Tíminn - 21.12.1972, Síða 13
12
TÍMINN
Fimmtudajíur 21. desember 1972
TíMIMM
13
Fimmtudagur 21. desember 1972
Þessir heibursmenn kepptust vi5 aö mála spunagarnsrúllur, sem þeirsiigAustætla aft búa til jólatré úr. Þeir voru ekkert aö láta trufla
sig viöþetta vandasama starf, enda skammt til jóla og tréö varö aö vera tilbúiö i tæka tiö.
Jólapokarnir þurfa að vera vel klipptir og skrautlegir, annars fá þeir ekki að fara á jólatréö.
Áhugasöm
nmgmn
þeim á meðan. Eftirvæntingin hjá
þeim væri mikil og þau hvildust
hreinlega viö það að fá að gera
eitthvað smá jólaskraut. Finndist
sjálfsagt að þau væru meiri þátt-
takendur i jólaundirbúningnum
fyrir vikið.
Þegar við fórum i gönguferð
um deildirnar þrjár á Barónsborg
urðu fyrir okkur hópar af börn-
um, sem sátu eða stóðu við að út-
búa sitt jólaskraut eða jólagjafir
handa pabba og mömmu, eða
öðrum nákomnum. Sum sátu og
klipptu marglitan pappir, önnur
voru að lita, annar hópur var að
mála og þar fram eftir götunum.
Ánægjan leyndi sér ekki, hún
skein út úr hverju andliti, og jafn-
vei jólasveinarnir, sem búnir
höfðu verið til úr hólkum frá sai-
ernispappir, ljómuðu lika. Það
var lika vandað sig við hlutina.
Tungan var komin langt út á kinn
og hallað var undir flatt þegar
mest lág við að klippa beint, eða
lita ekki út fyrir, Og það var rétt
svo, að við fengum börnin til að
lita upp og svara okkur eða fá þau
eiga eftir að skreyta heimili þess-
ara barna. Og ekki er að efa að i
þeirra augum verða þetta falleg-
ustu hlutirnir á jólaborðinu og i
augum pabba og mömmu verða
gjafirnar þeirra fallegastar af
öllum. Klp
,,Minn engill er miklu finari en
þinn..nehei, minn er miklu finari,
þinn er ljótur, hann hefur bara
eitt auga, já og þinn hefur engan
munn” — Þessar samræður fóru
fram á einni deild á dagheim
ilinu Barónsborg, þegar Tima-
menn litu þar inn á dögunum, til
að fylgjast með hvernig börn á
dagheimilum leika sér þessa sið-
ustu daga fyrir jól. Þeir dagar eru
mörgum börnum erfiðir, þvi að
spenningurinn er svo mikill að
biða eftir jólunum, að allt þeirra
starf og hugsun þessa daga snýst
um þau.
Fóstrurnar á Barónsborg sögðu
okkur það, að strax i byrjun
desember, hefðu börnin farið að
tala um jólin, og þau elztu, sem
þarna hafa verið undanfarin ár,
þá þegar farið að spyrja um,
hvort þau ættu ekki að fara að búa
til eitthvað dót l'yrir jólin. Þau
vissu, að slikt væri alltaf gert og
höfðu sagt þeim yngri frá þvi.
Þær sögðu að börnin væru
ánægð þegar þau væru að dunda
við þetta og vissu þær varla af
ur, sem þaktar höfðu verið með
einhverju efni og siðan málaðar
en viðarstjakarnir úr þvotta-
klemmum, sem komið hafði verið
einkar haglega saman og siðan
málaðar rauðar, þá voru þarna
dúkar og fleira, sem nú um jólin
til að sýna okkur, hvað þau væru
búin að gera.
Þau vildu helzt sýna okkur,
hvað þau ætluðu að gefa pabba og
mömmu. Þar gat að lita hina feg-
urstu kertastjaka úr gleri eða
viði. Glerstjakarnir voru flösk
Þessi ungi inaður sagöist lieita Simon, og lianii væri aö búa til jólagjöf
lianda pabba og mömiiiu. Fóslran bjálpaöi bonuin örlitið viö þaö, en
annars geröi liaiin þetla allt eiiin.
Ilér eru málaðir englar af fulium krafti, og á eftir er deilt um, hver hafi gert fallegasta engilinn
Þaö er gaman aö búa til kertastjaka úr flöskum, þvi aö þá fær maður aö maka á flöskurnar og siöan að
mála þær, þegar málningin er þornuð. Svo er þetta lika voöa fallegur kertastjaki á eftir
Krakkarnirí „stóru-deild” á Barónsborg sýndu ljósmyndaranum hvað þau væru búin að gera fyrir jólin. Þar mátti m.a. siá kertastjaka úr
flöskum og klemmum, jólasveina af ölluni stærðum og gerðum og jólapoka i öllum regnbogans litum. (Timamyndir Itóbert)
BRIMHLJÓÐ OG BÁRU-
LEIKUR í MANNSSÁLUM
Ási i Bæ:
SJÓR, ÖL OG ÁSTIR
löunnarútgáfa n.
