Fréttablaðið - 24.07.2004, Blaðsíða 12

Fátækir skuldarar
Sigrún Á. Reynisdóttir, formaður Sam-
taka gegn fátækt, skrifar um fjárnáms-
aðgerðir:
Þann 30. júní síðastliðinn segir Rúnar
Guðjónsson, sýslumaður í Reykjavík, í
viðtali við Fréttablaðið að skuldarar mæti
ekki til fyrirtöku mála og bendir á þrjár
leiðir í þessum efnum. Í fyrsta lagi að
gera lagabreytingu þannig að gera megi
fjárnám að skuldara fjarstöddum, önnur
leiðin er sú að leita aðstoðar lögreglu og
sú þriðja að fara oftar í fjárnám út í bæ.
Það eru ýmsar ástæður fyrir því að fólk
lendir í svona hremmingum, ein af
ástæðunum er sú að fátækt hefur aukist
gífurlega undanfarin ár. Þeir sem lenda í
fátækragildrum eiga ekki auðvelt með
að losna úr þeim. Oft getur þetta fólk
ekki staðið við sínar skuldbindingar
þegar krafan er svo send til lögfræðings
er kostnaðurinn orðinn svo mikill að
skuldarinn ræður ekki við neitt. Þegar
svona er komið brotna sumir undan
álaginu, verða jafnvel þunglyndir og
treysta sér ekki til að mæta hjá sýslu-
manni.
Ég veit um dæmi þar sem innheimtu-
lögfræðingar hafa gengið hart að fólki
sem er bæði andlega og líkamlega veikt
og hótað því lögreglu. Það er oft talað
um að lögreglan sé fáliðuð svo varla
hefur hún mikinn mannskap til að sinna
svona hlutum.
Sýslumaður segir líka að ekki takist alltaf
að hafa uppi á skuldurunum. Eflaust eru
ýmsar ástæður fyrir því en sumt fátækt
fólk er á hrakhólum með húsnæði og á
hvergi heima. Þriðja leiðin sem sýslu-
maður talar um er að gera fjárnám út í
bæ. Hvaða áhrif getur það haft á sálarlíf
fólks og barna þeirra sem ekki á fyrir
mat eða reikningum og fær slíkar heim-
sóknir?
Stjórnvöld þurfa að finna leiðir og hjálpa
þessu fólki úr gildru fátæktar, því hertar
aðgerðir leysa ekki vanda þessa fólks.
Oftast sé það vilji þessa fólks að borga
skuldir sínar en það verður að hafa nóg
til þess að geta það.
Hann er óneitanlega einkenni-
legur málflutningur þeirra sem
vilja endilega blanda Evrópu-
sambandinu inn í umræður um
framtíð varnarmála hér á landi.
Nú síðast var vitnað í Halldór
Ásgrímsson utanríkisráðherra í
Morgunblaðinu á dögunum þar
sem hann sagði að staða mála
hér á landi, með tilliti til hugsan-
legrar aðildar að Evrópusam-
bandinu, myndi gerbreytast ef
til þess kæmi að Bandaríkja-
menn segðu upp varnarsamn-
ingnum við Íslendinga. Erfitt er
hins vegar að átta sig á því
hvernig aðkomu Evrópusam-
bandsins að þessum málum er
háttað. Helst virðist um að ræða
misheppnaða tilraun ákveðinna
aðila til að troða sambandinu að
hvar sem þeir geta.
Upphafsmaður þessa mál-
flutnings var Ingibjörg Sólrún
Gísladóttir, varaþingmaður
Samfylkingarinnar. Vildi hún
meina að ef Bandaríkjamenn
hyrfu frá Íslandi með herlið sitt
yrðu Íslendingar að líta til Evr-
ópusambandsins með varnir
landsins. Varaþingmanninum
hefur þó ekki orðið mjög tíðrætt
um þessar hugmyndir sínar eftir
að Pieter C. Feith, sem starfar á
varnarmálaskrifstofu fram-
kvæmdastjórnar Evrópusam-
bandsins í Brussel, lýsti slíkar
vangaveltur með öllu óraunhæf-
ar í heimsókn sinni til Íslands í
upphafi ársins. Evrópusamband-
ið væri einfaldlega á engan hátt
í stakk búið til að taka að sér
slíkar varnir og ekki væri fyrir-
sjáanlegt að svo yrði í nánustu
framtíð.
