur býr yfir svo fjörlegri
frásagnargáfu, að hann verður að
leggja á sig það erfiði og aga, sem
til þess þarf að skila sæmilegu
verki. Frumskilyrði er að geta
skrifað sögu sina. — AK
Ólöl' Jónsdóttir:
LITLI RAUÐUR og
l'leiri sögur.
Prentfell gaf út.
Þetta mun vera sjötta bók
Ólafar Jónsdóttur, einkum ætluð
börnum og unglingum, en auk
þess hefur hún sent frá sér ljóð og
smásögur.
Þetta er bók i allstóru broti i
kápu einni.vel gerð að prentun og
pappir að öðru leyti en þvi, að
hún er virheft og þvi hætt við, að
blöð hennar losni úr hefti. 1
bókinni eru sögurnar Jólagjöfin,
Litli-Hauður, Svertingja-
drengurinn, Rósa og tviburarnir,
Fjallaslóðir, Bátsferðin.Vikingar,
Haninn, Doppa og vinátta. Siðast
eru svo söngvisur tvær með
nótnasettu lagi eftir Ingibjörgu
Þorbergs.
Gisli Sigurðsson hefur teiknað
margar, stórar og forkunnar-
góðar myndir i sögurnar, og er að
þeim mikil bókarprýði.
Sögurnar eru allar úr
islenzkum heimi , nerpa Svert-
ingjadrengurinn, sem þó er
reynslukynni islendings i erlendri
borg. Sögusviðið er oftast sveitin,
börnin og dýrin þar. Þetta eru allt
fallegar sögur, sagðar af innileik
en íreðfiski er vanalega skipað út
l'rá isafirði aðra og þriðju hverja
viku. Á þessum þrem stöðum,
isafirði, Bolungavik og Súðavik
búa i kringum 4200 manns, svo að
sjá má á þessum tölum. að skerf-
ur þessa fólks til þjóðarfram-
leiðslunnar er ekki svo litill, þar
sem fiskurinn er aðeins nokkurra
vikna framleiðsla. — Hvað skyldi
útflutningurinn frá þessum þrem
stöðum vera mikill á ársgrund-
velli?
ólöf Jónsdóttir
og skilningi á dýrum og börnum,
góður og hollur lestur, óður um
vináttu dýra og manna, skir-
skotun til lifsgleðinnar i góðu
samfélagi. Lýsingar eru allar
liprar og sannar með hæfilegu
jafnvægi ævintýris og veruleika.
Boðskapurinn er stundum sagður
nokkuð beinum orðum, þó að
langoítast flytji sagan hann sjálf
i efni sinu og framvindu.
Þetta er góð, holl og falleg
barnabók, sem engan svikur.AK
BJÖRN J. BLÖNDAL
Vötnin
ströng
Borgarfjörður er fagurt
hérað og auðugt, en
sennilega ríkast af ám
sínum og fljótum — vötn-
unum ströngu, sem Björn
J. Blöndal lýsir í bók þess-
ari. Björn er fæddur og
uppalinn á bökkum þeirra
og hefur lifað þar langa
ævi. Hann greinir kosti
veiðivatnanna, lýsir fegurð
ánna á öllum árstímum,
rekur söguna af gæðum
þeirra og minnist félaga
sinna og vina, veiðigarp-
anna, sem kenndu honum
og hann starfaði með
löng og björt sumur.
Björn J. Blöndal fléttar
saman ( þessari bók sög-
um og sögnum úr héraði
sínu ásamt skáldrænni frá-
sögn um kátan vatnanið
með ilm úr grasi kringum
sig og fjöllin tlgnu í bak-
sýn.
Björn J. Blöndal er nátt-
úrubarnið í hópi Islenzkra
rithöfunda nú á dögum, og
bók þessi er óður hans um
héraðið fagra og góða,
dýrin og fólkið þar um
slóðir, en sér í lagi vötnin
ströng, sem gerðu hann
snjallan og rammíslenzkan
listamann.
Setberg
ísafjörður:
Freðfiskur fyrir 76
millj. á 2 dögum
GS-lsafirði.