Ási i Bæ gerist æ mikilvirkari
á ritvellinum og sendir frá sér
bók á hverju ári. Og enn er hann
samur við sig — og sjóinn. Það,
sem hann lætur af hendi núna,
er raunar sitt af hverju tagi,en
þó allt innan hringsins — sjón-
hrings Vestmannaeyja.Þettaeru
frásagnir — eða jafnvel smá-
sögur, sumar hverjar. Nafnið er
dálitið glannalegt og lofar
heldur miklu fjöri, villir hálf-
vegis heimildir á bókinni. Hún
er að sjálfsögðu um sjó og fólk,
en aðeins að litlu leyti um öl og
ástir. Hún er sem sagt allmiklu
betri en nafnið.
Ási byrjar bókina á fallega
sagðri smásögu úr bernsku, lik-
lega eigin minning að uppi-
stöðu. Þar er listilega sagt frá
skiptum forsjárfólks við bráð-
efnilegan vandræðagepil á um-
brotaárunum, og skortir hvorki
innsýn i hug þessa drengs né
samúðarfulían næmleik. Einna
bezt þykir mér frásagan Agn.
Þar er gömlum og fastheldnum
sjómanni fagurlega lýst og sýnt
meö drjúgum skilningi i hug
hans. Hjátrúin — ef maður á að
leyfa sér að hafa svo ljótt orð
um viðhorf gamals sjómanns til
máttarvalda veiðiskaparins —
birtist þarna ljóslifandi jafnt i
orðum sem milli linanna, en þó
hvergi ýkt.
Allar eru þessar smásögur
haglega og fjörlega skrifaðar,
ylrikár og orðklárar án allrar
tæpitungu, skemmtilegar og
kimilegar myndir glitra eins og
krydd i alvörunni. Ási i Bæ
birtist enn einu sinni sem glað-
beittur og lifstrúr frásagnar-
Steinar J. Lúðvíksson:
Þrautgóðir á raunastund
Örn og örlygur gáfu út.
Út er komið fjórða bindi af
björgunar- og sjóslysasögu is-
lands eftir Steinar J. Lúðviksson
og ber sama nafn og hin fyrri:
Þrautgóðir á raunastund. Þetta
bindi nær yfir árin 1948-1952.
Fyrsta bindi hófst, þegar Slysa-
varnafélag islands var stofnað
1928. Það tók strax i byrjun upp
þann sið að gefa út árbók, þar
sem sagt var frá sjóslysum og
björgunarstörfum hér við land.
Það auðveldar m jög að taka þetta
rit saman.
Ég sá einhvers staðar i blaði
nýlega, að minnzt var á ,,sjó-
slysabækur” heldur ólundlega,
svo að mér fannst sem þeim.sem
skrifaði, væri ömun að þvi,
hvernig þær kepptu við „alvöru-
bókmenntir.” En hér er rakinn
örlagarikur þáttur úr lifssögu
þjóðarinnar. Og það er alls ekki
vottur um frumstætt og lágt
menningarstig, að þjóðin vill
þekkja þann þátt. Þvert á móti
finnst mér það vottur um,að is-
maður með heitt hjarta. Arni
Elíar hefur dregið íðilgóðar
myndir i söguriiar. Útgáfan er
sérlega smekkleg að öllum bún-
ingi. Þetta er læsileg bók
um sjómannslif og sjó-
mannsskap. Hún er ekki um
Nils-Olof Jacobson:
E R LIF EFTIR
DAUÐANN?
Þýðing: Elsa G. V i I-
mundardóttir og sr. Jón
Auðuns.
Almenna bókafél. 1972, 367
bls.
„Hvað veiztu um Jökulsá á
Fjöllum — rennsli hennar um
byggðir og óbyggðir —, þótt þú
standir um stund hjá Dettil'ossi og
horfir á vatnsflauminn þeytast
framaf berginu? Hvað veiztu...?”
Eitthvað á þessa leið komst séra
Jón Auðuns að orði i jólaprddikun
fyrir um það bil tiu árum, ef ég
man rétt. (En ef orðalagið hefur
skolazt til i huga minum á þeim
árum.sem siðan eru liöin, er dóm-
prófasturinn beðinn velvirðing-
ar).
Þessi orð séra Jóns Auðuns
(hvort sem ég hef þau alveg rétt
eftir eða ekki!!) voru mér oft i
huga, þegar ég var að pæla i
gegnum þau ókjör af nútimalegri
fræðimennsku, sem Nils-Olof
Jacobson hnoðar utan um hluti,
sem berdreymið sveitafólk á is-
landi hefur vitað i þúsund ár, án
þess að hafa heyrt nefnda para-
sálarfræði.
lenzkir menn séu komnir helzt til
langt frá uppruna sinum, ef þeir
vilja ekki vita um þá lifsbaráttu,
sem jafnan hefur verið forsenda
þess, að þjóðin var til.