Það er því ljóst að hugmyndir
þess efnis að Evrópusambandið
komi að vörnum landsins eru
andvana fæddar. Feith benti
ennfremur á að ekki væri hægt
að bera Evrópusambandið og
Atlantshafsbandalagið saman í
þessum efnum. Atlantshafs-
bandalagið væri varnarbandalag
á meðan að Evrópusambandið
sem slíkt væri að byggja upp her
sem einungis væri ætlað að
bregðast við einstökum deilum
og árásum, en ekki til að sinna
viðvarandi landvörnum. Til þess
hefði sambandið einfaldlega
ekki bolmagn ólíkt Atlantshafs-
bandalaginu.
Þeir sem vilja blanda
Evrópusambandinu inn í þessa
umræðu virðast annars gleyma
því, viljandi eða óviljandi, að
varnir Íslands byggja ekki ein-
göngu á varnarsamningnum við
Bandaríkin heldur einnig, og
ekki síður, á aðild landsins að
Atlantshafsbandalaginu. Svo
vill ennfremur til að flestar þær
þjóðir sem eru í Evrópusam-
bandinu eru líka í Atlantshafs-
bandalaginu, þ.á m. þær þjóðir
sem rætt hefur verið um að
gætu hugsanlega tekið að sér
varnir landsins ef Bandaríkja-
menn tækju þá ákvörðun að
halda af landi brott.
Það liggur því fyrir að ef til
þess kæmi að semja þyrfti um
varnir Íslands við eitt eða fleiri
Evrópuríki færu þær viðræður
fram á vettvangi Atlantshafs-
bandalagsins en ekki Evrópu-
sambandsins, eðli málsins sam-
kvæmt. Vangaveltur um annað
eru með öllu óraunhæfar svo
vitnað sé til orða Pieters C.
Feith.
Höfundur er Sagnfræðinemi.
24. júlí 2004 LAUGARDAGUR12
HJÖRTUR J. GUÐMUNDSSON
SKRIFAR UM VARNARMÁL
DAGUR B.
EGGERTSSON
Össur Skarphéðinsson
átti sviðið á löngum
köflum í fjölmiðlamálinu.
Kom fram sem leiðtogi sam-
einaðrar stjórnarandstöðu.
,,
SKOÐUN DAGSINS
LYKTIR FJÖLMIÐLAMÁLSINS
Þeir sem biðu eftir snilldarfléttu
frá forsætisráðherra á lokaspretti
fjölmiðlamálsins urðu fyrir von-
brigðum. Eftir að forsetinn vísaði
fjölmiðlamálinu til þjóðarinnar lét
ríkisstjórnin eins og tapsár fýlu-
púki. Hver man ekki eftir mann-
gerðinni. Leiðindagaurar sem köst-
uðu sér yfir boltann þegar halla fór
undan fæti á fótboltavellinum.
„Þetta er minn bolti.“ Horfðu ekki í
augun á nokkrum manni. Vissu að
þeir áttu eina boltann á svæðinu.
„Má ekki lán’ann.“ Og hlupu heim.
Eina skuggann sem ber á niður-
stöðu fjölmiðlamálsins er einmitt
að boltinn ætti að vera hjá þjóðinni.
Ríkisstjórn og Alþingi eiga ekkert
með að kasta sér yfir hann í fýlu
sinni, eigingirni og ótta við að tapa.
Kannski er þó ekki síðri leikur
eftir. Sjálfur eftirleikurinn. Í því
sambandi hefur mest verið talað
um stjórnarsamstarfið. Eftir-
skjálftar fjölmiðlamálsins verða þó
án efa í öllum flokkum. Sjálfstæðis-
flokkurinn er í úlfakreppu. Hug-
myndalega er hann staðnaður ef frá
eru taldar kúvendingar til að reka
einkaerindi í óskiljanlegri úlfúð.
Staða Davíðs Oddssonar birtist í
því að besti leikur hans í fjölmiðla-
málinu hefði verið sá rjúfa þing,
boða til kosninga og láta Geir Haar-
de eftir að leiða flokkinn. Brýnasta
verkefni Sjálfstæðisflokksins er að
endurnýja sig. Því miður virðist
hann líklegri til að leita hefnda.
Enginn hefði farið jafnilla út úr
kosningum nú og Framsóknar-
flokkurinn. Sú gagnrýna afstaða til
Sjálfstæðisflokksins sem bjargaði
honum frá bráðum bana á síðasta
kosningavetri hefur verið víðs-
fjarri í vetur. Fyrir vikið hefur
staða flokksins og Halldórs
Ásgrímssonar aldrei verið jafn-
veik. Ef hann finnur ekki sjálfum
sér og flokknum nýjan takt eiga
báðir á hættu að týnast. Fjölmiðla-
málið sýndi að flokkurinn veit það.
Össur Skarphéðinsson átti sviðið
á löngum köflum í fjölmiðlamálinu.
Kom fram sem leiðtogi samein-
aðrar stjórnarandstöðu og talaði
vel fyrir málstað sem hafði ríkan
stuðning. Þrátt fyrir afhroð stjórn-
arflokkanna í skoðanakönnunum
haggast Samfylkingin þó varla upp
fyrir kjörfylgi. Trúverðugleika-
vandinn er enn til staðar. Össur
þarf að vinna á honum eða víkja.
Samflot stjórnarandstöðunnar
var hins vegar Vinstri grænum mik-
ilvægast. Með því var pólitísk ein-
angrun síðustu kosningabaráttu
rofin. Steingrímur J. var ekki falinn,
í nafni jafnræðis milli frambjóð-
enda, líkt og á kosningavorinu. Staða
hans hefur aftur styrkst eftir dapr-
an vetur. Hann á þó einnig um tvo
kosti að velja. Að taka slaginn við þá
innan flokksins sem vilja vera einir
og hreinir eða missa flugið á ný.
Það stefnir í áhugaverðan
vetur. ■
Afdrifaríkar afleiðingar í öllum flokkum
ESB og varnar-
mál Íslands
Það er því ljóst að
hugmyndir þess
efnis að Evrópusambandið
komi að vörnum landsins
eru andvana fæddar.
,,
BRÉF TIL BLAÐSINS
Kastljósið beindist að JóniHelga Guðmundssyni, eig-anda Byko, í vikunni þegar
fréttist að dóttir hans Steinunn
hefði tryggt sér tæplega fimm
prósenta hlut í Íslandsbanka.
Jón Helgi sóttist ekki
sjálfur eftir því að kast-
ljósið beindist að hon-
um eða þessum við-
skiptum. Bæði af
v i ð s k i p t a l e g u m
ástæðum og því að
hann er ekki mikið
fyrir kastljósið.
Hann er hvorki
hneigður fyrir það
að berast á, né
að vera áber-
andi. Hann er
jafnvel sagð-
ur hafa
nokkra fyrir-
litningu á þeim
sem vilja aug-
lýsa ríkidæmi
sitt og veldi.
Jón Helgi er 57
ára og hefur frá
fimmtán ára aldri
unnið við fjölskyldu-
fyrirtækið Byko.
Fyrst með skóla, en síð-
an helgaði hann fyrirtæk-
inu krafta sína.
Hann er stúdent frá
MR 1967 og lauk prófi í
viðskiptafræði frá
Háskóla Íslands. Í
millitíðinni brá
hann sér í nám til
Þýskalands og
síðar stundaði
hann einnig nám
í Bandaríkjun-
um. Hann er
áhugamaður um
íþróttir og
leikur körfu-
bolta með fé-
lögum sín-
um. Þá hittir
hann reglu-
lega gamla félaga
sína úr viðskipta-
fræðinni til að tefla.
Hann keypti alla
aðra eigendur Byko út úr rekstr-
inum og á það einn fyrir utan fjög-
urra prósenta hlut sem er í eigu
móður hans. Faðir hans stofnaði
fyrirtækið, en Jón Helgi hefur
stýrt vexti þess og eflingu í tvo
áratugi. Margir sem rætt var við
segja Jón Helga dæmigerðan fyr-
ir fyrstu kynslóð í viðskiptalífinu.