Hér er ekki verið að segja sögu
vegna slysanna. Sumar þessar
björgunarsögur eru i röð beztu
hetjusagna. Og þarna kemur
fram saga björgunarstarfsins.
Það er svo augljóst, hvað aðstaða
til björgunarstarfa var önnur og
miklu betri, þegar Slysavarna
félagið var búið að starfa um
skeið, þó að þessi bók géti þess
ekki hvenær og hvar deildir þess
voru stofnaðar og hvað þær af-
rekuðu. Áður voru ekki til
björgunarsveilir og ekki heldur
tæki þeirra.
Mér virðist,að Steinar Lúðviks-
son segi vel frá, nákvæmt og hóf-
lega. Frásögn hans sé rétt og
sönn. Þannig verður þetta saga
um viðnám og baráttu gegn sjó-
slysunum, þar sem margir sigrar
hafa verið unnir. Þó er sagan
vitanlega um baráttu upp á lif og
dauða, þar sem bregður til beggja
vona.
H. Kr.
svaðilfarir sjómennskunnar,
heldur þau veðrabrigði og
sálarbrim, sem hafið mótar i
sinni mynd i fólki sinu. Þarna
eru margar meistaralegar
mannlýsingar og kostuleg til-
Höfundurinn segir i formála, að
lilgangur bókarinnar sé tvenns
konar: Annars vegar að kynna þá
visindagrein, sem hann segir, að
heiti parasálarfræði, en hins veg-
ar að velta vöngum yfir spurning-
unni miklu: Hvað verður um
meðvitund okkar, þegar likaminn
deyr? Á nokkur skynjun sér stað
eftir það?
Efni þessarar bókar er annars
svo geysimikið, að ekki er nokkur
einasta leið að gera þvi nein við-
hlitandi skil i örstuttri blaðaum-
sögn. Þar er talað um drauma,
fjarhrif, skyggni, miðilshæfi-
leika, reimleika — og ég veit ekki
hver ósköpin. Og þar er vitnað i
mikinn fjölda heimilda. Það er
öllum þessum efnismokstri sam-
eiginlegt, að hann er fram úr öllu
hófi óaðgengilegur til lestrar.
Bókin er i einu orði sagl leiðinleg.
En þar með er auðvitað ekki sagt,
að efni hennar eigi ekki rétt á sér.
Það er vissulega góðra gjalda
vert, að menn reyni að skilja og
skýra fyrirbæri, sem þeir rcka sig
á i daglegu lifi. Hvernig slendur á
þvi, að menn dreymir fyrir þvi,
sem fram á að koma, ekki i eitt
eða tvö skipti á ævinni, heldur oft
og mörgum sinnum, jafnvel svo
áratugum skiptir? Slikl er al-
gengt, og þarf ekki langl að leita
dæmanna. En þegar menn laka
sér fyrir hendur að kynna vis-
indalegar niðurstööur og koma
þeim út á meðal fólks, er nærri
óhjákvæmilegt að gera þá kröfu
lii þeirra, að þeim sé sú list lagin
að setja mál sitt fram á aðgengi-
legan hátt. Að öðrum kosti liggur
sú hætta opin fyrir, að lesendurn-
ir lai andúð á öllu saman.
Ekki bætir það úr skák fyrir
þessari bók, að hiö islenzka mál
hennar er viða frámunalega
kauðalegt.
Það er i tima og ótima talað um
„yfirvenjuleg fyrirbæri”, og má
undarlegl heita, að fólk, sem
fengizt hefur við að skrifa móður-
mál sitt árum og áratugum sam-
an, skuli geta unað við slik vinnu-
brögð. En það er svo fjarri þvi^að
þýðendunum liki illa við orðið
„yfirvenjulegur”, að þau láta
einn hluta bókarinnar heita: Yfir-
venjuleg fyrirbæri og parasálar-
fræði. Og á einum stað (bls. 144)
stendur þessi setning: „Maður
nokkur reyndi aö gera tilraun til
að birtast móður sinni i fjar-
lægð.” (Leturbr. min.)
Vel má vera, að einhverjum
þyki þetta harður dómur, en það
verður þá svo að vera. Það er
ekki nein skemmtun að sjá mál-
efni, sem manni er óneitanlega
hugleikið, fært i svo óaðgengileg-
an búning, að hætt er við, að það
verði fáum að verulegu gagni,
sizt þeim, sem helzt þyrftu á þvi
að halda. Vissulega væri ósann-
girni að halda þvi lram, að þessi
bók sé að öliu leyti siæm. Við hitt
fæ ég þó ekki ráðið, að ég hef
meiri mætur á Hermanni Jónas-
syni frá Þingeyrum og Drauma-
Jóa, en þessum nýtizkulega vis-
indamanni.
— vs.
Saga viðnáms
og baráttu gegn
sjóslysum
brigði. —AK
Þurrmeti