Þeir sem fylgst hafa með við-
skiptaferli hans segja hann ein-
fara í viðskiptum. Hann vilji ráða
för. Honum er lýst sem miklum
rekstrarmanni sem haldi vel utan
um rekstur fyrirtækja sinna. Til-
raunir hans til þess að fjárfesta
með öðrum sterkum kaupsýslu-
mönnum hafa endað með því að
hann hefur annaðhvort keypt þá
út eða selt sjálfur. Einfari í við-
skiptum segja sumir og jafnvel
svolítill eintrjáningur. Hann er þó
sagður eiga auðvelt með að vinna
með fólki og að hann hafi lag á að
velja sér gott fólk. Hann hafi þó
alltaf eigin markmið að leiðar-
ljósi og nánustu samstarfsmenn
hans þurfi ekki að fara í grafgöt-
ur um að hans stefnu beri að
fylgja.
Uppbygging rekstrarins ber
stefnu hans gott vitni. Vegferð
Byko hefur verið farsæl og Jóni
Helga hefur tekist vel með útrás
og uppbyggingu fyrirtækisins.
Menn segjan hann einkar glöggan
á allt sem snýr að rekstrinum.
Bykó hefur alltaf skilað hagnaði.
Það verður að teljast afar gott því
byggingariðnaðurinn sveiflast
talsvert og reksturinn því þurft
að aðlaga sig að tímabilum þar
sem framkvæmdir eru í lágmarki
og tryggir viðskiptavinir hafa átt
í vandræðum með að greiða
reikningana.
Jón Helgi hefur á undan-
förnum árum byggt upp öfl-
ugt viðskiptaveldi og er
talinn með öflugustu
mönnum íslensks við-
skiptalífs. Tímarit-
ið Frjáls verslun
valdi hann mann
ársins í viðskipta-
lífinu fyrir síð-
asta ár. Í viðtali
af því tilefni seg-
ist Jón Helgi vera
tækifærissinni í
v i ð s k i p t u m .
Hann eignað-
ist hlut í Bún-
aðarbankan-
um þegar fjár-
f e s t i n g a r -
félagið Gilding
rann inn í bank-
ann. Gildingar-
hópurinn hafði
verulegan áhuga á
því að verða kjöl-
festa í Búnaðar-
bankanum. Ekki var
pólitískur vilji fyrir
því. Athafnir og fjár-
festingar Jóns Helga eru
ekki taldar stjórnast af
völdum eða pólitískum
hvötum. Að því leyti sé
hann maður nýja tímans
sem horfi eingöngu til
viðskiptahagsmuna
við ákvarðanir sín-
ar. Einn úr við-
skiptalífinu orð-
aði það svo að
Jón Helgi væri
alltaf á eigin
forsendum í því
sem hann
væri að
gera. Þess
vegna væri
oft erfitt að átta
sig á honum og
lesa í það sem hann
væri að gera með
fjárfestingum sínum.
Óútreiknanlegur var lýsingarorð
annars. Hann er sagður tregur til
þess að gefa sig upp og ekki gjarn
á að gefa mönnum loforð um fram-
haldið. Tækifærin sem myndast
gætu verið í berhögg við gefin lof-
orð og því betra á láta þau eiga sig.
Ekki er heldur hægt að segja að
Jón Helgi hafi bundið trúss sitt við
neinar viðskiptablokkir. Hann hef-
ur unnið bæði með Björgólfi Guð-
mundssyni og S-hópnum og ekki að
efa að hann sé tilbúinn að starfa
með þeim sem nú ráða för í
Íslandsbanka. Hvað hann ætlar sér
það er ráðgáta sem hann mun
örugglega ekki upplýsa fyrr en
með verkum sínum – og þau verða
á hans forsendum. ■
Fer sínar eigin leiðir
MAÐUR VIKUNNAR
JÓN HELGI GUÐMUNDSSON
EIGANDI BYKO
TE
IK
N
IN
G
: H
EL
G
I S
IG
U
RÐ
SS
O
N
12-13 Umræðan 23.7.2004 20:27 Page 2